٥
- بەسە، سپاس. گارسۆنێ بەژندرێژ کۆ ب ئووسل قاهوە تژی دکە، ب سەرێ خوە، سلاڤ ددە و پێلەپاش دەرە.
جەلادەت بەگ، کاموران بەگ، رۆجێ لێسکو و یوسف مەلەک، ل لوبنانێ، ل ناڤچێ راسەل مەتن کۆ ل کێلەکا گەلیێن کوور و بەندەرێن چیانە، د ئاشخانەیەکە کەڤنار ئا دورزێ دە رونشتنە و قاهوا پشتی شیڤا ئێڤارێ ڤەدخون. یوسف مەلەک، نڤیسکار و رۆژنامەڤانێ ناس و بەدەنگرس، کۆ ب ئەسلێ خوە ئاسوورییە و ل بێرووتێ دژی، دۆستەکێ نێزیک ئێ جەلادەت و کاموران بەگانە. وی دل هەیە، ب ناڤێ «Alhurrya-The Liberty»، ب عەرەبی و ئینگلیزی، دەست ب رۆژنامەیەکە هەفتەیی بکە. وی هەوجەداری ب ئالیکاریا هەڤالێن خوە هەیە. ب ڤێ موناسەبەتێ، وی هەڤالێن خوە، د دەرەکە ساکین دە، ئەزماندنە شیڤێ.
- ئالهوری یە دێ ببە دەنگێ هەمی ملەتێن بێکەس و بندەست، ئەو، ب دەستێ خوە یێ راستێ، پۆرێ خوە یێ بەر پ پاش شەهکری، راست دکە و دبێژە. جەلادەت بەگ هەردو کۆڤارێن خوە ل شامێ دوەشینە. کاموران بەگ ل ڤر دەست ب کۆڤارا خوە رۆژا نو کریە و دو هەژمار، ب کوردی و فرانسزی، دەرخستنە. ب خێر، چاخا ئەم ژی ئەلهوری یە ب عەرەبی و ئینگلیزێ دەرخن، هنگێ ئەڤ هەمی دێ هەڤوودو تەمام بکن. ئەو ئێ هەمی، ب هەڤ رە، ببن کورسیا ژبیربووییان.
ئاشخانا کۆ بێتر جیهێ مال و مالباتانە، هێدی هێدی، ڤالا دبە. گارسۆنێن کۆ جل و بەرگێن رەنگین ئێن دورزی ل خوە کرنە، د ناڤبەرا ماسان دە دگەرن و ماسە ڤالا دکن. ل سەر ماسا یوسف مەلەک و هەڤالێن وی ژی، ژ چەند تەیفکێن مەزە، مەیوە، فوول و هوموسێ پێ ڤە، تشتەک نەمایە. چما فوول و هوموس ل سەر ماسێیە؟ کەس پێ نزانە. تەڤی کۆ کەسێ دەستێ خوە نەدایە وان، ئەو هێ ژی ل سەر ماسێ نە. ماسە ل کێلەکا پەنجەرەیێن پر فرەهە. دەر د ناڤ تاریا شەڤێ دەیە، ب تەنێ ستێرک ژ ئەسمانان دچرووسن. ئو جارنا رۆناهیا لامپەیێن عەرەبان ژ دوور ڤە دخوین. ژ پەنجەران ژی ئاگرێ فندێن کۆ ل سەر ماسێ نە و ئێدی بەر ب خەلاسبوونێ دەرن، دخویێ.
- شەر هێ دەوام دکە، یوسف مەلەک دبێژە، لێ دنیا وەستیایە، ئەز وەلێ باوەرم، داویا شەر ژی، مینا ڤان فندان، تێ. لێ ئەم، کورد، ئاسووری، ئەرمەن، چەرکەز، جهوو، فلستینی، دورزێ، ئەلەوی، ماروونی، دیسان، بێزار و بێزمان، بێخوەدی و بێکورسی نە. مە ژی حەق و هقووق، ماف و دۆز لازمە. کی دێ ب دۆزا مە رابە؟ هشێ من تشتەکێ ژ دنیا کامباخ ئا وەستیایی نابرە...
ب گۆتنا دۆستێ من ئێ دلشکەستی، لێ زراڤبهیستیار، بوو. ما وەختا کێ، د ناڤ ئاگرێ شەر دە، ژ بۆ ملەت و گەلێن بچوک و بێکەس، هەبوو؟ دنیایێ «سترانا مرنێ» کۆ من ژ لامارتینی وەرگەراندبوو کوردێ و د هەژمارەکە هاوار -ێ دە وەشاندبوو، دنهوراند؛
«یێ کۆ تێ مینا شەڤ و رۆژا بۆرییە
جارنا ئێش و خەبات و کێف و شاهی
جارنا ئاخ و ئۆف و گرین
جارنا د ناڤ گول و گیهێ
جارنا د ناڤ ئاخ و هەرێ
و داوی... شەڤا تاری ب سەر مە دە تێ...»
د هەیاما سترانا مرنێ دە گەل و کۆمێن کۆ شەلپا مرنێ خوارنە دکارن چ بکن؟
تو ب لهیستنا سەترەنجێ دزانی... د وان رۆژان دە، دنیا بووبوو تەختێ سەترەنجێ؛ شاهـ و فیل و فەرزین رابووبوون هەڤ، ئەو ب رم، گورز و شەشپەریان کەتبوون ناڤ هەڤ، برج هلدوەشیان، فەرزین هێسیر دکەتن، سوار ژ هەسپان، پەیار ژ نەوالان دکەتن و ئەسکەر ژی ل بەر لنگان دچوون. هەچی ملەتێن بێپشت و بندەست بوون، د ڤێ لەهیستکا سەترەنجێ دە، ئەسکەر بوون. شاهـ و فەرزینان ئەو داژۆتن پێش.
د ڤێ لەهیستەکا مرنێ دە، قیمەتا کوردان ژی، ل گۆرا ئاورێ ترکیێ دگوهەری. د دەستپێکا شەر دە، ترکیێ ب دەولەتێن هەڤالبەند رە پەیمانەکە دۆستیێ ئانی پێ. هنگێ بوهایێ کوردان کەت. لێ دەمێن داویێ، ترکیە ڤەگەریا سەر سیاسەتا خوە یا کەڤن ئا ئۆسمانی و ب ئالەمانان رە تفاقەکە دۆستیێ ئیمزە کر. هنگێ ژی قیمەتا کوردان ل نک هەڤالبەندان زێدە بوو. ب گۆتنا کالەمێران، کەلا شۆربێ رابووبوو و هەوجەداری ب کەسکێ هەبوو!.. د هەیاما سترانا مرنێ دە، قەیدەیێن سەترەنجێ دەرباس دبوون، نە تشتەکی دن. گاڤا بوهایێ کوردان دیسان زێدە بوو، ئینگلیز و فرانسزان، مینا دەولەت، نێزیکی ل مە کرن. سانسۆرا توونت هلانین، رێ ل مە ڤەکرن کۆ ئەم ب کارێن رێخستنێ و چاپەمەنیێ رابن، هن ئیمکانێن چاپێ دان مە. هەڤالێن مە یێن سیاسی شخولێن خوە یێن سیاسی خورتتر کرن. مە ژی دەست ب وەشانێن نو کرن. کاموران ژی ل بێرووتێ دەست ب وەشاندنا رۆژنامەیەکە هەفتەیی رۆژا نو کر. دیسان وی و هەڤالێن وی یێن کوردێن لوبنانێ، دەست ب رادیۆیەکە کوردی کرن. رادیۆ هەفتێ دو رۆژان، رۆژا چارشەمب و ئینێ، ل سەر پێلێن کورت و ناڤین، دوەشیا. وان ژ من ژی ئالیکاری خوەستبوون. من بەندێن سەرەکە یێن رۆژا نو دنڤیسین و نوچەیێن شەر کۆ من ژ بۆ هاوارێ ژی حازر دکرن، ددان رادیۆیێ. لۆما، هەما چ بگرە هەر هەفتە، ئەز دچووم بێرووتێ. گاڤا ئەز دگهام بێرووتێ، من هەژمارا تەلەفۆنا کاموران، ٨٤٤١، دزڤیراند و خەبەرا هاتنێ ب وی دگهاند دا کۆ ئەو ژی بهاتا سووکێ. ژ بەر کۆ هەر جارا ئەز دچووم بێرووتێ، من کاخزێن چاپێ ژی ب خوە رە دبرن. کاموران دهات، مە پارا رۆژا نو یا کاخزان هلددا و یێن دن ژی د سووکێ دە دفرۆت. هێزێن هەڤالبەند ئەو کاخز ددان مە دا کۆ مە کۆڤارێن خوە بوەشاندنا. لێ مە نیڤێ کاخزان ب کار دانی و نیڤێ دن ژێ د سووکا رەش دە، ژ بۆ دەبارا خوە، دفرۆت. تەڤی کۆ کاموران ئاوکاتی دکر، رۆشەنێ مامۆستاهی و من ژی ئاوکاتی و تەرجومانی، چو جارێ، پەرێ مە، ب قاسی قیما مە، چێ نەدبوو و مەسرەفا وەشانان ژی بێپایان پر بوو.
لۆما، بەلێ ب تەنێ لۆما، قۆرینا قولنگ ژ دەردان بوو...
- مخابن، نە ئەز، نە کەکێ من جەلادەت و نە ژێ مر. لێسکو دکارن ب عەرەبی و ئینگلیزێ بنڤیسن، کاموران بەگ، ب دەستمالەکە سپی، لێڤێن خوە و سمبێلێن خوە یێن زراڤ پاقژ دکە و دبێژە.
ژێ پێ ڤە، یانی ژ ڤێ کێمانیا مە پێ ڤە، تە چ داخواز هەبە، ئەم ب تە رە نە و ئەم ئێ پێ رابن... ما نە وەلێیە؟
جەلادەت بەگ و مر. لێسکو ژی سەرێ خوە دهەژینن و وی تەسدیق دکن.
- هنگێ ئەز ئێ تاڤلێ دەست ب خەباتێ بکم، یوسف مەلەک ب کێفخوەشێ دبێژە، ب تەنێ ناڤێ وە، هەبوونا وە، ژ بۆ رۆژنامێ قووەتەکە مەزنە. ئو پاشی ژی ئەو دەستێ خوە هلدکە و ژ گارسۆن حەسابێ دخوازە.
د وێ ناڤبەرێ دە، جەلادەت بەگ ژ بەریکا چاکێتێ خوە کاخزەکێ دەردخە و ددە کاموران بەگێ کۆ ل هەمبەر، کێلەکا مر. لێسکو رونشتیە.
- بەندا منە، جەلادەت بەگ دبێژە. ژ بۆ هەژمارا سسیان ئا رۆژا نو. من دل هەیە، ئەز ئیشەڤ ڤەگەرم شامێ. من بێریا زارۆیان کریە. تو وێ وەربگرە و ل گۆرا دلێ خوە راست بکە.
کاموران بەگ کاخزێ بەر ب فندێ دکە، لێ دنهێرە و پێ رە دخوینە.
- ئابی، تە شیرا باڤۆ نڤیسیە، ئەو دبێژە. شیرا کۆ باڤۆ ژ مامێ مە میقدەت رە شاندبوو.
پاشێ ژی کاموران بەگ کاخز داتینە، رویێ خوە بەر ب مر. لێسکو دکە و شیرا درێژ، ژ بەر، دخوینە؛ پێرووز ژ تە رە هەزار جارا، ئەڤ دەنگە نها ل ناڤ یارا، مزگینیا ڤێ جەریدەیا قەنج، شاباش دبیتن چقا هەبت گەنج... پشتێ کۆ ئەو خوەندنا شیرێ خەلاس دکە، ئەو دیسان کاخزێ دخە دەستێ خوە و لێ دنهێرە و ب تەنێ دبێژە، «شیرا باڤۆ، شیرا باڤۆ...»
جەلادەت بەگ، ب کەن، ل برایێ خوە دنهێرە، دلۆپێن داوین ئێن قەدەها خوە یا کۆنیاکا جۆورتۆسە ڤەدخوە و ل مر. لێسکو و یوسف مەلەک ڤەدگەرە و دبێژە، - برایۆ کاموران... برانۆ... تاریخ دوبارە دبە، قەدەرا مە بەدرخانیان هەرتم یەک و ئەینییە... سالا ١٨٩٨ -ئان، مامێ مە میدحەت ل قاهیرێ رۆژنامەیا خوە کوردستان -ێ دوەشینە. ئەو ژ برایێ خوە یێ مەزن ئەمین ئالی بەگ کۆ هنگێ ل ستەمبۆلێ دژی و مە مەزن دکە، نڤیسان دخوازە. باڤێ مە نکارە ب ناڤێ خوە بنڤیسە، لێ ئەو ل مالا مە یا کزلتۆپراکێ، ل ئۆدا خەباتێ، رودنە و ژێ رە، ب ناڤێ «لاوێ شێخ ئە. فەتاح» ڤێ شیرا هانێ دنڤیسە و دشینە. نها ژی برایێ من ئێ کچک، ٤٥ سالان ب دو نڤیسینا شیرا باڤۆ رە، ژ من، ژ بۆ رۆژنامەیا خوە، نڤیسان دخوازە. ما ژ ڤێ شیرێ خوەشتر چ خوەنچە هەیە کۆ ئەز بکاربم بدم برایێ خوە یێ کچک؟.. کی چ دبێژە، بلا ببێژە، تاریخ هەر دوبارە دبە...