٣
«ڤیانا... ئومرێ من، باژارێ قەدەرا من... چاوان ئەز ئێ تە، جارەکە دن، نەبینم؟..»
کاموران ژ رۆژناما ل پێشیا خوە، نیو فرای پرێس، ب ئالەمانێ، شیرەکە شایرەکی نەناس دخوینە.
- ناسینا مە و زمانێ ئالەمانی دێ خورت بە، کاموران، رۆپەلێن رۆژنامێ د دەستان دە ڤەکری، ژ جەلادەت رە دبێژە، ئەم ئێ داکەڤن کووراهیێن ئالەمانی، دلێ وی...
جەلادەت و کامورانێ کۆ بەر ب دلێ وەلاتێ رۆژاڤا دەرکەتنە رێویتیەکە درێژ، نها خوە گیهاندنە ویانا -یێ. ئەو ل جافێ کۆنتنەنتالە یا رەنگین و نەینکتژی رۆنشتنە و ل هێڤیا شیڤا ئێڤارێ نە. هەردویان ژی نە خوارنەکە ئالەمان، لێ خوارنەکە ناس، «جافێ دو پارس» هەلبژارتنە. لێ شارابا سۆر کۆ ئەو ب حەز هێدی هێدی ڤەدخون، ئۆتریشییە. ئێڤار داکەتیە، ژیانا گەرم ئا شەڤا سار ئا ڤیانایێ هێ نۆ دەست پێ کریە. سالۆن هێدی هێدی تژی دبە. ئۆتریشی، کۆم ب کۆم، ژن و مێر، د ناڤ کنجێن خوە یێن ئەوروپێ دە، تێن و ماسەیێن سالۆنێ ڤەدگرن. پر ڤەکری دخویە کۆ ئەو هاتنە جیهانەکە نۆ، مەدەنیەتەکە جهێ. ئەڤ جیهانا ویانایێ ژ یا ستەمبۆلێ و وەلاتێ ئۆسمانیان، ب هەر تشتێ خوە، پر جهێیە. پاقژیا باژێر، دووزان و رێکووپێکیا ژیانا رۆژانە، ئارامیا جڤاتێ، لخوەکرنا شێنیان، ئاهەنگ، نەقش و لهەڤهاتنا ئاڤاهیان و هەژمارا پر ئا رۆژنامە، کۆڤار و وەشانان گەلەکێ بالا وان دکشینە. لێ بێتر ژێ ژنێن ویانایێ. ئەو ژنێن ویانایێ، ب بەژنا درێژ، پۆر و گولیێن درێژ، کراسێن تەنگ، فیستانێن درێژ و فرەهـ و ب کەنا پەریان و بیهنێن بوهشتێ، نە ب تەنێ بالا وان دکشینن، هشێ وان ژی ب فرێ دخینن. ئەو ژنێن کۆ ب کەنا پەریان دبن پەریێن بێ پەرواز، نها، ب گاڤێن نازەنین، تێن، ل ماسەیێن دۆرا وان رۆدنن و گەرماهیەکە بێپایان و بیهنێن خوەش کۆ جەلادەت و کاموران باش نەناسن، درەشینن سالۆنێ.
پشتی دو ساعەت و نیڤێ، ساعەت دەهـ و نیڤێ ئێڤارێ، ئەو ئێ ب ترێنا ئێڤارێ، دیسان، ب رێ کەڤن و هەرن. هەردو ژی وەستیایی نە. هەموو رۆژ، ئەو ل پێ، گاڤ ب گاڤ، ل کۆلان و کوچەیێن ویانایێ گەریانە، باژارێ نۆ کەشف کرنە. ئەو د بەربانگا سبێ دە داکەتنە ویانایێ.
بەلێ، ئەم ل بەر دەستێ سبێ، ساعەت ٧.١٥، گهیشتن ڤیانایێ. ساعەت ١٠.٣٠-ئان ترێنەک هەبوو. لێ ئەم ب وێ ترێنێ نەچوون. ئەم هاتبوون ڤیانایێ، باژارێ دو هەزار سالان، باژارێ مەدەنیەت و موسیکێ. هێ د دەور و دەورانا رۆمان دە، گاڤا وان ئەڤ باژار ئاڤا کربوون، ناڤێ وێ لێ کربوون؛ جۆرتگانۆ. یانێ میسالا زەرافەت و کیباریێ. ئەم هاتبوون باژارێ میسالێن خوەش کۆ ئەم ل پەی بوون. بێگومانە کۆ مە نکاربوو ڤی باژاری، وەها، بێیی کۆ ببینن، تەرک بکرا. مە بریار دا کۆ ئەم داکەڤن باژێر و ب ترێنا ئێڤارێ رێویتیا خوە بدۆمینن.
تەڤی کۆ بایێ شەرەکێ کامباخ ئەو هەژاندبوو، ڤیانا هێ ژی ژ بەدەوی و سپەهیتیا خوە تو تشت وندا نەکربوو. ئەو گۆتنێن تە یێن ژۆر کۆ تە ل سەر ڤیانایێ گۆتن، مینا گۆتنێن کتێبۆکێن رێویانن کۆ هنگێ د گەرا مە یا باژێر دە، د دەستێ مە دە بوون ژی. هەر چاوان کۆ گۆتنێن وەها نکارن روهێ باژارەکێ سالخ بدن، ئەو تێری تاسویرا روهێ باژارێ ویانایێ ژی ناکن. ڤیانایا کۆ مە ئاڤا وێ ڤەخوار و نانێ وێ خوار، باژارەکێ یەکتایێ چاندێ بوو. ب قەولێ فرانسزان، ئەو باژارەکێ «جڤلە» بوو. مینا ستەمبۆلێ، ئەو حەتا دەڤ تژی ئەسکەر، جەندرمە و زابت نەبوو. بیهنا موسیک، هونەر، چاند و ئەدەبیاتێ ژێ دفووریا. ئاڤاهیێن باژێر ئێن کەڤنارە کۆ دگەل هەزار سالێن کۆ بهوریبوون، هێ ژی ب ئاسالەت بلند دبوون، کەلەهێن قایم ئێن هونەر و موسکێ بوون. موسیکژەنێن مەزن گلەک، هایند، مۆزارت، بیتهۆڤەن، شوبەرت، براهمس و ستراوس کۆ مە دێ ب دۆ رە پر لێ گوهداری بکرانا، ژ وی باژاری رۆناهیا موسیکەکە نو ب دنیایێ گیهاندبوون. ل وی باژاری روهـ، حس، دەنگ و پەژنێن چاند و ملەتێن جهێ، مل ب مل، ب هەڤ رە، پیاسە دکرن. د وی باژاری دە زێدە رێ نین بوون کۆ مەرڤ بکاربیا ژ بۆ ژینا خوە، شخول و مەسلەکی هلبژارتا. مەرڤ ل ور، بێگاڤ، مەجبوور بوو ببە موسیکژەن و موسیکشیناس، نڤیسکار و نڤیسەڤان، ئەڤیندار و ئەڤینهەز...
ئەم، ئەز، کاموران و فرانسزەکێ ژێهاتی یێ باژارێ ڤیانایێ، کۆ مە ب تەسادوفی ل ویانایێ ناسی، ب هەڤ رە، چوون قۆناغا لجهنۆوسکێ کۆ بیتهۆڤەن تێ دە ئەسەرێن خوە یێن یەکتا ئیجرا کربوون، مە سارایا مەزن کۆ مازووبانی ل ناپۆلیۆن کربوو، زیارەت کر، مە ئاڤاهیا ئەستەرهازلەر کۆ هێ ژی ژێ دەنگێن موسیکا هایند دهات، دیت، مە تیاترۆیا بورگێ کۆ هەرتم تێ دە کلاسیکێن مەدەنیەتا رۆئاڤا دلیستن، دیت. ئەم چوون تاخێن دەرڤەیی باژێر کۆ ئۆردیێن ئۆسمانیان حەتا وێ دەرێ هاتبوون و مەجبووری ژێ ڤەگەریابوون. مە دۆنزدەهـ ساعەتێن ژبیرنەبوویی، ل وی باژارێ ئەوروپا ناڤین بهوراندن. ئو گاڤا ئەم ب ترێنا ئێڤارێ ژ باژێر دەرکەتن، من ژ بۆ باژێر، ب ترکی، وەها نڤیسی؛ ڤیانا جددەن موازام ڤە موهتەشەم بر شەهر...
من ئەڤ رێز ل کۆ نڤیسین؟ تە بەحس نەکرێ، لێ ژ بۆ ئاهەنگا رەنگ و نەقشێن رۆپەلێن بیرا قەدەرێ، ئەز بەحس بکم. بەری دەرکەتنا مە ب چەند رۆژان، رۆژا کۆ من و جانانێ ئێدی ژ هەڤ خاتر دخوەست، ل ستەمبۆلێ، کادکۆیێ، جانانێ، یارا شەڤێن درێژ و خەونێن رەنگین، کەلگری، دەفتەرەکە بچۆک یادیگاری من کر. دەفتەرەک کۆ من ئێدی ب هێسانی تێدخست بەریکا چاکەتێ خوە و گاڤا پەژنێن فکرەکێ د سەرێ من دە دچوون و دهاتن یان ژی پێلێن حسەکێ ل سەر دلێ من رادبوون، یان ژێ بایێ گەرم ئێ حەسرەتێ ل من دهاتە خەزەبێ، ب ئەینی هێسانیێ، من ئەو ژ بەریکا خوە دەردخست و ئەو دەنگ، پەژن و حس دکرن رێز... بەرگێن دەفتەرا من ئا بچۆک، مینا شەڤێن کار و شخولێن من ئێن پێشەرۆژێ و گۆتنێن سترانێن کۆ من ژێ حەز دکرن، تاری بوون. من رۆپەلێن سپی یێن دەفتەرا خوە یا بەرگتاری، ب پێنووسەکە رەش، ب رێزێن شاهیدێن ژین و ئومرێ من، تاری دکرن... د وێ دەفتەرێ دە، چەند رێزێن پێشین ئێن رۆپەلێن پێشین شاهیدێ ل گەرا مە یا کورت ئا باژارێ ویانایێ دکن.
- تو دزانی، هەری زێدە، کێفا من ژ چ رە تێ، کاموران دبێژە و تیکەیەکە گۆشت ژێدکە، وێ دبە دەڤێ خوە و بیسکەکێ دجوو، ئەز ئێ گۆتە ب ئالەمانی، ب زمانەکێ رەوان، بخوینم!.. بفکرە!..
فکرا خوەندنا گوتە هەیەجان ددە هەردویان ژی. هەردو، ب کەن، ل هەڤ دنهێرن. جەلادەت رادهێژە قەدەها خوە یا شارابێ یا کریستال و دبێژە، - هنگێ ئەم دڤێ ژ بۆ تە و گوتە، ژ بۆ هەڤالتیا وە بنۆشینن.
- نۆش، نۆش ژ بۆ تە و گوتە ژی، ئەگەر تە ژێ رە وەخت هەبە...
هەردو، جەلادەت و کاموران، برایێن هەڤ، هەڤریێن قەدەرا هەڤ، ب دۆ ڤەخوارنێ رە، ل هەڤ دنهێرن و دکەنن.
- ئێدی وەختا چووینێ هات، جەلادەت دبێژە، کا دەست بکە، بلا گارسۆن حەسابێ مە بینە.
لێ چاڤێن کاموران نە ل سەر گارسۆنن، ئەو ل ماسا کێلەکێ دنهێرە. دو ژنێن بەدەو د ناڤ جل و بەرگێن سادە، لێ لهەڤهاتی دە، هاتنە و ل ماسا کێلەکێ رۆنشتنە. پۆرێ یەکێ، ل گۆرا مۆدایێ، کورت هاتیە برین، پۆرێ یا دن گەلەکی درێژە. لێڤێن وان ئێن سۆر ب کەنن. چاڤێن ژنا کۆ، ژ کێلەکێ، ل هەمبەر کاموران رۆنشتیە ژی، ڤەدگەرن سەر کاموران. کاموران ب کەنەکە سڤک و ب رێزداری، سەرێ خوە بەر ب ژێر دکە و سلاڤ ددیێ،
- گوتەن ئابەند...