مبحث الٲیمان بالقدر خیره و شرّه
از کتاب:
عەقیدەی مەرزیە
اثر:
مولوی (1806-1882)
5 دقیقه
450 مشاهده
قیسمێکیان ئەمە کە باوەڕ بکەین
«سَبَقَ فی عِلْمْ خالِقِ الكونَينعربی
ما يفعلُهُ آحادُ العِبادْعربی
مِنْ خَيْر شرِّ، غَیّ ٲو رَشادْ،عربی
وَ ما يَجازی العِبادُ عُلُيْهِعربی
وَ كَتَبَهُ وَ احْصَاهُ لَدَيْهِعربی
مَتي؟ قَبْلَ انْ يُخْلَقَ الٲنامعربی
جُفَّتِ الصُّحُفْ، رُفِعَ الٲقلامعربی
وَتَجْری الٲعمالُ علي ما سَبَقعربی
فی كتابِهِ وَ عِلمِهِ الحقعربی»
عیلمی بێ تەبدیل، تەقدیر بێ تەغییر
««مايُبَدَّلُ ...» ٳليه يشيرُعربی»
عیلم و ئیرادەی باریی بەرز و پەست
هەر چلۆن بە بوون هەر شەیئێوە بەست
جەهل و تەخەللوف موراد مەحاڵە
هەر دەشێ بوێ بەو تەرزە و حاڵە
وەرنە لە عەدەم ئەزەلیدا ما
«مَنْ يُوجِدُهُ؟، بَلْ فيهِ داماعربی»
«لكِنْ فی لَوْح المحوِ والٳثباتعربی»
بۆ ئەمە کەس دەرک عیلمی حەق نەکات
بەعزێ بە موتڵەق نویسیاگە
قەیدی لە عیلمی حەقدا کریاگە
«هَذا سَعيِدًعربی» کەچی «قَدْ يَشْقیعربی»
«ذا شَقِیّعربی» کەچی «يَسْعَدْ وَ يَرْقیعربی»
لەبەر ئەوە ئەمر وەلی سەقەتە
کەشفیچی ڕاسە و کەچی غەڵەتە
بۆ بەعزێکیچ هەس شوقووقی تەعلیق
ئەر وابێ وەها، وەر نە وا تەحقیق
بۆ مەحو و ئیسبات، بۆ ئەم تەوزیحە
«يمحُوالله مَا يَشاعربی» سەریحە
«فَمِنْ جهَةِ عِلْمِهِ الٲعْلَمْعربی
عَرَفْتَ القَضا كُلُّهُ مُبرَمعربی»
ئەجەل یەکێکە لە ڕێ لا نەدەی
مەقتوول مەییتە بە ئەجەلی خۆی
ڕزقت مەعلوومە و ئەم کەلامە سیدق:
«هُوَ الرّزاقُ، وَالحَرَامُ رِزقعربی»
نە کەس لە ڕزقی خۆی مەحرووم دەوێ
نە کەس ڕزقی کەس بۆی هەڵدەکەوێ
هەر کەسێ ئی خۆی دەخوا و دەنۆشێ
حەڵاڵ یا حەرام ئی خۆی دەپۆشێ
کەسێ ئەر ڕەزا وەر ناڕەزا وێ
هەر دەوێ هەرچی حوکمی قەزا وێ
ئەر قەزا نییە بۆچ ئەم پەڕەوپەڕ؟
وەر قەزا هەیە «فَٲيْنَ المَفَرّعربی؟»
ئەر ڕازیی، دانیش، وەرنە بێ بڕۆ
لەم جیهەتەوە تەی وێ گفتوگۆ
«وَمِن ذی الٲخری كما تَحَقَّقعربی
عَرَفنا بَعْضُ القضا مُعَلَّقْعربی
نفِرّ مِنْ ذا القضا بالرِضاعربی
بذاك القَضا ٳلی ذا القضاعربی
ٲلَيْسَ قولَ الٲميرِ عُمَرعربی
«نَفِرّ مِنَ القدَرْ لَلقَدَرْ»عربی
قەزای دوعا ڕەدد قەزای بەڵایە
قەزای عەنبەر دەفع قەزای وەبایە
لەو ئیحسانەوە عومرت زیادە
بەو چاکە عومری دوشمن بەربادە
ئەو چشتە دەکا عومری پێی کەمە
ئەویانە سەبەب نەگبەت و غەمە
فڵان چت مایەی گرانی دەوێ
زینایە باعیس وەبا دەکەوێ
بۆ «مَوتیعربی» دوعا و سەدەقەی جاری
باعیسە بۆ عەفو حەزرەتی باری
«وَقَدْ فَسَّروا للّذی وَعیعربی»
«لَيْسَ للانسان ٳِلّا ما سَعیعربی»
«مَنسوخة فی شرعِنا القويمعربی»
یا بووگە بۆ قەوم مووسا و ئیبراهیم
ئەمما ئوممەتی حەزرەت مەرحوومە
دەرحەقیان ڕەحمەت خودا مەعلوومە
یا بۆوە مەییت لێی ناوێ خائیب
«ٳذ النّاوی لَهْ عَنْهُ كالنائِبعربی»
بۆ وسوولی ئەو نەفع و سەوابە
حەدیس و ئەسەر زۆرن وریا بە
لە دوو قیسمەکان قیسمی سانیمان
ئەمەتە بێرین هەموومان ئیمان:
حەق خالیقی فیعل عیبادە یەکسەر
ئەر کوفر ئەر ئیمان، ئەر خەیر ئەگەر شەڕ
لە حەددی ئیمان کوفریچ هەم بزان
یانی: «الكفرُ عَدَمُ الٳيمانْعربی»
خەیر «ما يَصْلُحْ بِهْ حالُ الرَجلِ، ٲوْعربی
يرغَبْ فيه الكُلّعربی»، شەڕ خیلافی ئەو
کوللی واحیدێ لەمانە هەردوو
«إِما مُطلقّ أو مُقَيَّدُعربی»
«مرغوبّ فيهِعربی» وْ «عَنهُ بالمرّةعربی»
یا بۆ یەکێ خەیر بۆ یەکێ شەڕە
خەیر ئوخرەوی هەس بۆت بکەم بەیان
وەک نەجات لە نار، دخوولی جینان
موشاهەدەی نوور جەمالی ئەحەد
موتاڵەی کەمال جەلالی سەمەد
ئەو نەوعی کەوا دونیەوییەیە
چوارن، یەکێ نەفسانییەیە
ئیمان و حوسنی ئەخلاق و حیکمەت
شەجاعەت و جوود، عەدالەت، عیففەت
دووەم جیسمانی هەروەکوو سیححەت
جەمال و توولی عومر و عیبادەت
سێیەم خاریجی وەبێ قیل و قال
وەک ئەهل و نەسەب وەک جاهـ و ئەموال
چوارەم جەمعە، زەریف بیدە دڵ
«بَيْنَ الاسبابِعربی» خاریج و داخڵ
وەک ڕوشد و دەوام تەسدید و تەوفیق
«كذالِكَ الشَرّعربی» تەقسیم بەو تەریق
«لَا حَوْلَ وَلا قوَّةَ إلّاعربی»
بالله الباریِ العلیّ الأعْلیعربی
مِنْكَ بكْ مَعَكْ فيكْ إلَيكَ السَّيْرْعربی
فَقِنا الشّرورْ وَأوْلِنا الخَيْرْعربی
و ارزُقْنا صَبراً عَلی بَلائِكْعربی
وَحَمْداً رِضیً علی قضائِكْعربی
أغْنِنا فَضْلاً عَمَّنْ سِواكاعربی
أعْطِنا كُلّا مَنَّ لِقاكاعربی»
ئەمتە کە زانی لەم سەر تا ئەو سەر
ئەمجار بزانە ئیمان بە قەدەر
«إسْتَلْزَمَ العلمَ بِتوحيدِ الذاتعربی
كَمَا استلزمَ العِلمَ بالصِّفاتعربی
و بكَمالِ الصنع و الأفعالعربی
وَ بأنّهُ إليهِ المآلعربی»
ئەو وەختە کە خۆت ئە گوناح دەخەی
لەوێ و دوایچ تا تەوبەی لێ دەکەی
جەوازی نییە هەم مەنێرە سەر
ئیحتیجاج کردن بە قەزا و قەدەر،
«سَبَق فی العلمعربی» بۆ وە دەسم برد
«كُتِبَ فی اللوحعربی» منیچ بۆ وەم کرد
دەفتەری عیلم و لەوحت لەبەر بوو؟!
غەمت هەر جەهلی ساحیب دەفتەر بوو؟!
گروفتاری نەفس ئەممارە خۆتی
شەل و پەت دەکەی هەی شێتی پەتی!
جائیزە بەعدەز تەوبە بدەی دەم
ئەمما بە ئەدەب هەر وەکوو ئادەم