شدت عشق قیس و رفتن بە کوه دجیل و ... لیل
از کتاب:
لەیلا و مەجنوون
اثر:
خانای قبادی (1704-1778)
8 دقیقه
1113 مشاهده
دیا کەس نییەن نە هەوارگەی خێڵ
نە گاو گووسفەند نە چادر نە لەیل
نە بز نە ئوشتوور نە خێڵ نە حەشەم
جای کۆمار ئێل نیگاهـ کەرد وە چەم
غەیر جە بانگ بووم نەعیق غوڕاب
ناما وە گۆشش جەو تیرەی توراب
ئاتەش خامۆش، خاکستەر جاهان
نە جای خێڵخانە و خەیمە و خەرگاهان
دڵ ئاوەرد بە هەم دەروونش بی کەیل
مەوانا ئەشعار موخاتەبش لەیل
واتەش تۆ لوای، فیراقت نە دڵ
مەندەن چون کاروان ئاتەش نە مەنزڵ
بووم و بایەقووش، کەلاغ و زاغان
هەوارگەی بەرزی بەرزەدەماغان
بەعزێ مەگرەوان بەعزێ ئاوازە
مەواتەن، دڵەی مەلوول بی تازە
قەیس بی خەجاڵەت پڕ حوزن و مەلاڵ
دیا چووپانێ جەو تەپەو تەلاڵ
گەلە و گووسفەندا ئاوەرد بە چەرا
سەلام کەرد ئەدەب بەرابەر مەردا
مەجنوون دمای ڕەد سەلام و سەفا
پەرسا جە ڕاعی، برای باوەفا
چۆنەن خەیمەگای خاڵ لاجەوەردان
خێڵخانەی خاسان، خارا پەروەردان
نازک نەوهاڵان، فیرووزە خاڵان
چون قەمەر جە هەور سای سیاماڵان
جە کون نازاران، هەوارنشینان
خەیمە و خیابان ئەو نازەنینان
وات ئەی جەوانمەرد، ئەکابرزادە
جەرگەی نازاران خودا پێ دادە
سەحەر چەنی کۆش خێڵخانەی شەفەق
جوق نازاران، جەمین گوڵ تەبەق
چیخ و چاردشان پێچا وە تاجیل
پەی کۆهی تووباد لوان بە ڕەحیل
قەیس مشتێ دینار بەخشا بەو چووپان
ڕاعی ڕەهنوما ڕاگەی مەحبووبان
جەو پەی جەمازە ڕاهی کەرد چون باد
پەی دیدار لەیل جە کۆهی تووباد
وەخت شەفەق زەرد وادەی خۆراوا
وە خەیمەگای خێڵ کۆی تووباد یاوا
«داير البشرعربی» مەرد و جوانان
نەبی جە هەوار ئەو پەهلەوانان
بەغەیر جە زەنان چەنی کناچان
شی وە چادرێ «بسم اللهعربی» واچان
یەک پیرەژنێ عەجووزە ڕووی دەور
جەهان دیدەیە، ئەدەیی تەرز و تەور
زانا ئەو مەجنوون مەفتوونی لەیلەن
جە فیراق لەیل دەروونش کەیلەن
خەبەر دا وە لەیل وە موژدەگانی
واتی دان بە ئەو، ئاو زیندەگانی
لەیل شێت و شەیدا، ئاما وە دەردا
سەلام کەرد و بانگ واوەیلا بەردا
دمای شۆر و شین، مەجنوون و لەیلێ
نیشتەن چەنی هەم فەراوان خەیلێ
ئاوەردەن بە یاد دەورەی منداڵی
وادەی تەحسیلات علووم عالی
بازیچەی گەلە، لای کۆرپەی ساوا
شیعر و شاحیری گرد ئاما و لوا
عوزر بێڕەحمی بابۆی تەرەفەین
سەران عامیر دوو «ذي شرفينعربی»
گلەی ڕووزگار، هیجران فیراق
تەڵخی دوود دڵ، یاران موشتاق
وەجد و شەوق و زەوق، عەشق و جودایی
«حب لاينفكعربی» دادەی خودایی
عەهد و میساق و عەدەم ئیختیار
غەیر جە یەکترین دۆستان جەنی یار
لەیل پاس نامووس، مەجنوون پاس دڵ
هەردوو پەییەکتر، نا مەشان وە گڵ
دمای تەعاروف واتەی ڕۆزگاری
چەند شیعر واتەن پەی یادگاری
ڕەد و بەدەڵ بی ئەشعاری مەکتووب
مەجنوون وەداع کەرد جە لەیل مەحبووب
چەنی دەردەدڵ وە داخانەوە
ڕوو نیا نە ڕای دەوڵەتخانەوە
ئاما وە مەنزڵ ماتەمزەدەی غەم
جە خەیاڵ لەیل خاو نەشی وە چەم
والیدەش سەحەر چەنی داغ دڵ
لوا وە باڵین فەرزەندەش چون گوڵ
واتەش یەک هەفتەن لێم نادیاری
دیارەن دەیری دیدار یاری
وە ئاهـ و حەسرەت یەک هەناسەی سەرد
تەسدیق گوفتار مادەر وێش کەرد
تەعامێ لەتیف ئاوەردش وە بەر
نیاش وە ڕووی لێو سەوڵ نازپەروەر
مەشغووڵبی بە کار گریان و نەواح
فوغان و زاری ئێوارە و سەباح
جسمش بی زەعیف ڕەنگزەرد و زگار
زانا پێش بابۆی خەستەی دڵفگار
زەعیف و زگار، زەرد و ناتەوان
جەی ئەووەڵ حومر جاهیل و جوان
وات ڕۆڵە وەسەن گریان و زاری
فوغان و فەریاد جە بێقەراری
مەگیرە نەوەر ڕاگەی بەدبەختی
پەی لەیل مەهدی مەکێشە سەختی
جە وێت پاینتەر حەسەب تا نەسەب
کەی مەبان بە هەم کەرباس قەسەب
چەند جار نەسیحەت پدەری دڵسۆز
واتم، نەشنەوای مانگ دڵئەفرووز
تا بیت وە میسال جەرگەی جوانان
عەرەب و عەجەم مەجنوونت وانان
مەواچۆم پەنەت، نام ئەو جە ویر
وێت ببەر تەمام، ئەی فەرزەند ژیر
تەوبەکەر جە کار عاشقی و جنوون
حەیفەنپەری تۆ، چون دوڕ مەکنوون
جسم جوانیت مەدەری وە دەس
مەر قاتەن پەری و شۆخی دیدەمەس
وات نەسایحت گردین هەن سەرمەشق
وەلێ دڵ پەی لەیل زیاد مەبۆ عەشق
سەلیم خاڵۆیی مەجنوون و مادر
ئامۆزاش چەنی خاڵۆزاش حازر
واتن عەشق لەیل سیاچیهرەی دوون
مەبۆ تەمامی جە دڵ کەی بیروون
هەرکەس مواچی بە زەڕین عەهدی
ماوەرین خاستەر جە لەیل مەهدی
واتش ئەقرەبا و نەزدیکان من
نوور بینایی دیدەگان من
گرەوا بە زار ئاما بە گوفتار
گلە جە ئەقوام، کردار و ڕەفتار
واتش ئەقرەبا و نەزدیکان من
نوور بینایی دیدەگان من
بابۆم و خاڵۆم، تەمام ئامۆزام
ئەدام و واڵێ، تەمام خاڵۆزام
بە سەد سەرزەنش مەگیران خەتام
جە عەشق لەیلێ، یار بێ هەمتام
مەواچان بە لەیل سیای حەبەشی
مەر بۆ وە عەیب پەی مەحبووب ڕەشی
ئەر مەبۆ وە عەیب، موسک تەتاری
بمەنێ تیب تەبلەی عەتتاری
مواچان بدیە وە لەیل چون دوشمەن
لەیلێ سەرمایەی عەقڵ و هۆشمەن
بابۆی ئەو لەیلش نەفرۆشا وە زەڕ
بابۆی من بێ مەیل لەیل خاتر تەڕ
جە من بەدبەختتەر بێ دەستەڵاتەن
هەردوومان خەرمان خەمان خەڵاتەن
کاش نەسیم سوبح تەحییە و سەلام
من مەوەرد پەی لەیل، ئەو ماوەرد وە لام
وەی تەورە ئەشعار بە ئاواز بەرز
مەوانا نەغمەی موغەیلان تەرز
ئەوان لوانۆ هەر یەک پەی مەنزڵ
قەیس شی بە سەحرا چەنی دەرددڵ
دیش ئاهووی بەڕ وە ناکامەوە
گیرەن وە حەلقەی تۆڕ دامەوە
بۆسا دوو دیدەی غەزاڵ ناکام
باز کەردش تەڵە، ڕەهاش کەرد جە دام
سەییاد ساحێب دامی شکاری
ئاماش، کەرد خیتاب وە نابەکاری
واتش دێوانان کاری وەی تەور
نەکەردەن، قەیس کەرد ئی خوڵم و جەورە
بەعزێ دینار و لیباس سەلاح
دا بە ئەو سەییاد، چەنیش کەرد ئیسلاح
وات حەیفەن ئاهوو جە دام بمانۆ
دیدەش چۆن دیدەی لەیلێ مەنمانۆ
ئێسە جفت ئەو سەرگەردان و وێڵ
ماتەم و غەمگین، دەیری و ئەراگێڵ
بازە ڕەها بۆ ، غەزال هەردەن
ئەویش وێنەی قەیس لەیلێ گوم کەردەن
جە ئەو شکارچی هیممەتخواهی کەرد
وێڵ و سەرگەردان ڕوو بە ڕاهی کەرد
دیا گەوەزنێ خەستە و ناتەوان
ها وە دامەوە بێ دەم و دووان
گەرد و خاک نە ڕووی شاخ و دیدە و دەم
ماڵاش، ڕیهاش کەرد، بۆساش هەردوو چەم
واتش تۆیچ شێوەی دیدەی لەیل پێتەن
بشۆ بە ڕاوە هەر کۆ مەیل وێتەن
کاش ئێوەش سەلام من «و» گەرمی مەیل
مەکیانان وە عەرز ئاستانەکەی لەیل
نەو جا ڕاهی بی، وادەی بێ وەختێ
ڕاگەش کەفت وەپای عالی درەختێ
نیشتە بی وە سەی دارێ بەرز دەماغ
نیشت وە شاخەیدا یەکێ سیا زاغ
یا سیا دەوار سەر خەیمەی لەیلی
وەی تەور نە فەرقم پڕ میهر و مەیلی
وەی تەورە ئەو شەو تا وە شەفەق زەرد
چەنی سیا زاغ ڕاز دڵ مەکەرد
سەحەر ڕاهی بی وە سەر دیارێ
مەپەرسا هەواڵ جە ڕاوویارێ
واتش ئەی مەجنوون تەن سفتەی فیراق
لەیلێ مەریزەن نە موڵک عیراق
گرەوا بە زار جە دوود دەروون
گنا وە ڕووی ئەرز بە زار و زەبوون
وات کاشکا قەزای تەواو بیماران
جە موڵک عیراق جە سەر دیاران
مەگنا وە ئی قەیس مەجنوونی لێوە
بەڵ نازک لەیلێ خەلاس بۆ پێوە
کاش مەبیام تەبیب جەو موڵک و ماوا
مەریزیی لەیلێ مەکردم دەوا
مەواچان لەیلێ هوونش کەرد جاری
جە بازووش مەجنوون وون بی دیاری
وەیتەور ئەو پەی لەیل، لەیلی پەرێ ئەو
هەناسەسەرد بین بە ڕۆژ و بە شەو
یەک دەستە تەیرێ ئاماش وە نەزەر
جە ئەو بیابان مەکەردەن گوزەر
واتش ئەی تیوور ئەی پەڕەندگان
بێ خەبەر جە حاڵ گشت دەرمەندگان
کاش باڵتان وە من مەدا ئەمانەت
ماوەردم پێتان من وە زەمانەت
مەشیم مەکەردم سەیر باڵای لەیل
جە دەرد هیجران دەروونش هەن کەیل
جە هەر ڕاویارێ مەپەرسا هەواڵ
قەیس دەروون ڕێش، شەیدای بێدی ماڵ
ڕۆوی جە گۆشەی خەیمە و خەرگاوە
دیا ڕاویارێ ئاما بە ڕاوە
وات وە کۆ مەشی سواری عەرەب
وات ئەی سەرمایەپەی شادی و تەرەب