گفتار در پند شیخ عطار رحمة الله علیه انتخاب و ترجمه کردم
از کتاب:
کۆمەڵەی شیعری فەقێ قادری هەمەوەند
اثر:
فقی قادر هموند (1830-1890)
7 دقیقه
351 مشاهده
دەروێش بگیر پەند جە شێخ عەتتار
سەماع کەر بە دڵ، بە جان خڕیدار
شێخ بە فارسی بەستەنش ئەشعار
من تەرجەمەم کەرد پەی تەسهیل کار
خولاسەی کەلام ئەو «ولیّ اللهعربی»
هەرچی بە کار بۆ پەی دین و دنیا
جە دەریای فیکرش قەترەم کەرد عەیان
جە نموونەی کار حیسسە بگێران
باب اطاعت
بکەر ئیتاعەت بە پەروەردگار
تا نە ئاخیرەت نەبی شەرمەسار
عاقڵ ئەو کەسەن هەر دەم شاکیر بۆ
هەم بە نەفس وێش هەردەم قادر بۆ
جە بەدیی پەرهێز، مەنیشە غەفڵەت
تا بنیشی شاد جە قەسر جەننەت
ئەبلەهـ ئەو کەسەن جە دار دنیا
دایم دەوانەن جە نەفس و هەوا
ئەر فرۆخوردی خەشم وێت جە ناس
«كاظمين الغيظعربی» مەگێری ئەساس
هەر کەس تۆش ڕەنجان عوزرش کەر قەبوول
تا کی مەغفیرەت ئاری بە حوسوول
ئەگەر بخواهی قەدرت بۆ زیاد
هەر کەسێ نامش بە نێکی کەر یاد
بزورگان دین ئێد کەردن پەسەن
خەڵوەتی دایم نە تۆی ئەنجومەن
باب پڕ گفتاری
تاقەتی نێکیت نییەن هەی عەزیز
بە گوفتار بەد وێت مەکەر ناچیز
ببڕ زوبانت جە غەیبەت ناس
تا نە عوقووبەت ئوخرا بیت خەلاس
هەر کەس بە ڕەزای حەق بۆ تەڵەبکار
غەیر جە زیکر حەق نەکەرۆ گوفتار
قەلبش موقەییەد یاد سوبحان بۆ
موهر سکووتش هەم نە دەهان بۆ
هەر کەس فراوان بکەرۆ گوفتار
دڵ جە تۆی سینەی وێش مەکۆ بیمار
خامۆشەن هەردەم سینف عوقەلا
پڕ گوفتار مەبان سینف جوهەلا
ئەبلەهـ بە گوفتار پڕ مەدەن ڕەغبەت
سکووت واجبەن جە کیزب و غەیبەت
ئەر بە پڕ گوفتەن زوبان کەردی حەی
مەقتوول کەری دڵ بە زەخم لاشەی
جە ئەهل ئیمان خاسەن ئەی عەزیز
پاک بۆ چوار ئەعزاش دایم نە چوار چیز
ئەگەر جە حەسەد تۆ پاک کەری دڵ
سەبت مەبی جە سینف موئمین کامڵ
زوبان کەردی پاک جە کیزب و غەیبەت
پەی پەی ئیمانت مەگێرۆ قووەت
حەزرەت لوقمان یەک ساڵ کەرد تەمام
با «أحد الناسعربی» نەڕانا کەلام
ئاخر نوجەبا، ئەشراف بەلدە
کول جە حوزوورش بین سەرئەفگەندە
عەرز کەردن نە ڕووی حەزرەت لوقمان
حەق تەئسیر نوتق بە تۆ کەرد ئیحسان
حەیف نییەن پەی تۆ، هەی دەوڵەت پەنا!
جەوهەر نوتقت جە عام کەی ئیخفا
خاسسە نوتق تۆ پەی عام ئیکسیرەن
«كُلاًعربی» جە وەعز، حیکمەت تەفسیرەن
وەی تەور دا جەواب حەزرەت لوقمان
هەرچەند سوخەن سیم، سکووتی تەڵان
نوتق بێ زیکر حەق، خەمۆشیی بێ یاد
هەردوو حەرامەن جە سیلک عیباد
من هەرگیز بە حوکم سەبر و سکووتی
نەکێشام جە بەین عەوام خەجڵەتی
ئەر ئەعمال وێت جە ڕیا بی پاک
ڕەوشەن مەکەی نوور ئیمان بە ئیدراک
ئەگەر جە حەرام پاک کەردی شکەم
بە مەرد موئمین مەبیت موسەممەم
باب ذکر
بێ خەتەرەی فیکر زیکرت بۆ مەدام
زیندە کەر بە زیکر هەردەم سوبح و شام
ئەگەر غافڵ بیت جە زیکر سوبحان
مەبیت بە ئەنیس ئیبلیس بێ گومان
بێ زیکر حەکیم تۆ لەب مەجونبان
ئێدەن کارشان پاکان جیهان
زیکر بێ ئیخلاس نەدارۆ سەواب
شەرتەن زاکیران ئەدا کەن چوار باب
مەیل قەلبشان خاڵی نە جیهات
ئەدا کەن مەعناش جە نەفی و ئیسبات
هەم سیڕ زوبان تەعزیم دڵ بۆ
هەم بە ئیجازەی پیر کامڵ بۆ
هەر کەس کەرد زاکیر دایم هەفت ئەعزا
ئاخرش خێرەن ئەو مەرد خودا
زیکر دەست ئێدەن پەرێ عاجیزان
حاجەت ڕەوا بۆ هەر ئان و زەمان
زیکر چەم گریەن جە بیم یەزدان
هەم جە تەقدیرات حەق نەبۆ گریان
زیکر پا سەفەر پەی حەرەمەینەن
هەم پەی سیلەی ڕەحم زیکر ڕیجلەینەن
زیکر گۆش سەماع وەعز و قورئانەن
خواندەن هەر دوو زیکر زوبانەن
هەم حەمد و شوکر پەروەردگاری
دایم بە زوبان ئیخلاس کەر جاری
باب تواضع
ئەگەر مەرد جاهی بکەر توازوع
تەوازوع بە هەر کەس مەدۆ نەوافیع
تەوازوعەن وەحش ماوەرۆ بە بەن
تەوازوع بە دۆست مەکەرۆ دوشمەن
تەوازوع بەدان مەکۆ شەرمەندە
تەوازوع عەدوو جێش سەرئەفگەندە
تەوازوعەن ئەسڵ خوڵق حەمیدە
کەس جە تەوازوع نییەن ڕەمیدە
دەروێش ئەر تەریق تەوازوع گێری
مەگێری بە کەف موڵک ئەمیری
باب کرم
بە مەردی کەرەم نەکەری نیسیان
عەبد ئیحسانەن ئەبنای ئینسییان
هەر کەس کەرەم کەرد جە خێرۆمەندان
چون حاتەم فاشەن ئیسمش نە جیهان
کەرەم لازمەن جە ئازادە مەرد
بە کەرەم عەدووی وێش مەکۆ ڕووزەرد
مەردان بە سەخا نیکەن ئەتوارش
کەرەم هەر زەمان گەرمەن بازاڕش
کەرەم زیبندەی هەر سەردارانەن
بە کەرەم شوعلەی عەدڵش گڕانەن
مەگێرۆ سامان هەر کار بە کەرەم
سەخی جە دارەین مەبان موحتەرەم
کەرەم، ڕوتەبوار، دارۆ حەلاوەت
هەر کەس، مەگەسوار، پێش مەدەن ئولفەت
باب بخیل
ئەگەرچی بەخیل ئەکسەر ماڵدارەن
هەردەم جە هەرکەس وێش شەرمەسارەن
غەیر جە تەعەب، ڕەنج، زەرب و قیل و قال
نییەن کامەران جە ئەکل ئەموال
بەخیلان دایم بێ ئیعتیبارەن
جە بەین ئەمسال هەمیشە خوارەن
دەروێش مەکەر یاد عەقیدەی بەخیل
بە حوبب دنیا وێت مەکەر زەلیل
باب صداقت
بە قەول و بە فیعل ڕاست بەر برادەر
تا ڕاست بۆ کارت جە «يوم المحشرعربی»
جە ڕاستی پەیدان مەزهەری ڕەحمەت
تەریق ڕاستان ڕاستەن پەی جەننەت
ڕاستان جە عالەم دارۆ ئیعتیبار
دایم بە ڕاستی سوخەن کەر نیگار
ئەگەر سادق بیت وێنەی سوبحدەم
نە تاریکیی جەهل نەبینی ستەم
ئەگەر بە ڕاستی بە ڕاست بیت ڕاغیب
عالەم بە ڕاستی پێت مەبان تالیب
بە ڕاستی عەلەم نە عام کەر وە پا
تا تەپڵ نێکیت دەنگ دۆ نە دنیا
در مذمت دروغ
مەعلووم عامەن سینف درۆغزەن
نوور قەلبشان نمەبۆ ڕەوشەن
درۆغەن مەردان مەکۆ شەرمەسار
مەردان بە درۆغ مەبان خوار و زار
درۆغەن جە شەخس سکەی کەم عەیار
عاقڵ جە درۆغ جاهیل گێرۆ عار
خاسسە بزورگان بە مەحز درۆغ
سامیعەی ڕازش نەدارۆ فرۆغ
نە چەند جا ئایەی قورئان موبین
کەردەنش لەعنەت حەق بەر کازبین
دەروێش جە درۆغ بکەر ئەندێشە
درۆغ بە کاران مەدۆ تەشویشە
باب قناعت
واریدەن حەدیس ڕیسالەت پەنا
«القناعة كنز لا يفنیعربی»
عاقڵ ئەو کەسەن مەکەرۆ تاعەت
کەردەن ئیختیار کونج قەناعەت
ئەر مەردی مەناڵ جە تەنگدەستی
قەناعەتەن مەحز خوداپەرستی
قەناعەت بگیر ئەی بوڵەند ئەختەر
دڵ بە قەناعەت مەبۆ مونەووەر
خاسسە هەر بزورگ کەرۆ قەناعەت
مەحفووزەن نە جەبر زوڵم و زەلالەت
دەروێش قەناعەت ئەر کەردی پیشە
هەنی نە هەر جا مەکەر ئەندیشە
باب تکبر
کیبر ئیبلیس کەرد جە ڕەحمەت تەبا
جە هەر دوو عالەم جە حەق بی ڕیسوا
«فیرعەونشخص» جە دەریای کیبر بی غەریق
پەششەی کیبر بی «نەمروودشخص» کەرد حەریق
«شێرۆ»ی کیبر کەرد سینەی «خوسرەوشخص» شەق
کیبر کەرد «بووجەهلشخص» بە کوفر موتڵەق
کیبر بی بە مەوت، مەراق «شەدداد»
کیبر بەخت «عاداعلام» و «سەمووداعلام» کەرد بەرباد
بە کیبر و بە کوفر و بە زوڵم و زینا
مەبۆ مەرد ڕیسوا جە هەردوو سەرا
دەروێش زینهارەن تەکەببور مەکەر
کیبرەن جە دارەین بێ مایە و سەمەر
باب ظلم
سەد زینهار پەی زوڵم نەکەری قیام
زاڵمان دەور مەنفوورەن نە عام
زاڵمان مەبغووز پەروەردگارەن
زاڵم جە عوقبا زەلیل و خوارەن
دەقیانووسشخص جە زوڵم شەهرش بی بە ئاب
مەزلەمەی یەزیدشخص خانەش کەرد خەراب
حەق نییەن ڕەزا بە ئازار خەڵق
مەردوم ئازاری مەبغووزەن جە حەق
هەر کەس بە ستەم یەک دڵ کەرۆ ڕێش
یەقینەن بە قەلب وێش مەدۆ ئەو نێش
شاهان ئەییام، مونعیم و دەروێش
هەر کەس نە حیکمەت دارۆ کەم و بێش
هەم جە خانەی وێش هەم بە زێردەستان
ئەر عەدڵش نەبۆ بە زاڵم ڕەوان
سینف زاڵمان نییەن پایەدار
«فەقێ دڵتخلص» تۆ زوڵم مەکەر ئیختیار