وتەی خەیاڵی قانع لەگەڵ دار تو
از کتاب:
چوارباخی پێنجوێن
اثر:
قانع (1898-1965)
5 دقیقه
1093 مشاهده
ڕۆژی لە تەقدیر پادشای غەففار
ڕەحمان و ڕەحیم سەبوور و ستار
دای لە دەماخم هەوای کوێستانان
سەربەندی نەسیم ڕاوگەی جەیرانان
تفەنگێ لەکار شەش خانی قەدیم
قایش لە قەڵتاخ تەنکە تەڵا و سیم
خان بە تاق و جووت پێچ و لوول تا سەر
کولەکە و دەرمان، بەن و بەن کەمەر
کێش و درەم چاک کەوان بە قووەت
دەنگ و نەعرە بەرز چەخماخ بە حوججەت
ترەقەی دوو ڕوو گوللەی فراوان
لیپە و قەڕەوڵ ڕاس، ڕێک، ڕەوان
کردمە شانم وتم یا ڕەززاق
ڕووم کرد لە سەحرا بەتەنها و تاق
ناگاهـ لە تەقدیر واحدوللقەهار
ڕێم کەوتە سەخسێ ژێر سایەی یەک دار
دار خەیلێ پیر بێ پڕژ و بێ باڵ
پەل و پۆ وەریو بە وێنەی عەوداڵ
قلۆر و پواو بێ بەرگ و بێ ڕەنگ
بێ گەڵا و بێ شەوق، وێنەی تەختە سەنگ
تەوەککوڵ هەڵوەری و ڕزاو و پواو
کرمە ڕێز و وشک ئەعزای ساق نەماو
پێم نایە بەر پێ سەلامێکم کرد
دەستی ئیخلاسیم بۆ سەر مینە برد
***
پرسیم ئەی درەخت شەهەنشای داران
یا تاخی میران جەرگەی ناوداران
دور بێ لە حاڵت خەیلێ پەشێوی
دەردی پیریە یا زەدەی دێوی
کوا زەرگ و نیشات هەردە جارانت؟
کوا هاژەی شا لەق سەر دیارانت؟
کوا حەریری زەرد فەسڵی خەزانت؟
کوا بەرگە ڕێزان گەڵا ڕێزانت؟
نە نیشانەی تۆ نە سێف نە هەرمێ
لە لات نەماوە نە زۆر نە کەمێ
ئەگەر هەڵووژەی، ئەگەر چناری
ئەگەر بناوەچ، گەر مازوو داری
یا سپی چنار بەرزی تەماشای؟
یاخۆ ئابنووس تەختی پادشای
یاخۆ دار جەوهەر پڕ لە جەوهەری؟
یاخۆ حەیزەران دەستی عەسکەری؟
ڕاستم پێ بێژە بێ دەردی سەری
بێ سەمەر بوویی یا هی سەمەری؟
***
بەسەد ناڵە و دەرد دار هاتە وەرام
وتی ئەی قانع دەروون پڕ لە زام
ئێستە وا ڕەنگم پەژی عەوداڵە
مەشوور بووم بە تووی «مەحمووی سەرەواڵە»
ئەمن دەس نەمام لەیلی عامریم
یادگاری دەورەی مووسا و سامریم
خەڵفە درەختی عەسری شەدادم
پێوەن کراوی ڕەنجی فەرهادشخصم
ئاو خۆر بووم لە جام عشقەکەی مەجنوونشخص
چەن قەڕنم دیوە لە ڕووی دەهری دوون
من هەر ئەو نەوڕەس ئەو نەونەمامم
پەسەندیدەی زاڵ ئەولادی سامم
خەرامانی چین شیرینی ئەرمەن
لەیلی عامری زڵێخای یەمەن
هەر ساڵێ سەد جار هاتن بۆ لای من
پاڵیان دا وەپاڵ بێخ و باڵای من
تا من بووم چنار باڵای لە کوێ بوو؟
تا من بووم لاو لاو هەر ڕەنجە ڕۆ بوو
ئەمما سەد حەسرەت سەد ئاخ و سەد ڕۆ
سەد داخ و سەد دەرد سەد ئێشی پڕ سۆ
پیری هات بەزمی شادی بەتاڵ کرد
فەرەح و عەیشی شیرینی تاڵ کرد
ئێستە کوا نەشئەو کوا سایە و بەرگم؟
خەیلێ ئینتزار ئازاری مەرگم
عومر بە پیری نامەوێ سەد جار
هانا ها خالق تۆبە و ئیستیغفار
من هات لە باتی دانەی شەکەر بار
بووم بە خۆراکی مەل و موور و مار
مردنم فەرزە زیندەگیم ناوێ
بۆچی بمێنم لە دنیا تاوێ؟
***
وتم ئەی درەخت بە عشقی حەیدەر
بە زڕەی شمشێر قەڵاکەی خەیبەر
بە نەعرەی ئەمیر عمر بن خطابعربی
بە سیدقی دەروون تایفەی ئەسحاب
بە قەتڵی ناحەق حسەینی مەزڵووم
بە پڕووزەی جەرگ فاتمەی مەزڵووم
بە حەڵقەی تەهلیل «اوليا اللهعربی»
بە قەندیل نوور گۆشەی «بيت اللهعربی»
بە تاجی عیززەت خەتم «ختم المرسلينعربی»
بە برقەی شمشێر شەهیدانی دین
بە یاهوو یاهووی عابدانی چۆڵ
ئەڵڵا دۆست کێشان شاخ نەفیل بە کۆڵ
بۆم بەیان بکە تەواو گفتوگۆ
کێت دیوە بە چاو لەم دنیا بێ پۆ؟
***
وتی ئەی قانع کۆنە دۆڵاشی
تۆش لەبەدبەختی بۆ مردن باشی
هیچ درۆ ناکەم بێ لاف و گەزاف
مایل بوون بە من ئەمیرانی جاف
کەیقوبادشخص و زاڵشخص، ڕۆستەمشخص و ئەرمەن
بۆڕزوو و جیهانبەخش، پادشای خوتەن
تووس و فڵامەرز، زووحاک و دارا
قوباد قوباد گەل، بەڵخ و بوخارا
فرعەون و نەمروود، شەداد و هامان
زەردەشت وجەمشید، گیو و نەوشیروان
قابڵ و هابڵ، زوولکەفڵ و ئەیووب
موسا و زکریا، یوسف و یەعقووب
«شجر التوباعربی»خەڵفی بەرینم
«ماءطهوراعربی» دانەی شیرینم
سەوڵی گوڵ ئاوان لەلام بێ زینەت
سەرو و یاسەمەن پڕ دەرد و میحنەت
بەشەو کۆشکەی مەریوانی بووم
بە ڕۆژ گوزەرگای زوڵف قەترانی بووم
فڕەی فەقیانەی هەرزەکارم دی
لاچەناخ و گۆی شەدە لارم دی
مەمانی لیمۆ و سینەی سافم دی
عەرعەر قامەتان عێلی جافم دی
تاقی کڵاوز، لووتەوانەم دی
پەرچەم وەتێکەڵ زوڵفەوانەم دی
چیخی ئەسمەر پێچ نەلێموارم دی
پورگ لە سیبەر شادەوارم دی
پەنجە وەک شمشاڵ نەقشی نوورم دی
قەد و قامەت خۆش زەرد و سوورم دی
کەوشی عەروسی پاژنە دارم دی
تاچی نەرم و شل لەنجە و لارم دی
ئەژنۆ وەک قاقم سەر دووکانم دی
توند و نەژاکاو شلکەی ڕانم دی
کەلەکەی تەیار تەسک و تەنگم دی
لیباسی گوڵ گوڵ ڕەنگاوڕەنگم دی
سینە وەک بلوور گەردەن مینای تەڕ
ورشە و پرشەی کوڵم بەوێنەی شەسپەڕ
چاو پڕ لە غەمزە و گەلاوێژم دی
ئەگریجەی چین چین کورت و درێژم دی
چەن دیلەکانێ هەڵخرا لە من
تەختەبەنانی جووتە شۆڕەژن
میر و میر ئاڵای مەروانم دی
ئەمن خنکانن حەسەن خانم دی
هاتە سەروکار پردەکەی گاڕان
شەهەنشای ئیقلیم ئامان الله خانشخص
یا تاخی سێبەر باڵای بەرزم بوو
عاشق بە تەڵای هەزار تەرزم بوو
خشەی سفرەی زل قەهقەهەی قلیان
چرکە و چرپەی باز زڕەی ئیستیکان
چەن کوژیاوم دی لاش وەبانی لاش
چەندە شێخم دی لەناو دێی دۆڵاش
قانعتخلص با بەس بێ قسە بە بێ سوود
ڕازی بە بە ئەمر پادشای مەعبوود