هەوڵی کوشتنی شازادە گوڵفام لەلایەن زەڕفامەوە
از کتاب:
سوڵتان ئیبراهیم و نۆشافەرین
اثر:
خانای قبادی (1704-1778)
8 دقیقه
562 مشاهده
بشین بەسەر کار گوڵفام و زەڕفام
هەر دوو ئەفسوون بەند شەبڕەنگ بێ ڕام
هەردوو برادەر عەلقەم دێو بین
پەتیارەی وەیشووم پڕ ڕەنگ و پۆ بین
بە عەزم دیدەن لوان پەرێ قاف
خەبەردار نەبین جە شوور مەساف
وەقتێ جەکۆی قاف دێوان پڕفەن
هۆرێزان ئامان بەعەزم وەتەن
یاوان بزانن دیشان جای شوورەن
تەلیسمات کاخ یەکسەر خاپوورەن
چەند لاشەی دێوان نە ڕووی خاک کەفتەن
چەنی غەرق هوون بە زەمین جفتەن
ئارایش چەنی هەرسێ برادەر
لەت لەتەن بە تیغ مەودای پڕ خەتەر
ئینە دین وە چەم دێوان بەدڕەنگ
دنیا جە لاشان بی وە شەوە زەنگ
خەیلێ کەردشان فغان و زاری
واوەیلای بێ حەد وە بێ قەراری
جەو دما هەر دوو بە خۆف و تەرسان
جەراویاران ئەحواڵ مەپەرسان
دێوێ نەئەوجا کەڵهووت بێ نامش
جەومەکان بێ ماوا و مەقامش
مەعلووم کەرد لێشان شازادەی چین بێ
عاشق بەدیار نۆش ئافەرین بێ
کاخ زەنگوڵە یەکسەر تەلیسمات
تەمام کەرد خاپوور زەنان دا نەجات
مەیموونە خاتوون نە چا بەرئاوەرد
ئەو مورەخەس کەرد نۆش ئافەرین بەرد
دێوان جادوو گشت بە فەنا بەرد
لوا بەوەتەن مدارا نەکەرد
وەختێ شنەفتن دێوان موردار
جەو ماوا و مەسکەن نەگرتن قەرار
هۆرێزان هەردوو بەشین و ئاشووب
لوان بە خانەی وێرانەی زەڕکووب
دیشان خواهەرش کەردەن سەد پارە
دێوان گشت تەمام بییەن ئاوارە
یەک بە یەک واتن پەی چێش بمانیم
مەبۆ ئەی حەقە وێمان بستانیم
ئادەمیزادی خۆف نەکەردە بۆ
ئاما وە ئەی جا و ئینە کەردە بۆ
سەر جە خەجاڵەت چون بەرئاوەریم
ئامۆشۆی وڵات ئەقرەبا کەریم
مەبۆ جەواتەی تانەی قەوم و خۆیش
ڕوومان بپۆشین بە دامان وێش
غیرەتی مەردی کی دارۆ نەسەر
بستانوو قەساس مام و برادەر
دەرساعەت هەردوو خێزان وێنەی باد
وەبێ مودارا تا ئادەمیزاد
گێڵان شار بە شار هەردە وە هەردە
مەکان بە مەکان مەلان ویەردە
جە قەزای تەقدیر ڕەزای کردگار
یاوان بە خەیمەی دیبای زەڕنیگار
دیشان جوانێ ماهـ جەمینێ
خەفتەن نەرووی تەخت چەنی شیرینێ
زاناشان ئینە شازادەی چینەن
ئەو شیرین جەلاش نۆش ئافەرینەن
* زەڕفام دار شمشاد بەرد نەباڵای سەر
ڕوو کەرد نە جانێب شێر دڵاوەر
شازادە جەو دەم بێدار بی نەخاو
دیش سیا دێوێ ئاما وە بێ تاو
چنارێ بوزورگ گرتەبێ وەدەست
خرۆشا وێنەی هەیونان مەست
ئاهێستە نەجای وێش کەرد ئاخێز
دەست بەرد پەی قەبزەی شمشێر خوونرێز
وات ئەی بەدگەوهەر بێ حەیای بێ شەرم
ئەتۆ چەکەسی ئامای وە حەرەم
وات ئێمە جە قاف کەردەنم شێتاب
بستانوم جە تۆ قەساس مام و باب
ئێد وات دار شمشاد بەرد وەباڵای سەر
داش نەرووی کەپوڵ شێر دڵاوەر
شازادەی چالاک فرسەت نەدا پێش
دانە کەمەرگەش تیغ هندی کێش
کەمەرگای ناپاک دێو ڕەجیمە
بە وێنەی خەیار کەرد بەدوو نیمە
گوڵفام ناغافڵ زەربەی سەهمناک
دا جە شازادە ئوفتاد نەرووی خاک
دووبارە ئاما دێو بەدئەندێش
یەک زەربەی هەنی هەم بدەرۆ لێش
بە ئەمر بێچوون بینای کردگار
شای نۆش ئافەرین نەخاو بی بێدار
دیا شازادە سەرتاپا گوڵگوون
کەفتەن نەڕووی خاک غەرق بییەن جە هوون
یەک سیا دێوێ شمشادێ بەدەست
مدران بشانۆ دووبارە بەقەست
شای نۆش ئافەرین نام خودا بەرد
دەست دا بە شمشێر ڕوو جە مەلعوون کەرد
دا نە فەرق دێو زەربەی مووشکاف
کەردش بە دوو نیم تابەکول ناف
جەو دەما شیرین بەدر قەسەب پۆش
دەرلاد شازادە باوەردش بە هۆش
جە دەنگ نەعرەی مەلعوون موردار
تەمامیی سپا نەخاو بین بێدار
خان محەمەد چەنی حەمید مەلاح
پۆشان بە قامەت ئەسڵەحە و سەلاح
لوان وە خەیمە هەردوو بەدەوان
دیشان شازادە کەفتەن بێ زوبان
واوێلا و ئەفغان خێزا جە لەشکەر
گرتن چوار ئەتراف دلێر سەروەر
خان محەمەد دەوا نە ڕووی زام ئاوەرد
شێر سەرئەفراز دیدە گوشاد کەرد
دیش کە نەدەورش شین و زارییەن
پەرسا خان محەمەد ئینە چێش بییەن
واتش فیدات بام ئیتلاعم نییەن
تۆ وێت مەزانی ئینە چێش بییەن
شازادە تەمام ویەردەی نەبەرد
ئیتلاع کەرد پێشان گردین حاڵی کەرد
نەزانام پەی سەر کێ دا نەفەرقم
ئیستە بەی دەستوور نەهووناو غەرقم
ئیسە جەو جادوو نەدارووم خەبەر
لوان نە مەیدان نە دارۆ ئەسەر
نۆش ئافەرین وات من کەردم هەلاک
بەزەرب شمشێر هێندی کەردم چاک
شازادە و سپا کەردن ئافەرین
جەزۆر باڵای شای نۆش ئافەرین
ئەو شەو نە ئەو جا گرتشان قەرار
تا شوعلەی شەفەق سوب بی ئاشکار
سوب سەحەر خورشید نەبورج کێشا سەر
بێدار بی نەخاو دلێر سەروەر
فەرما پێچاوە خەیمە و خەرگاهان
بار کەردن نەوجا تەمام سپاهان
نەکەردن مدار نەگرتن کەمین
تا یاوان بە خاک ئێقلیمات چین
نامە ئینشا کەرد جە ئەحواڵ وێش
وەلای عادڵ شا ڕەوانە کەرد پێش
واتش موژدە بۆ نوور دیدە و دڵ
ئەی بابۆی سەرهەنگ پادشای عادڵ
بە فەتح و نوسرەت بە کامەرانی
ها ئاما جە کاخ بەتۆ مزگانی
تەلیسمات دێو جادووم خەراب کەرد
شای نۆش ئافەرین پەرێ وێم ئاوەرد
نامە تەمام کەرد سەر بەموهرش کەرد
پێچا دا بە دەست یەک قاسید سپەرد
قاسێد سوار بی چەومەکان ویەرد
ڕوو نە بیابان مەکان چین کەرد
سپا کۆچ کەردەن نەوجا ویەردەن
مەنزڵ وە نەزدیک شار چین بەردەن
جە دوو فەرسەخیی خەیمە و بارەگا
خەیمە و خیابان کەردشان بەرپا
قاسێد تیزرەو مدارا نەکەرد
تا قەدەم وە خەیر بەشار چین بەرد
دیش کە عادڵ شا نەرووی تەخت زەڕ
سوجدە بەرد وە شاهـ مەرد دڵاوەر
دەردەم بەرئاوەرد نامەی نیک بەخت
بە ئەدەب بەردش نیا نە پای تەخت
عادل نیگا کەرد وانا نامەی مەرد
مەفهووم بی تەمام موتالیعەش کەرد
جە مەزموون نامە دڵ ئاوەرد بە جۆش
بێ هۆش بی نەودەم، ساتێ بی خامۆش
قاسێد تەڵەب کەرد پەرسا ئەحواڵات
تەمام گوزارش یەکسەر بوانات
سی هەزار دانە جەواهێر و زەڕ
بەخشا وە قاسێد بی حەد سیم و زەڕ
فەرما بوزورگان وەزیران شار
تەمام حازر بین جە لای شەهریار
وات ئەی وەزیران دانای دڵپەسەند
واجێبەن بدووم نەزر خوداوەند
ئەوەڵ مەعاف کەم هەفت ساڵ ئێقلیمات
بەندیان جە بەند گشت بدۆم نەجات
کەردشان ڕەها بەندیان جە بەند
بەخشان درەم گرد جەڕای خوداوەند
جاڕچی جاڕ کێشا وە ئەتراف شار
مسکین و گەدا بێ نام و نامدار
کارسازی کەردن تەمام سەرئەفراز
فەردا شای عادڵ مەشۆ وە پێشواز
بار کەردن توحفە و گەنج و خەزانە
چەنی پایەنداز توحفەی شاهانە
هەرچێ لازم بی جە ئەندازە دوور
قابل بە شاهان لایەق بەفەغفوور
بە ئەساسەی خاس زەنەندەی شاهی
یەکسەر سوار بین ڕەوان بین ڕاهی
تا هەر دوو سپا نەزدیک هەم بی
جە غوبار و تۆز ڕەوشەنی کەم بی
شا کە نیگا کەرد فەرزەند دی وە چەم
جە ڕووی خوان زین چون جەمشید جەم
سەراپای باڵا جەواهێر غەرقش
تاج خوسرەوی نیا نە فەرقش
یەقین حاسڵ کەرد فەرزەند وێشەن
نیشانەی تەمکین شاهانە پێشەن
تازە بی چون گوڵ شکوفتەی سەحەر
وات شوکرم بەزات دەهەندەی داوەر
شازادە نە ڕووی سپا بەپاوە
دیا پادشا مەیۆ وەڕاوە
دەردەم بە تەعجیل مدارا نەکەرد
پیادە بی جە ئەسپ سوجدەی پێدەر بەرد
شا بۆسا جەماڵ ئەو فەرزەند وێش
بەگیان و بە دڵ جان کەرد وەفدێش
شازادەی سەروەر دڵ جە ئەندوو کەیل
مەرێزا وە چەم ئەسرین وێنەی سەیل
جەدمای زاری شوکرانە کەردش
حەمد خوداوەند بە جا ئاوەردش
سەد هەزار تەبەق زەڕکەردش نێسار
پایەندازش وست تا قەسر زەڕکار
«داخڵ بین وە پای ئەیوان شاهی
لوان وە سەرتەخت بارەگای شاهی»
ماهـ زەڕئەفشان شۆخ دڵفرۆز
چەنی جەمین ماهـ، سۆز جەهانسۆز
جە ئەهل حەرەم ئامان وە پێشواز
بەردن بەحەرەم هەر سێ بەسەد ناز
جە دمای چەندێ شای نۆش ئافەرین
ئاما بە گوفتار بەزار شیرین
ڕێزنا شەکەر بەلەب مەرێزا
هەناسەش بۆ موشک خوتەن مەبێزا
تەوازوع مەکەرد دەم بەڕازەوە
دوو دیدەی شۆخش مەیل وە نازەوە
گشت ئەهل حەرەم مەلاوناوە
ڕازش سەنگ سەخت مەتاوناوە
جە دمای چەندێ شێر پڕ جەماڵ
هەوای عەرووسی ئاوەرد بە خەیاڵ