بەیتی ترێ
از کتاب:
دیوانی پیرەمێرد
اثر:
پیرمرد (1867-1950)
5 دقیقه
766 مشاهده
ڕۆڵە بزانە ترێ چەند ڕەنگە
کامیان زوو ڕەزەو، کامیان ئاونگە
ترێ پادشای هەموو میوانە
هاوین پێخۆری هەموو میوانە
خوا خۆی فەرموویە «أعناب و نخيلعربی»
پێش خۆرمای خستوە قورئانمان دەلیل
بە «داڵیتە» وە هێشووی چەند جوانە
نموونەی مەدح و نەزمی قورئانە
خەڵکی بۆ گەڵای بە ئاخ و داخە
لەگەڵ پێگەیشت باوی یاپراخە
چووزەرەی ژنی تێ دەورووژێ
بێزووکەر تەرزی دادەکرۆژێ
کە کۆتەرەکەی پیاو ئەیسووتێنێ
بۆ نێرگەلەکێش قڕانێک دێنێ
ڕۆنی داری مێو بۆ ڕیحی طيارعربی
لەگەڵ تێتهەڵسوو ئەڕوا بە یەکجار
سێبەری سەرحەوز هەمووی بەمێوە
هەر هێشوویەکی توورەکەی پێوە
بەرسیلە نەختێ خوێی لەگەڵ بێنە
لە کاسەیەکا هەڵیتەکێنە
بیخەرە دەمت دەم بتەقێنە
بە تامەتامە سەر بلەقێنە
هەنگ شیلەی ئەوە ئەیکا بە هەنگوین
سێبەر و بەر و سەری هەر ڕەنگین
نەشئە ئەبەخشێت دایکی شەرابە
ساڕێژی کزەی جەرگی کەبابە
هەر لەو ڕۆژەوە دنیا دانرا
مەدحی شەرابە بە شیعر بێژرا
پاییزان ترێ و کەباب چەند خۆشە
«شیرە» و «کاڵەکوت» چاری نەخۆشە
بۆ ساوەر کوتان کەشکەک و ترێ
هێزی ئەوانە دەست مێکوت ئەگرێ
دۆشاوی باوی سەرمای زستانە
باسووق و سجووق ڕاحەی کوردانە
دیومە پاقلاوە لە نانە باسووق
ناردیان بە دیاری هەر لەبەر تاسووق
مێوژە ڕەشکەی لە خورما خۆشتر
وەک ئەو شیرینە و لەویش فێنکتر
قەومێک لە لایەن پارە بردنەوە
بە مێوژە ڕەشکە تاقیان کردنەوە
ئەوە بوو وتیان بە هەورامیانە:
پادار بگیرۆ، بێ پا وێمانە
خۆ مێوژە سوورکە لەگەڵ لەبلەبی
ئەوەند بەتامە درەنگ تێر ئەبی
شەوارەی زستان شەوچەرەی دۆستان
باسووق و سجووق دێتە بەردەستتان
بەسەر مێوژدا مەولوود ئەخوێنن
ئەبێ بە مووفەڕک خەڵک ئەیفڕێنن
سرکە ئەنواعی ترشی لێ ئەکەن
ڕەنگاو بۆ شێخان دەست بە دەست ئەبەن
حەڵوای دۆشاوی خەنیمی کوردە
چەند پێخورێکی بە دەست و بردە
خەڵک کردوویانە بە بەند و باوێ
وای لە قوونێیە و وای لە دۆشاوێ
من ئێستاش مشتاق بەزمی مشتاغم
هەڵپەڕکێ و بلوێر دای لە دەماغم
لەتکەی سەر مشتاغ دەمی سبەینێ
هەزار ڕوتابی عەرەبی دێنێ
قلانگی سجووق بە تەنافەوە
سێ داخی ناوە بە دڵی جافەوە
پەڵووڵە باسووق بە بادامەوە
وا دیسان تامەتامەی دامەوە
چەکەرەی باسووق بیکەیتە ناو ڕۆن
هەر بیخۆ و بڵێ توخوا چۆنە چۆن؟
زستان خۆشاوی مێوژ دەسکەوێ
خەفەتباریش بی خەمت ئەڕەوێ
ئەنجا با ناویان بڵێین سەربەسەر
من ئەیڵێم و تۆ بیخەرە دەفتەر
یەکەم «زوورەز» ە کە زوو پێدەگا
پێستی ئەستوورە هەروەک چەرمی گا
ئەمجا «مەفرە» و «زەڵکە» ئاودارن
بەڵام شیرین نین هەر مزرکارن
ترێ «سەعدانی» ڕەونەقی ڕەزان
بە لارولەنجە وا هاتە دووکان
حەرامە لە پاش سەعدانی ترێ
خرمەی زۆر خۆشە تێری لێ ناخورێ
بیخەیتە بەفراو بە چلەی هاوین
بۆ دەمێک ئەشێ خاڵ و میل ڕەنگین
دەم دەنکی نەگرێت تەنگ و نازدار بێ
ترێ ڕەش لە سای گەردنیا دیار بێ
بە نەشئەی ترێ کە چاو هەڵگیرێ
سۆفی و مەلا و شێخ لە دین وەرگێڕێ
ئاخ سبەینان زوو پێش هەتاو کەوتن
لەگەڵ نازداری سوراحی گەردن
بە لارولەنجە و غەمزە و نازەوە
بە وردەڕازی عەشقبازەوە
لەبن سێبەری مێوی سەعدانی
ڕاکشێی سەرت بکەیتە سەر ڕانی
سەیری ترێ کەی بە ژوور سەرتەوە
ئەو بە ناز ترێ بکا بە دەمتەوە
تالعی سەعدی لەگەڵ سەعدانی
«قران السعدينعربی» تەواو بزانی
بەو عەشقە دنیا ئەبێ بە هی تۆ
ئەو شەوقەت نەبێ شێتی و ڕەنجەڕۆ
«چاوش ئوزومی» کەوا مەشهوورە
ئەم سەعدانییە، بەڵام ئەو دوورە
کشمیش «ئەزمیری» پێکوڕەی ئەمە
هەرچی پێ بدرێ هێشتا هەر کەمە
ترێ «تائفی» سەرقووڵەی لەڕە
«پاییزە» و «سووراو» ناخورێ بێ فەڕە
ترێ «سپیکە» خەرجی دۆشاوە
لە پاش سەعدانی ئەمجا ئەو باوە
«هندوی» و «کاژاو» و «سورشامی» و «رەشکە»
بە بار بیهێنە و لە خەڵکی بەش کە
«بۆڵ مازو» و «مسکی» و «مێخی» و «ڕەزاقی»
«گون تووڵە» و «کلکەڕێوی» و «عشاقی»
«نینۆکی بووکێ» و «شمیری» باشە
«چەمیلە» خواردنی دۆمی کڵاشە
«یاقووتی» و «زەردی» و «مام برایمە»
«شەقشەقە» و «فەرخی» پێستیان قایمە
ترێ «دەرە بۆڵە» و «گونکە» و «شیرازی»
بێتامن هیچکەس پێیان نابن ڕازی
«خۆشناو» ئەو کاتەی بەفری لێ باری
ئەوسا نایابە بیبەی بە دیاری
ئەمە بە تەنها ترێ کەمانە
هەرمێ و هەڵووژە و قۆخ دووچەندانە
قۆخێک لە پاریس بە دوو فرانقە
لێرە لەتکەقۆخ سەرمایەی بانقە
لە دەست نەزانین هەزار ئاخ و داخ
هێشتا تووتنمان نەبووە بە ساچاخ
ئاخ بۆ کەساسی، داخ بۆ کەساسی
خاکت ئەمەیە و کەچی نایناسی