آمدن نوفل شاه به شکار و آگاه شدن از کار مجنون و لشکر کشیدن به جنگ عامری
از کتاب:
لەیلا و مەجنوون
اثر:
خانای قبادی (1704-1778)
14 دقیقه
1310 مشاهده
خانا شکار کەرد، خانا شکار کەرد
یەک ڕۆ نوفڵ شا عەزم شکار کەرد
قەبیلەیێ جە قەوم عەرەب سوار کەرد
قیتال غەزاڵ ئاهووی تاتار کەرد
یاسا دا قۆشەن، سپای بێ سامان
ڕەم ڕەم وەحش و تەیر ماڵا وە دامان
فەرما قوشچیان هەرکەس پەی وێشان
کڵاوە جە فەرق شاهینان کێشان
چاوشان داشان نە تەپڵ بازان
یوزان ڕاهی بین، بازان پەروازان
دەستەی کەماندار ڕجل ڕاست خەمدا
قەوس قەزاح وەش ڕاست پەیی چەمدا
هونەی باڵباز، پڕ تاف پای یووز
جە جووق ئەسپان ماهی خۆش ئامووز
جە شاخەی شاهین، شەیدای ئاهووگیر
جە قاژەی پەڕ داڵ، شەققەی شەستتیر
ماهی هەراسان جە تیپی ئاهوو
کێشان پەی جەبەل گوڵبانگ یاهوو
نۆفەڵ بەو کومەیت ڕای مەنجوڵەوە
ڕکاب دا نە ئەسپ شی نە چۆڵەوە
یاونا وە کاو هەردەی کۆهساری
لوا چەنی دەنگ زایەڵەی زاری
دیش نیاس نەبەرز سای قوللەی کەمەر
مەیۆ سەدای شین چەمەری و چەمەر
دوود شیوەنش گرتەن قوللەی کۆ
ها وەختەن کەرۆش بە خاک نەی کۆ
تاودا وە کێلان خاسەی دیاری
ماهوور عەزیم سەخت ناچاری
دیش شەخسێ نیشتەن، یەکتای لۆنگ لەکۆڵ
نە دێوەن نە جن نە ئادەم نە غۆل
مووی سەرش ئامان باڵای سەر پۆشان
تەیران پەی سەهەند سایەش مەکۆشان
ناخونش بییەن وە قوللابەی شێر
بێ پەروان جە قەتع مەودای ناخونگیر
نە فەوق فەرقش چون سەهی سەروان
لانەشان بەستەن قومری و تەزەروان
تەکیە دان وە سەنگ سەرد سیاهێ
خەیاڵ مەبەرۆش گاهێ وە ڕاهێ
گاهـ نە شادی و زەوق، گاهـ نە گرینەن
گاهـ خاتر پەشێو مات و خەمینەن
گاهـ خەندەی بێ وەقت، گاهـ شین بێ شوون
گاهـ چون ئەلف ڕاست، گاهـ چون حەڵقەی نوون
گاهـ مەردەی بێهۆش، گاهـ نیمەگیانەن
گاهـ نە شوکر زات زیکر سوبحانەن
گاهـ ئەحیا وە مەیل خەیاڵ یارەن
گاهـ مەلوول دەرد، گا دڵئەفگارەن
نۆفەڵ نیگاهـ کەرد وە جەستەی حاڵش
ئاما وە تەقریر، پەرسا ئەحواڵش
وات ئەی بەندەی زات زاهیر و باتن
هەردەی بێدی ماڵ بیابان وەتەن
پەیچێش نیشتەنی نەی خەرابەی بەڕ
دامانت وە زووخ زامان کەردەن تەڕ
بنچینەی هۆشت کێ کەندەن جە بن
ئەسڵت ئامادەن یا جە گرۆی جن
گیرۆدەی تەڵسم کام ڕەنگ ڕێوی
جە نەسڵ ئادەم، یا جن و دێوی
زاریت نە چێشەن پەی کێ تاسەتەن
سەرت سەرگەردان کام سیاسەتەن
زاریت چون خەزان جەرگم ڕێزنان
پەشێویت پەرداخ شاهیم بێزنان
زاریت پەی کێ هەن، بەی تەور گرفتار
ئەندام تەنت زەعیف زامدار
ڕاست واچە پەرێم، نە سای سەنگەوە
جە داخت تەکم دان وە مەرگەوە
زاریت نە چێشەن، پەی کێ تاسەتەن
سەرت سەرگەردان کام سیاسەتەن
مەجنوون دیش مەوبەت شای فەرەیدوون فەڕ
والیی مەمالیک عارەبان بەڕ
واتش ئەی نەجیب نەتیجەی شاهان
فەرمان فەرمای موڵک حوشمەت پەناهان
جەی وەرتەر نامم مەوانان وە قەیس
نە چون ئیسە من بەرگ بەدەن لەیس
شاهان کەس وە من مەقابڵ نەبی
هیممەتی حاتەم لێم حاسڵ مەبی
کەیخوسرەو نەبیش چون من سایە و سام
سادەی ساقییان، دەور بادە و جام
نەوڕەس غوڵامان، چابوک سواران
نیمچە کەنیزان، ناسک نازداران
سپای سەهمگین، ڕەزمی و سەلەحشۆڕ
تەپڵ جەنگ کوبان، داوا و شەڕ و شۆڕ
تەحسیل کەردە بیم هەر یەک نە جایێ
هەر یەکێ لایەق سەر کار شایێ
جە سوب تا ئێوار دەست نە کار بی
جە بەخشای درهەم دانە دینار بی
دانشم مافەوق دانشوەران بی
تەبعم باڵا تەبع سوخەنوەران بی
لاڵ بام پەی نامش یەک لەیلێ نامێ
خاڵ دانەی فەرهەنگ و زڵف دەستە دامێ
بینا کەرد غارەت سەرمایەی هۆشم
لونگ مەجنوونی شانا وە دۆشم
ڕەقەم بەست بە نام نەرگسان مەست
دەروازەی نیشات کامەرانیم بەست
بابۆم ناوەردش پەی من بە ڕەزا
بابۆی ئەویش شی بە قین و قەزا
بابۆی من مەلووح، بابۆی ئەو مەهدی
هەردوو عامیری جە ڕای بەدعەهدی
بێ لوتف بین پەی من خوڵاسەی کەلام
ئیستە قەوڵش دان وە ئیبن سەلام
تەرک شاهیم کەرد، لۆنگم وەست نە کۆڵ
چۆڵم کەرد وە زێد، زێدم کەرد وە چۆڵ
ئیسە هام وەی چۆڵ، بێدی هەردەوە
تەکیەم دان وەی سەنگ سیای سەردەوە
یە بار لەبان خوشک و قاخمەن
یە ئاهـ ڕەنگ بەست سیا زاخمەن
یە دوود دەروون تەوەن تاومەن
یە بەرگ و بۆشاک، خورد و خاومەن
یە زیادی شەعر تەن جەی غەرقمەن
یە لانەی مەلان فەوق فەرقمەن
یە جە بوڵەندی و لۆنگ، دەست وە عەسامەن
یە شێوەی ئادەم جە تەواسامەن
یە موڵک و مەکان ماوای دەیرمەن
یە هامڕاز ڕاز وەحش و تەیرمەن
یە بار خاتر جە خەم کەیلمەن
یە وێڵ وڵات پەرێ لەیلمەن
نە جای خوراکات ئەغزییەی لەزیز
خۆراکم گیا و ئاوی شۆرەڕیز
غەیر جە تەیر و توور، وەحش وەحشی
بەشەر نەپەرسان جە حاڵم ئەحواڵ
ئارۆ تۆ نە شۆن سپی تەتاران
ڕات غەڵەت کەردەن چون ڕاو یاران
مەعلوومەن جە خۆف خودا مەتەرسی
لوتفت شامڵەن ئەحواڵ مەپەرسی
نام تۆ چێشەن بفەرما بەیان
دیارەن نەسەب نەتیجەی عەیان
وات منم نۆفەڵ ئیبن مەساحیق
وەیسی ڕەئیسم پەی ەنی ماریق
واتش بزانام حالی نژادی
نەوەی ئەمیران، هەم جە پاکزادی
هەر سەلامەت بی، دەور بە کامت بۆ
جە شەرق تا بە غەرب، بەرزیی نامت بۆ
نۆفەڵ وات ئەی قەیس بەرگ بەدەن چاک
سەوگەندم بە زات فەرد تەنیای تاک
جەی وەر کەس جە بەخت بەد ئیقباڵ تۆ
نەکەردەن خەبەر من جە حاڵ تۆ
تا من بە تەوفیق بینای لایەنام
پەرێت باوەردام لەیل جەمین جام
حەرفێ پێت واچۆم، ئەر هەنی ڕازی
کۆتا کەر تەقریر ماجەرای مازی
پەرێ تۆ عەیبەن ئی هەردە چۆڵە
ئی عەسا و کەشکۆڵ، کەڵپۆس نە کۆڵە
هۆرێزە چەنیم بەرۆت وە دامان
قەسەم وە بارگای بەرزی ئیمامان
هەر گاهـ دەوای زام نەسرەفتت لەیلەن
شاهی و موڵک و ماڵ نەڕات توفەیلەن
مەجنوون وات نۆفەڵ پادشای عەرەب
تاسەر بۆت شاهی، بە شادی و تەرەب
دڵداریم داشان فرە کەس پیسەو تۆ
گردوو نە گونبەد جاگیر نمەبۆ
فرەکەس نە ڕای من ڕێحانی کاشتەن
حەرفشان پەرێم سوودێ نەداشتەن
ستارەم داخڵ بورج مرێخەن
ڕەسم ئەعزەم و ئاخ و درێخەن
دەلوەن تاڵعم ئاوێزان بییەن
فریشتەم جە من گورێزان بییەن
بەختم گرفتار دێوی ڕەجیمەن
مەحبووس نە تەڵسم بەستەی قەدیمەن
سەوای زات پاک، کار كن فيكونعربی
هیچ کەس نەکەردەن دەوای دەرد من
نۆفەڵ وات مەجنوون بەهانە وەسەن
سەوگەندم بەو کەس بێکەسان کەسەن
جە گەنج قاروون گەنجم فزوونەن
فەوج قۆشەنم مەوج جەیحوونەن
تەمام نەڕات تۆ توفەیلم کەردەن
یا مەبۆ مەردەن یا لەیل ئاوەردەن
نیگاهـ کەر وە کار کەردەی ئەمیران
ڕەحمسان چۆنەن چەنی فەقیران
ئەووەڵ بە مۆبەت بە میهرەبانی
وە ڕەسم قانوون پەی جانفشانی
دووهەم وە قوماش نادرەی شاران
لایەق وە سەر کار سەلیقەداران
سووەم وە پێشکەش سەگڵاوی سەعدان
واچانی مەنجووڵ جڵفای کەمیدان
بەحری کەحێڵان، جەهینی ئەڕنەب
قەباڵەداران نەتیجەی عەرەب
پانسەد چەنی زێن ئیرسال بۆ پەرێش
هەر ئەسپێ چەنی جڵەودار وێش
ناقەی لاڵ پەشم جەرەس نە گەردەن
هەزار مەکیانۆم پەرێ بار کەردەن
چوارەم وە یاقووت ئەڵماس ئابدار
مرواری بە سەنگ، گەوهەر بە خەروار
قەومانش بەو تەور غەنی بان جە زەڕ
هیچکام نەکەران داوی حەرف شەڕ
ئەر بە گەنج و ماڵ نەبۆ ڕازیشان
مەبۆ سەر بەروون پەی سەرفرازیشان
ئەر حەق لەیل وە تۆ بوینۆ لایەق
ئینشاڵڵا سپام لێش مەبۆ فایەق
مەکەرۆش وە پەند واتەی مانگ و ساڵ
ماوەرۆم پەرێت لەیل سۆسەن خاڵ
غەرەز، شای نۆفەڵ بە میهرەبانی
وە هەزار ئەفسوون شیرین زوبانی
ڕازی کەرد مەجنوون بار میحنەتکێش
پۆشاک لۆنگ وە پشت بەرد چەنی وێش
یاونا بە قەسر ئەیوان شاهی
فەرما قەیس وە عەزم حەمام بۆ ڕاهی
نەدیمانی وێم ڕەفێق بان چەنیش
نەک خەیاڵ بەرۆش وە ڕاگەی هەنیش
هەروەخت بەر ئاما نە گەرمایەی ساف
بپۆشان وە بەر زەڕتار و زەڕباف
باوەران نە جەمع جەرگەی مەینۆشان
تا بەر شۆش نە سەر مایەی خامۆشان
ئەلقسە، یاران مەجنوون بەردشان
داخڵ وە حەمام شاهی کەردشان
بەدەن جە حەدەس کەردشان زاهێر
شێوەی ئادەمی وەنەش بی زاهێر
شا یەکدەست خەلعەت خاسەی شاهانە
کیاست پەی مەجنوون نە جبەخانە
پۆشا وە ئەندام لیباس شاهی
وە عەزم حزوور نۆفەڵ بی ڕاهی
سەلام دا وە ڕەسم، قاعیدەی قەدیم
یاران مەجلس کەردشان تەعزیم
نۆفەڵ وە قانوون بزورگان پێش
جاش دا نە جانب دەست ڕاست وێش
نەڕای قەیس مەجلس بەزم مەی سازان
موتریبان سازان ڕەسمی نەوازان
سەدای سەمتوران، چەنگ خۆش ئاهەنگ
ڕەقس ڕەققاسان، شەیدای شۆخ شەنگ
کزەی مووکەشان ناڵەی نەوای نەی
سۆز مەقامات عارەبان تەی
خۆشوانان سەرمەست بادەی عینابی
مەوانان مەقام ڕاح ڕەیاحی
سەروەران مەسروور دڵ خاڵی جە خەم
ویاران بە عەیش تا بە سوبحدەم
سەحەر فەڕاشان دارای جەهانگیر
هۆرپێچا تەناف خەیمەی سیاقیر
سەدای تەپڵ کۆس شای خاوەر خێزا
سپای ستاران تەرسا و گورێزا
جە مەکان وێش نەقڵوو مەکان کەرد
ئیرادەی سەفەر لای لامەکان کەرد
سان سپای داج بینای فەرار کەرد
خەفیف بی جە سەف خەندەی شەفەق زەرد
ساکنان بەحر، خاکییان خاک
ئافەریدەگان سونع تەنیای تاک
بێدار بین جە خاو ئەحیای حەفت ئیقلیم
مەشغووڵ بین وە فیکر پادشای عەلیم
مەجنوون بێدار بی جە خاو شیرین
شوکرش کەرد بە زات رَبٌّ الَعالمينعربی
شوکرانەم بە تۆن کان کۆی کەرەم
نوور بەخش حۆران گوڵباغچەی ئیرەم
کێت کەردەن وە شا کێت کەرد وە دەروێش
هەرکەس سازیان چەنی بەخت وێش
غەیر جە من فێشتەر حاڵم پەشێوەن
ڕۆحم گرفتار تەڵسم دێوەن
گاهـ چای بابڵ، گاهـ شەهر دەرد
گاهـ زەلیل زام، گاهـ هەناسەی سەرد
جار جار جەفای دەرد، تاو تاو زوخ زام
دەم دەم بار غەم بپێچۆ نە پام
دەسگای دەرد و گاز مەینەت مەدۆم لوول
مەکێشۆم نە حەلق هەتیتەی مەفتوول
سەوای زات پاک بەسیر و بینا
نیگارەندەی نەقش نەو تاق مینا
ئاگا بن جە گرد دەرد حاڵ من
ویەردەی ئەوقات ماهـ و ساڵ من
هیچ ئەحیای تۆمار دەردم نەوانان
مەخفیم چون مەزموون مەلفووفەی خانان
هەر شوکرانەمەن زات لایەزال
الحمد للله علي كل حالعربی
ئەلقسە، نۆفەڵ واناش دەبیرێ
دانای هونەرمەند، نوکتەپەزیرێ
واتش ئەی دەبیر نامەی ئینشاکەر
ئیبتدا بە نام موشکڵ گوشادگەر
ڕەقەم کەرد بەنام فەساحەت فەرجام
بە نام مەهدی عامیری ئەنجام
وە موهر نۆفەڵ ئیبن مەساحیق
ئووەیسی ئەمیر پەی بەنی ماریق
نامەی خۆش مەزموون بە جەواهیر کەیل
بکیانە وە لای عارەبان لەیل
بنویس ئەی عیزام نەتیجەی عیزام
ئەسڵ مەنسەب خاس نیکزادەی نیکنام
تا دنیا دنیاس دەور بە کامت بۆ
دوشمنان مەجرووح زەدەی زامت بۆ
تا دنیا دنیان هەر تۆ بمانی
وە عەیش و نشات وە کامەرانی
گوڵزار عومرت چون ڕشتەی ڕەزان
دوور بۆ جە ئافەت حادیسەی خەزان
دمای شەرح شەوق ئارەزووی دیدار
جۆیای هەواڵم وە گیان خەریدار
موکشووف مەعلووم زاکیرەی عالی بۆ
موزموون نامەم وەنەت حاڵی بۆ
مەکشووف زەمیر حاڵ مەزهەر بۆ
مەشهوود مونیر قەلب ئەنوەر بۆ
تەزکار خاتر عاتر عالی بۆ
مەزموون نامەم سەرکار حاڵی بۆ
نە پەردەی حیجاب کناچێت بەندەن
ماچان ضوءعربی جە شەوق ئافتاب سەندەن
حۆری تەلعەتەن، عولیا جەنابەن
قەمەر ئیجتیناب، خورشید نەقابەن
باڵاش سیم ساف، سێوی ساوانەن
نەوتۆڵ نەوخێز یانەی باوانەن
شێوەش کەردەن باج هومەیلای پەری
بێ شەوقەن جە لاش لیقای موشتەری
گیسووش سونعێوەن کە نەزان چێشەن
حوکم عەسای دەست مووسەوی پێشەن
ماچان مەگێڵۆ ساتێ بە سەد لەون
بەتاڵ کەردەن سیحر باتیڵەی فیرعەون
پێشانیش وە جام جەمشید مەوانان
جەهان نمای دەست نامی کەیانان
ئەبرۆ و موژانش سیای قەترەتەن
کەشیدەی پەڕگار ئوستای قودرەتەن
دیدەش دیدەی چەرخ ماڵ جە موغارەن
بێ سورمە سێونگ، بێ مەی خومارەن
زڵفش لوول وەردەن چون لوول لەولاو
کڵفەن چون کڵاف خەیاتەی خام تاو
بەلقیس مەقامەن، فریشتە خامەن
دووهەفتە کامڵ بەدر تەمامەن
خاڵش زمڕڕود دانەی تێ نشان
ئەفعا کۆر مەبۆ جە دیدەنشان
ئاسیبش وە قەیس ناموراد یاوان
چون ڕێزەی ئەڵماس جەرگش شکاوان
دەست جە تەخت بەخت ئەیالەت کێشان
ها جە تەریقەی ڕاگەی دەروێشان
تەنیا و بێ ڕەفیق مات سەرگەردان
ئینە چەند ساڵەن وێڵەن نە هەردان
من یەک ڕۆ بە عەزم سەید شکاران
ڕام کەفت نە کۆی نەجد نە پەی تەتاران
قەیسم دی چ قەیس دێوانەی بەدڕەنگ
مووی سەر باڵاپۆش، فەرش باڵای سەنگ
ڕەحمم ئەسەر کەرد، دێوییان چەنێش
پەنەم ئێزهار کەرد دەرد حاڵ وێش
ڕاستی دوودنەفەرق کەللەم جۆش ئاوەرد
نە جەفای مەجنوون ڕوخ نە هیجران زەرد
وە سەد دەلالەت سەد دڵنەوازی
وە هەزاران ئەفسوون کەردەنم رازی
لێم قەبووڵ نەکەرد عوزر و بەهانە
چەنی وێم ئاوەرد بە دەوڵەتخانە
هەرگاهـ لوتف شاهـ چەنیمان یار بۆ
حەرف خەیر خاس هەر ئاشکار بۆ
حەیفەن شەهزادە عالی نژاد بۆ
ساحێب ئەرکان بێخ و بونیاد بۆ
پەری خاڵ لەیل وێڵ بۆ نە کاوان
قەیس نە کاوان بۆ لەیل نەباوان
ئیستعدام ئێدەن وە ئیشفاق شا
وە عەین ئەڵتاف کەرۆ تەماشا
قەیس کەرۆ وە عەبد موخلیس دەرگا
وێنەی فەرزەندان پێش کەرۆ نیگا
قوفڵ بەستەی بەند بەختش باز کەرۆ
سەرش جە مەینەت سەرئەفراز کەرۆ
شەرتبەستەی دۆستیمان جە باڵای ئێدەن
جای ئومێدەنی وە تۆم ئومێدەن
جەوابم وە عوزر موعەتتەڵ نە بۆ
شەفەق وە دەیجوور موبەددەڵ نە بۆ
ئەر نەبۆت سەلاح خولاسەی کەلام
عەزمم وە ڕەزمەن، باقی وەسەلام
نامەش دا وە پەیک سیرین خەرامێ
گەردەن کەشان تەور، نەسیمی فامێ
وات بە زبانی هەم واچە پێشان
نەبان وە باعیس بەدبەختیی وێشان
حەرف خەیر واچان هەرتا مەتاوان
بەڵکە لەیل و قەیس بە هەم بیاوان
وەر نە وە مەعبوود بێ زەوج و فەرزەند
بێ خورد و بێ خاب بێ مسل و پەیوەند
هەرتا نە جای وێم کەردەنم ئاخێز
سەر مەبۆ وە نرخ ڕێزی گەڵاڕێز
قاسید سەرئەگراز پەیغام شاهـ بی
سوجدەی زەمین بەرد ڕەوانەی ڕاهـ بی
مەدارا نەکەرد، یەڵغار دا وە جەخت
مەنزڵان تەی کەرد بە وەقت و بێ وەقت
یاوان بەو مەکان بادییەی بێدی
دیش سەحرا پۆشان سورخی و سفیدی
چەتر و چادران، خەیمە و خەرگاهان
کێشان وە قانوون قاعیدەی شاهان
خەیمەی عەزیمێ دوورەن جە یانان
تێدا بییەن جەمع نامی جەوانان
بەعزێ نیشتەجان، بەعزێ سەف کێشان
عالی نەژادێ ها نە دڵێشان
قاسید نە زاناو و بێ سەلام سەف
نامەش بەراوەرد نیاش نە ڕووی کەف
مەهدی جەو قاسید نامێش ستانا
مەنشی تەڵەب کەرد سەرانسەر وانا
مەفهووم بێ تەستیر مەزموون نامە
مەجلیس بی وە عەشر يوم القيامهعربی
واتشان نۆفەڵ فکری خام کەردەن
بەهانە پەی وێش سەرئەنجام کەردەن
قەومیشان چێشەن نۆفەڵ چەنی قەیس
قەیس عامیری و نۆفەڵ بەنی وەیس
ئەڵبەت بە نیرووی سپای وێش نازان
تەمای لەیل کەردەن ئی حیلەسازان
تەڵەب کەرد دەبیر پەری جەوابش
هەر ئێد نەزانوم پەری سەوابش