mibḧis alqidirة
Li pirtûka:
Eqîdey Merziye
Berhema:
Mewlewî (1806-1882)
5 Xulek
656 Dîtin
çwarem qudret tammey kamîle
bo gişt muradat xalîq şamîle
menwař we ḧekîm bê î’tîbarda
we bê aletê bwê le karda
te’sîrî řûy kird we her ’edemda
ẍunçey wicûdî her ewdem dem da
bazî îrade û qudretî ezel
bo seydî meqdûr deweşênê pel
ẍeyrî mumkînat custuco naka
bo mumtenî’ û wacb řû naka
her çî lêy dawê piřtewî wicûd
tikêke le beḧir qudretî me’bûd
teḧrîrê bikeyn ba cem’îyet wê
delîlî sibût her çar sîfet wê
bew teqrîre wa boman witî zû
ke îḧtyac bo mumkîn sabit bû
«alî alwacb alqidîm al’e’lî
û lîs fîh ti’did esla»
ewa sabit bû «wacb»y «balzatErebî»
mebde’e bo kewn hemû mumkînat
«û min cimilة tilk almimkinatErebî
zih alka’nat û alḧiwadsatErebî»
«fi’îzin labid litxisîshaErebî
bi’ewqatha û tinsîshaErebî»
«min emir bih altixsîs yisiḧErebî»;
ta newî tercîḧ «bila mirciḧErebî»
pes ze’mî bê cay ḧekîm emeye
ewe ḧerekey sermedîyeye
«altî hî la liha ewlErebî
fî niḧu almazî kima tiqulErebî
fil’ecil kun şi’en alḧirkihErebî
alitcidid bila mi’irkihErebî»
bo ḧereke hes ełbet cuz’yat
lew wicûdeda mute’aqîbat
«fihî bisbib ticdidhaErebî
û ti’aqib ciz’yathaErebî
alimi’dih alî alinhayh,Erebî
alḧadsih la lilbidayhErebî»
bîna lew ’urwe ke bo ḧekîme
muste’îd dewê maddey qedîme
bo wicûdî em ḧewadîsate
ke ḧewadîsat zemanîyate
«kilErebî» îstî’dad boy dewê peyda
«lucudةErebî» le wextî xoyda
«qil în al’iruh lim’istihErebî»
bo çî? cuz’îyat bew terz muḧdese
«yisbiq kila minha ali’dimErebî
walisbiq ’ilîh qî yistilzimErebî»
bo sebqî weser cem’îda yekser
beřengê hîçî lê neçwête der
cemî’ bem me’na emrê me’qûle
bełê, nek bigrî em řê me’ «qûle»
hîç ferqî nîye er newî lahî
namutenahî ya mutenahî
«îz bila niqsan û la îzdyadErebî
tilk alcimî’ ’în tî al’aḧadErebî»
«elimisbuq kil minha bali’dimErebî
falisbiq ’ilî alcimî’ astilzimErebî»
em mesbûq bûne, degeł emîçe
muḧwîc bo «mixsisErebî»ê tirîçe,
«mnaf lilkun la lilbidayةErebî
qil ya ḧikîm fima dwayة?Erebî
«wildî ahil alkilam alqadihErebî
zilk alamir hu alaradihErebî»
wa le şe’nîda tercîḧ û te’îyn
texsîsî murad, biłê, be kam ḧîn
«bay wiqit şa’ min fi’ilErebî
an wiqi’ alfi’il fîh û ḧisilErebî»
«fi’înha alqisd alî alfi’il fîErebî
wiqit mi’în fî al’ilim alufîErebî»
«ew mibdi’e alqisdErebî» nek wa guman beyn
ew qesî yekê le dû terefeyn
«bixsusih lazim lihErebî
lîlzim aycab; za li’enhErebî»
«ey alqisd, îd titil’ ’ilîh,Erebî
tabi’ lil’ilim alda’î îlîhErebî»
«ay alî alqisd bila îrtyabErebî
likin la ’ilî sibîl alaycabErebî»
er dełêy emîç ’îlletî çye
ew ’îlme ewa qesd tabî’e
«wilu yikun yirî alfa’laErebî
racḧîh alfi’il mislaErebî»
lakîn bizane hîç şikî nîye
ne muqî’î fî’il ne î qesdye
teşbîhî bikeyn bot yekcar becê
wek îra’ey řê bo salîkî řê
«la yistilzim siluk altirîqErebî
bil wila alqisd lih baltiḧqîqErebî»
«kizak al’ilim alsabiq bila mînErebî
la yucb şî’a min alimizkurînErebî»
«fiqid yiqisd alfa’il alfi’laErebî
mira’ah lilimsilḧih fizli’eErebî»
«wiqid laErebî» bo çî? ew mura’ate
ẍeyre lazme le bo ew zate
«û bizalk altiḧrîr alisdîdErebî
andifi’ ma fî hiza altirdîd:Erebî»
emrê ke nawî îrade debeyn
eger nîsbetî ebał terefeyn
le fî’il û le terk «’ilî alsiwîةErebî»
le «mirciḧErebî»da teselsul heye
er bo herdûyan weku yek nîye
beł xas be yekêk «bi’înةErebî»ye
pes lemîç ewa lazim hat îcab
felsefî keyfî xoş bû bê ḧîsab
«û min zalk alimizkur yi’ilimErebî
sifat arbi’ lirb al’alimErebî»
biłê pêkewe her çwar sîfat
qudret, îrade, ’îlim degeł ḧeyat
be’zêkyan tabî’ ew be’zyane
sibûtî yekê î giştyane,
«fikanma alcimî’ waḧdErebî
ma nafî qul aliḧkim allaḧdErebî»
sîway boy gułşen edîlley sem’î
kewa le demax dił deda qet’î
em fî’lî mutqen yekcar ’ecîbe
em sun’î ẍerîb nezim û tertîbe
em melekûtî û mułkî bê ’eybe
em xelqî û emrî şadet û ẍeybe
dełên: nezer ken zerîf dyare
sanî’man mewsûf be her çware
em sîfetane seryan berawird
îcabî «balzatErebî» pêy lenaw derkird
zîndige û dana zatî kirdigar
murîd û qadir fa’îlî muxtar
«wî’ilim ayz’eErebî» eger deybîhî
«ḧidus al’alim baltimam bihErebî»
«lan alqisd yiqirin ali’dimErebî
zirurh biha alucdan ḧikimErebî»
mełê teqeddum qesd leser meqsûd
«balzatErebî»e herwek îcad le mewcûd
boç? le lay zîhnê kewa ḧazîqe
eme qyasî «mi’ alfarqErebî»e
’alem herweha ḧudûsî řase
qabîlîyetî bo fenayç wase
’edemê «qibil alucudErebî» meşhûde
her wek ’edemî «bi’d alucudErebî»e
temayuz nîye le beynyanda
hîç îxtîlafê nîye têyanda
ewyan ca’îz bû emyan bew dustûr
«ala alî alilh tisîr al’emurErebî»