مبحث القدرة
از کتاب:
عەقیدەی مەرزیە
اثر:
مولوی (1806-1882)
5 دقیقه
642 مشاهده
چوارەم قودرەت تاممەی کامیلە
بۆ گشت مورادات خالیق شامیلە
مەنواڕ وە حەکیم بێ ئیعتیباردا
وە بێ ئالەتێ بوێ لە کاردا
تەئسیری ڕووی کرد وە هەر عەدەمدا
غونچەی وجوودی هەر ئەودەم دەم دا
بازی ئیرادە و قودرەتی ئەزەل
بۆ سەیدی مەقدوور دەوەشێنێ پەل
غەیری مومکینات جوستوجۆ ناکا
بۆ مومتەنیع و واجب ڕوو ناکا
هەر چی لێی داوێ پڕتەوی وجوود
تکێکە لە بەحر قودرەتی مەعبوود
تەحریرێ بکەین با جەمعییەت وێ
دەلیلی سبووت هەر چار سیفەت وێ
بەو تەقریرە وا بۆمان وتی زوو
کە ئیحتیاج بۆ مومکین سابت بوو
«الی الواجب القدیم الأعلی
و لیس فیه تعدد أصلا»
ئەوا سابت بوو «واجب»ی «بالذاتعربی»
مەبدەئە بۆ کەون هەموو مومکینات
«و من جملة تلك الممكناتعربی
ذه الكائنات و الحوادثاتعربی»
«فإذن لابد لتخصيصهاعربی
بأوقاتها و تنصيصهاعربی»
«من أمر به التخصيص يصحعربی»؛
تا نەوی تەرجیح «بلا مرجحعربی»
پەس زەعمی بێ جای حەکیم ئەمەیە
ئەوە حەرەکەی سەرمەدییەیە
«التي هي لا لها أولعربی
في نحو الماضي كما تقولعربی
فلأجل كون شأن الحركهعربی
التجدد بلا معركهعربی»
بۆ حەرەکە هەس ئەڵبەت جوزئیات
لەو وجوودەدا موتەعاقیبات
«فهي بسبب تجددهاعربی
و تعاقب جزئياتهاعربی
المعده الي النهايه،عربی
الحادثه لا للبدايهعربی»
بینا لەو عوروە کە بۆ حەکیمە
موستەعید دەوێ ماددەی قەدیمە
بۆ وجوودی ئەم حەوادیساتە
کە حەوادیسات زەمانییاتە
«كلعربی» ئیستیعداد بۆی دەوێ پەیدا
«لوجودةعربی» لە وەختی خۆیدا
«قل إن العروه لمعثتهعربی»
بۆ چی؟ جوزئییات بەو تەرز موحدەسە
«يسبق كلا منها العدمعربی
والسبق عليه قي يستلزمعربی»
بۆ سەبقی وەسەر جەمعیدا یەکسەر
بەڕەنگێ هیچی لێ نەچوێتە دەر
جەمیع بەم مەعنا ئەمرێ مەعقوولە
بەڵێ، نەک بگری ئەم ڕێ مەع «قوولە»
هیچ فەرقی نییە ئەر نەوی لاهی
ناموتەناهی یا موتەناهی
«إذ بلا نقصان و لا إزديادعربی
تلك الجميع عين تي الآحادعربی»
«ألمسبوق كل منها بالعدمعربی
فالسبق علي الجميع استلزمعربی»
ئەم مەسبووق بوونە، دەگەڵ ئەمیچە
موحویج بۆ «مخصصعربی»ێ تریچە،
«مناف للكون لا للبدايةعربی
قل يا حكيم فما دواية؟عربی
«ولدي اهل الكلام القادهعربی
ذلك الامر هو الارادهعربی»
وا لە شەئنیدا تەرجیح و تەعیین
تەخسیسی موراد، بڵێ، بە کام حین
«باي وقت شاء من فعلعربی
ان وقع الفعل فيه و حصلعربی»
«فإنها القصد الي الفعل فيعربی
وقت معين في العلم الوفيعربی»
«أو مبدأ القصدعربی» نەک وا گومان بەین
ئەو قەسی یەکێ لە دوو تەرەفەین
«بخصوصه لازم لهعربی
ليلزم ايجاب؛ ذا لأنهعربی»
«أي القصد، إد تطلع عليه،عربی
تابع للعلم الداعي إليهعربی»
«اي الي القصد بلا إرتيابعربی
لكن لا علي سبيل الايجابعربی»
ئەر دەڵێی ئەمیچ عیللەتی چیە
ئەو عیلمە ئەوا قەسد تابیعە
«ولو يكون يري الفاعلاعربی
راجحيه الفعل مثلاعربی»
لاکین بزانە هیچ شکی نییە
نە موقیعی فیعل نە ئی قەسدیە
تەشبیهی بکەین بۆت یەکجار بەجێ
وەک ئیرائەی ڕێ بۆ سالیکی ڕێ
«لا يستلزم سلوك الطريقعربی
بل ولا القصد له بالتحقيقعربی»
«كذاك العلم السابق بلا مينعربی
لا يوجب شيئا من المذكورينعربی»
«فقد يقصد الفاعل الفعلاعربی
مراعاه للمصلحه فضلأعربی»
«وقد لاعربی» بۆ چی؟ ئەو موراعاتە
غەیرە لازمە لە بۆ ئەو زاتە
«و بذالك التحرير السديدعربی
اندفع ما في هذا الترديد:عربی»
ئەمرێ کە ناوی ئیرادە دەبەین
ئەگەر نیسبەتی ئەباڵ تەرەفەین
لە فیعل و لە تەرک «على السويةعربی»
لە «مرجحعربی»دا تەسەلسول هەیە
ئەر بۆ هەردوویان وەکو یەک نییە
بەڵ خاس بە یەکێک «بعينةعربی»یە
پەس لەمیچ ئەوا لازم هات ئیجاب
فەلسەفی کەیفی خۆش بوو بێ حیساب
«و من ذالك المذكور يعلمعربی
صفات اربع لرب العالمعربی»
بڵێ پێکەوە هەر چوار سیفات
قودرەت، ئیرادە، عیلم دەگەڵ حەیات
بەعزێکیان تابیع ئەو بەعزیانە
سبووتی یەکێ ئی گشتیانە،
«فكانما الجميع واحدعربی
ما نافي قول الحكم اللاحدعربی»
سیوای بۆی گوڵشەن ئەدیللەی سەمعی
کەوا لە دەماخ دڵ دەدا قەتعی
ئەم فیعلی موتقەن یەکجار عەجیبە
ئەم سونعی غەریب نەزم و تەرتیبە
ئەم مەلەکووتی و موڵکی بێ عەیبە
ئەم خەلقی و ئەمری شادەت و غەیبە
دەڵێن: نەزەر کەن زەریف دیارە
سانیعمان مەوسووف بە هەر چوارە
ئەم سیفەتانە سەریان بەراورد
ئیجابی «بالذاتعربی» پێی لەناو دەرکرد
زیندگە و دانا زاتی کردگار
مورید و قادر فاعیلی موختار
«ويعلم ايضأعربی» ئەگەر دەیبیهی
«حدوث العالم بالتمام بهعربی»
«لان القصد يقرن العدمعربی
ضروره بها الوجدان حكمعربی»
مەڵێ تەقەددوم قەسد لەسەر مەقسوود
«بالذاتعربی»ە هەروەک ئیجاد لە مەوجوود
بۆچ؟ لە لای زیهنێ کەوا حازیقە
ئەمە قیاسی «مع الفارقعربی»ە
عالەم هەروەها حودووسی ڕاسە
قابیلییەتی بۆ فەنایچ واسە
عەدەمێ «قبل الوجودعربی» مەشهوودە
هەر وەک عەدەمی «بعد الوجودعربی»ە
تەمایوز نییە لە بەینیاندا
هیچ ئیختیلافێ نییە تێیاندا
ئەویان جائیز بوو ئەمیان بەو دوستوور
«الا الي الله تصير الأمورعربی»