گفتار در بیان اسلام و ایمان آوردن امیرالمؤمنین عمر بن خطاب (رض)
از کتاب:
روضة الصفا
اثر:
میرزا عبدالقادر پاوه‌ای (1850-1910)
19 دقیقه
523 مشاهده
چوون یەک ڕۆ حەزرەت قەدەم ڕەنجە کەرد
تەشریف وە یانەی حەمزەی عەمووش بەرد
باز هەم چەند نەفەر سەحابەی کێرام
جەم بەستن نە دەور شای «خير الأنامعربی»
جەو دەم موشرێکان تایفەی کوففار
یەکسەر جە غەرەز پێچ وەردن چوون مار
ناگا ئەبووجەهل لەعین دڵ ڕێش
ڕوو کەرد نە جەرگەی قەوم بەد ئەندێش
وات کێ بۆ جە کەس پەروا نەدارۆ
قەتڵ موحەممەد بکەرۆ ئارۆ؟
من دووسەد وشتر یەکڕەنگ مەڎەو پێش
چەنی دووسەد تۆپ دیبای بزورگ کێش
دووسەد مسقاڵ زەڕ تەڵای تازە قاڵ
سێسەد هەم نوقرە ئەبیەزی زوڵاڵ
یە گشت مەڎەون پێش من جە ماڵ وێم
فەرق موحەممەد باوەرۆ پەرێم
جەو دەمدا عومەر شێر بن خەتتاب
جە سەف مەجلێس ئاما ئەو جواب
وات یا «بوالحكمعربی» مەبۆ هەر من بام
قەتڵ موحەممەد ئاسانەن جە لام
بەڵام تۆ هەر چی تەعەهود کەردی
ئەگەر نادم بای خەیلێ نامەردی
فەوری بووجەهل لەعین ئاخێز کەرد
عومەر هەم وە تۆی «كعبة اللهعربی» بەرد
سەوگەند وەرد بە لات، مەنات ئەعزەم
هەر چی قەرار دان بێ زیاد و کەم
بدۆش بە عومەر پەی قەتڵ حەزرەت
مەعزوور نەبۆ گومڕای کەم نوسرەت
عومەر شمشێرش بەست نە ڕووی کەمەر
جە کەعبەی شەریف تەشریف بەرد وە بەر
شی پەی کۆی سەفا وە عەزم داوا
سەعد بن وەققاس ناگا پێش یاوا
واتش یا عومەر دڵ وە ئەندێشەن
یە ئەو کۆ مەشی خەیاڵت چێشەن؟
وات مەشوون قەتڵ موحەممەد کەروون
فەرقش پەرێ قەوم قورەیش باوەروون
سەعد وات یەقین تۆ جەو خوارتەری
نادان نەفام هەرزەکار تەری
قەتڵ موحەممەد باوەری نە دڵ
مورادت هەرگێز نمەبۆ حاسڵ
خەیاڵ فاسد عەقڵ مەحاڵەن
بەحس بێ مەعنی فکرێ بەتاڵەن
موحەممەد حەبیب پەروەردگارەن
دینش تێغ تێز ئەهل کوففارەن
تایفەی هاشم سلسلەی مەناف
مەکەرات وە ڕزق توعمەی تێغ ساف
وجوودت چێشەن دێوانەی بەد خۆ
قەتڵ موحەممەد دەست بڎۆ پەی تۆ
عومەر شمشێرش کێشا جە خەلاف
وات قەسەم بە سەقف سەمای بێ تەناف
مەبۆ جە وەردا قەتڵ تۆ کەروون
ئەوسا موحەممەد وە دەست باوەروون
سەعد هەم دەرلاد دەس بەرد وە شمشێر
دوو ئەژدەهای جەنگ زەنەندەی دلێر
پێچیان هەر دوو وێنەی پێچ مار
مەڎاشان وە هەم وە حەربەی ناخار
ئاخر سەعد دیش عومەر غاڵبەن
پەی قەست قەتڵش تەمام تاڵبەن
واتش یا عومەر نامان وە یادت
سەعید بن زەید یانێ دامادت
چەنی زەوجەی وێش ئەو هامشیرەی تۆ
موسڵمان بیەن وەنەت مەعلووم بۆ
جارێ تۆ بشۆ قەتڵ ئەوان کەر
ئەوسا بشۆ پەی قەتڵ پێغەمبەر
بەو حیلە سەعد، وێش هەم ڕەها کەرد
وە هەزار حاڵ گیان جە دەستش بەر بەرد
عومەر دەس کێشا جە مەعرەکەی ئەو
شی وە لای سەعید وە دەوان دەو
یاوا وە قاپی قەسر دامادش
خەیلێ چەنیشان بەد بێ نەهادش
دیش سەڎای قورئان نە تۆی ئەندەروون
چوون نەغمەی داوود مەیۆ وە بیروون
زوودتەر چوون جەناب بەنی ولادەت
هەر دە ڕۆ جارێ کەردەبێ عادەت
یەک سوورەی مەسحەف کەلام مەجید
ماوەردش پەرێ ئامینە و سەعید
جەو دەمدا جەناب پەڕهۆش دانا
سوورەت «طهعربی» پێشان مەوانا
جە ناگا عومەر «دق البابعربی»ش کەرد
هەر سێ پەیاپەی کێشان ئاهـ سەرد
جەناب فراوان خۆفش بەرد نە دل
وێش هەم پەنهان کەرد جە گۆشەی مەنزڵ
عومەر تەشریفش وە ئەندەروون بەرد
چەنی ئامینە گفت و شنوود کەرد
پەرسا مەزموونێ عەجیب مەوەندن
یەکێتان مەوات یەکێ مەسەندن
سەریح واچن پێم دڵ وە ئەندێشەن
کەلام کێ بێ؟ مەزموونش چێشەن؟
مەعناش چ تەورەن مەتن ئەو کامەن؟
شەفای کام مەرەز دەوای کام زامەن؟
سەعید وات غەرەز، یەقین یا عومەر
ئێمە جەی مەزموون نەداریم خەبەر
نە دۆست نە دوشمەن نە ئاشنامان
کەسێ وە ڕەنگێ نامان وە لامان
غەرەز، نە مەزموون نە مەکتووب خوانین
نە تەورات پەرست نە ئێنجیل زانین
عومەر وات بەڵێ من حاڵیم جە کار
بێزارین جە دین تایفەی کوففار
سوجدە وە خوڎای نا دیدە بەردن
دین موحەممەد ئێختیار کەردن
دەست بەرد وە بازووی سەعید بن زەید
داش وە زەمین دا چوون سەییاد و سەید
نیشت نە ڕووی سینەش وێنەی فیل مەست
مەڎا لێش وە زەرب پەیاپەی پەیوەست
ئامینە گێرتش کەمەر بەند ئەو
مەکێشاش بە زۆر بە دەوان دەو
بەڵکە شەوهەرش وە چار و ناچار
خەلاس بۆ نە چەنگ ئەو بەڵای ناخار
عومەر وێنەی شێر مەست بێ ئەندێش
مشتێ دا نە ڕووی ئەو هامشیرەی وێش
دەردەم جاری بی هوون جە ڕوخسارش
ڕەنگین کەرد سەفحەی گۆنای گوڵنارش
ئامینە دەست کەرد وە شین و زاری
وە نەفرین سەخت وە بێ قەراری
واتش جەو بۆنە تۆ مەڎەی لێمان
پەنامان بەردەن وە خوڎای وێمان
خاترت جەم بۆ قورئان مەوانین
تا مەحشەر هەر دوو هەر موسڵمانین
ئەلئان تۆ هەر چی مەکەری بکەر
ئەڵبەت خوڎای هەن جە باڵایێ سەر
حەق مەزڵوومان خاتر پەڕ خاران
یەقین مەستانۆ جە ستەم کاران
بێزارین جە دین بوت و بوتخانە
پەنا بەر بەو حەق یەکتای یەگانە
خوڎا بە حەققەن پێغەمبەر بە حەق
قیامەت حەققەن ڕاگەی مەحشەر حەق
سا تۆ ئەی عومەر مەردەن نە ڕاتەن
چوب تەختەی بوت پشت و پەناتەن
با عبوودییەت خوڎای یەکتات بۆ
بەڵکوو پێغەمبەر شەفاعەت خوات بۆ
عومەر مەفتوون بی بەو گوفتارەوە
فەوری ئاما و نیشت جە کەنارەوە
حەرف ئامینە چوون بەڕەی مەرگش
تەئسیرش یاوا وە پەڕەی جەرگش
وات ئەو سەحیفە ئارۆ واناتان
باوەرش پەی من بە عەشق خواتان
تاکە بزانوون چ تەورەن چێشەن
مەزموونش ئێعجاز یا هەر ئەندێشەن
ئامینە خاتوون قەبووڵ نەکەرد لێش
عومەر هەم خەیلێ بە دێقەت وات پێش
وات مەیل خوڎام نە دڵ بی جاگیر
حوبب موحەممەد پێم بی بە زەنجیر
سەحیفە باوەر پێم دەر ئەمانەت
مەدەروون پێتان وە بێ خەیانەت
ئامینە واتش یە کەلاموڵڵان
وەسف موحەممەد ئێبن عەبدوڵڵان
بێ وزوو دروست نیەن پەی بەشەر
دەس دۆ نە کەلام مەجید ئەکبەر
تۆ خۆ هەم کافەر دەروون تار و تەنگ
سەر تا پا جنووب گومڕای دڵ جە سەنگ
بشۆ غوسڵ کەر بە ئاو تازە
جەو دما دیسان وزوو بسازە
ئەوسا بۆ تەواف کەلاموڵڵا کەر
ڕمووزاتش گشت باوەر ئەو نەزەر
جەناب وات دەخیل ئی کارە مەکەر
کێ قورئانش دان وە دەست کافەر
ئامینە واتش مەعلووم بۆ وە تۆ
ئومێد هەن عومەر موسڵمان ببۆ
عومەر وێنەی شێر دەرلاد تەشریف بەرد
بە ئاو تاهێر تەمام غوسڵش کەرد
لێباس پاکش پۆشا وە ئەندام
موعاودەت کەرد دیسان بەو مەقام
فەرما باوەران سەحیفەی دڵگیر
بزانین چێشەن ئەحکام تەقدیر
ئامینە خاتوون سەحیفەش ئاوەرد
عومەر وە قورئان وێش شەرەفناک کەرد
دیش نویسیان جەو، سەحیفەی کەریم
ئەوەڵ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمعربی»
طه ﴿١﴾عربی
مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآَنَ لِتَشْقَى ﴿٢﴾عربی
إِلَّا تَذكِرَةً لِمَنْ يَخْشَى ﴿٣﴾عربی
عومەر چوون واناش خۆفش بەرد نە دڵ
وە زات بێ چوون یەقین کەرد حاسڵ
وات هەر کەس گۆیای «هذا الكلامعربی»ەن
مەعبوود مەخلووق گشت خاس و عامەن
مەعلوومەن ئەزەڵ ئەبەد هەر وێشەن
حوکم ئەوەڵین ئاخرین پێشەن
سوجدەی ستایش لایق بە ئەوەن
ڕۆشن بەخش ڕۆ تار ئەفزای شەوەن
ئوستاد هەفت تاق بەرز ئەفلاکەن
خوڎای گشت ئەشیا و ئادەمی و خاکەن
تا حاڵ نە ڕای بەد گوزەر کەردەنم
دایم سوجدەی بوت باتڵ بەردەنم
موحەممەد ئەمین یاگەی ئامانەن
یەقین پێغەمبەر ئاخر زەمانەن
عومەر بە خوڎا ئیمانش ئاوەرد
هەم بە نبووەت حەزرەت باوەر کەرد
موقێڕ بی بە حەق بە دڵ بە زاهێر
وانا کەلیمەی تەیێبەی تاهێر
«أشهد أن لا إله إلا اللهعربی»
«و أشهد أن محمدا رسول اللهعربی»
نەهانی جەناب نە تۆی پەردەوە
قاپی قەهقەهەی زەوقش کەردەوە
چوون ڕمای دووساخ شادی نمانا
وە ئاواز بەرز تەکبیرش وانا
جەناب و سەعید، ئامینە و عومەر
سەڵوات دان وە دین دیدەی پێغەمبەر
جەناب چوون تووتی شەکەر خوای شەکەر
ئاما وە زەبان واتش یا عومەر
دوعای حەزرەت بی هەر ئەو ڕۆژ کەردش
پەنا بە خوڎای لایەزال بەردش
واتش یا کەریم یەک جە عوممەرەین
موسڵمان ببۆ وە بێ مەنا و مەین
مەعلووم بۆ وە تۆ «يا ابن الخطابعربی»
حەق دوعاش پەی تۆ کەردەن موستەجاب
تا ئەبووجەهل گومڕای بن هێشام
با هەر کافەر بۆ تا «قام القيامعربی»
عومەر فەرماوا «آمنتُ باللهعربی»
یا جەناب! سەد جار «الحمدللهعربی»
یە خەیلێ وەختەن فێراقەن جە بەین
بیاونەم وە لای «سيد الكونينعربی»
تا چوون پەروانەی دەور شوعلەی شەم
خاک نەعلەینش بماڵوون وە چەم
جەناب و سەعید هەر دوو چوون ڕەهبەر
شین وە هام قەدەم خاک پای عومەر
ئان یەک ساعەت، ئەگەر زوو یا دێر
یاوان وە قاپی قەسر حەمزەی شێر
بەڵێ چوون تەشریف موستەفای موختار
ئەو ڕۆ جەو مەنزڵ گێرتەبێ قەرار
یاران جە قاپی «دق البابعربی» کەردن
سەحابان یەک یەک سەر بەر ئاوەردن
دین عومەر قەبزەی دەرش ها نە دەست
مدران موسەللەح وێنەی فیل مەست
سەحاب گشت یەکسەر جە خۆف بین ماتەم
قوفڵ قاپیشان جە نۆ کەرد موحکەم
سەحابان خەبەر وە حەزرەت داشان
چمان گشت قابێز ئامان وە لاشان
واتشان هانا «يا خير البشرعربی»
«اللهم إحفظ من شر العُمَرعربی»
مدران موسەللەح وێنەی خار سەنگ
ئێرادەش سوڵحەن نمەز یا خۆ جەنگ
حەزرەت فەرماوا قاپی بکەن واز
پەنا بەرد وە زات دانای بێ نیاز
سەحابە هیچ کام جورئەت نەکەردش
تا حەمزە تەشریف وە قاپی بەردش
بێ خۆف جە گەردش گەردوون ئەفلاک
دەر دەم باب خەیر مەفتووح کەرد بێ باک
عومەر بەو هەیبەت هەر بەو سامەوە
بەو ئەسڵەحەی جەنگ نە ئەندامەوە
شی وە ئەندەروون ڕوو بە ڕووی حەزرەت
سوجدە بەرد وە تاق دوو ئەبرووی حەزرەت
حەزرەت هەم موخبێر نەبێ جە حاڵش
تەشریفش ئاوەرد وە ئێستێقباڵش
دەست موبارەک بەرد وە جەهد و جەخت
باهووی عومەر گێرت وشارا وە سەخت
تا ئێشش یاوا وە ئوستوخوانش
شی نە شەرای مەوت ڕۆح ڕەوانش
عومەر کەلیمەی شەهادەت وانا
وات یا موحەممەد هانا سەد هانا
خوڎا یەکێوەن تۆ هەم ئەی ڕەسووڵ
بەندە وە ئوممەت وێت بکەر قەبووڵ
من بە نبووەت تۆ باوەڕم کەرد
بە خوڎای واحێد ئیمانم ئاوەرد
بە دڵ تا زێندەم گیانم نە ڕاتەن
بیناییم دایم نە قەدەم گاتەن
یاران حەزرەت سا کە زاناشان
وە ئاواز بەرز تەکبیر واناشان
جە شادی ئێسلام شای ئێمام عومەر
سەڎاشان جە شار مەککە شی وە بەر
بووبەکر و عومەر عوسمان و حەیدەر
ڕازی بۆ لێشان حەق جە باڵای سەر
هەر چوار ئێمام خولەفای ئەعزەم
هەر چوار بزورگ مەولای موکەڕڕەم
هەر چوار ڕەفیق دێرین حەزرەت
هەر چوار ئەمین مەحرەم حەزرەت
هەر چوار دڵسۆز دەوڵەتخوای حەزرەت
هەر چوار موقەڕەب بارەگای حەزرەت
هەر چوار فازڵ جە فەزڵ حەزرەت
هەر چوار وەزیر پەی عەدڵ حەزرەت
هەر چوار مودەببێر ئموور حەزرەت
هەر چوار نازر، مەنزوور حەزرەت
هەر چوار عاشق دیڎار حەزرەت
چوار بورج دین حەسار حەزرەت
هەر چوار سالار هەر چوار سەروەر
کەردشان مەحکەم دین پێغەمبەر
هەر چوار ئەمیر حەزرەت پادشا
هەر چوار کەوکەب حەزرەت وێنەی ما
بەیداغ ئێسلام کەردشان وە پا
سەڵەوات دان وە دین دیدەی موستەفا
ڕۆشن کەردشان چرای شەمع دین
جاری کەردن حوکم ئایەت موبین
بە ئەمر خوڎا و قەوڵ پێغەمبەر
ڕاگەی هێدایەت گێرتشان نە وەر
غەیر جە خولەفای ئەعلای ڕاشیدین
ئەسامی باقی سەحابەی گوزین
زەید بن حارس، سەعد بن وەققاس
سەعد بن زەید، پاک پەڕ ئێخلاس
حەمزە و بێلال، هەم تەلحە و زوبەیر
کوشەندەی کوففار ڕاهێبان دەیر
بەعد ئێبن عەوف، چەنی بن مەزعوون
شێران بێ باک شەیدای چەنگ نە هوون
دانندەی ئەسرار ڕای خەیر و سەلاح
ئەبوو عوبەیدە شێر بن جەڕاح
ئەبوو سەلەمە چوون شێر دوژەم
جەو دما ئەرقەم ئەولاد ئەرقەم
تا سی و نۆ نەفەر سەحابەی کێرام
وە حەساب یاوان دایرەی ئێسلام
جەناب فارووق یانێ بن خەتاب
عەرز کەرد نە خدمەت شای گەردوون ڕێکاب
واتش یا ڕەسوول ڕۆحم فێدات بۆ
سەر تا پای جەستەم سەرگەرد ڕات بۆ
موناسب نیەن هەنی دین تۆ
جە خۆف دوشمەن وەی تەور پەنهان بۆ
شای خەتمی پەنا قەبووڵ کەرد بە دڵ
غونچەی دەماغش شکۆفا چوون گوڵ
چوون کەوکەب نە دەور دایرەی قەمەر
چەنی سەحابان تەشریف بەرد وە بەر
جە شان ڕاستش سددیق ئەکبەر
پەی حێفز وجوود پاک پێغەمبەر
ئەمیر عادڵ عومەر کەوت وە پێش
دەست دا وە قەبزەی مەودای تێغ وێش
جە لای شان چەپ ئێمام عوسمان
ئەعلای «ذي النورين جامع القرآنعربی»
جە پەس هەم ئەمیر کەڕار حەیدەر
کوشەندەی کوففار مەولای موعتەبەر
دەهندەی بێ باک «رب العالمينعربی»
ڕازی بۆ لێشان یەک یەک ئەجمەعین
ما باقی یاران شێران سەفدەر
گێرتن پەس و پیش دەور پێغەمبەر
ئەمیر عادڵ جەناب فارۆق
یانی های عومەر سەردار سەرتۆق
پەی پەی جە پێشڕەو خواجەی کائێنات
هەر «لا اله الا اللهعربی» مەوات
بەو تەمکین خاس دڵ پەزێرەوە
پەنجەی پەهلەوی وە شمشێرەوە
دوورباش مەکەردش وە ئێستێغنا وە
وە ئەندەک ئەندەک مەشین وە ڕاوە
چوون قەوم قورەیش دیشان ها عومەر
کەوتەن ئەو نوای پاک پێغەمبەر
دڵ وەش بین واتن عومەر چەند مەردەن
نگا کەن چ تەور فورسەت ئاوەردەن
گشت وە ئێشارە واتن یا عومەر
کێن جە پشت تۆ باوەر ئەو نەزەر
واتش ئەوەڵ «لا اله الا اللهعربی»
دوهەم «مُحَمَّد رَسول اللهعربی»
هەر کەس نە جای وێش بکەرۆ ئاخێز
مەبۆ بە توعمەی مەودای تێغ تێز
بەو تەور تا کە شین وە کەعبەی شەریف
کەردشان تەواف مەرتەبەی زەریف
دیسان هەم جەو سەر بەو نەزم تازە
بەو تەرز و تەمکین هەر بەو ئەندازە
تەشریف حەزرەت شای «خير الأنامعربی»
نە تۆی تەوق پاک سەحابەی کێرام
جە «كعبة اللهعربی» موراجێعەت کەرد
قەدەم وە مەنزڵ موقەددەس ئاوەرد
موشرێکان جە داغ عومەر بین ماتەم
یەکسەر پێچ وەردن چوون مار ئەرقەم
شێویا ئایین وەزع زەمانە
مەغشووش بی بازار بوت و بوتخانە
کۆبەندی کەڵەک شەیتان مەلعوون
دریا وە هەمدا جە ڕووی دەهر دوون
کافر دوورا دوور چوون خوونەخوارە
پەی ئەهل ئێسلام مەکەرد نزارە
هەر کەس جە هەر جا فورسەتش ماوەرد
کافر موسڵمان ئەزییەت مەکەرد
ئاخر بووبەکر سددیق ئەکبەر
عەرز کەرد وە خدمەت پاک پێغەمبەر
وات یا موحەممەد فایدەش نیەن
قورەیش کافر گشت بەدخوو بیەن
هەر جا ئێسلامێ بوینان وە چەم
یەک یەک وە فورسەت پێش مەدەن ستەم
با بشین هجووم وە حەرەم بەرین
دین موحەممەد ئاشکار کەرین
جواب دا حەزرەت شای «خير الأنامعربی»
فەرما چوون حاڵا کەم دەسەن ئێسلام
ئێمە ئەندەکین قووەت نەدارین
چوون کەشتی و دەریا هەر نادیارین
سددیق ئەکبەر چەند دەلیل ئاوەرد
خەیلێ پەی حەزرەت موبالغەش کەرد
تا حەزرەت تەشریف خەیر وە بیروون بەرد
هەم عەزم تەواف «كعبة اللهعربی» کەرد
جەو دەمدا عومەر ئومێد ئێسلام
چەنی چەند نەفەر سەحابەی کێرام
حزوور نەداشتن حەزرەت تەشریف بەرد
جە «بيت الحرامعربی» مەیل تاعەت کەرد
چوون ئەبووبەکر سددیق ئەکبەر
دەردەم تەشریف بەرد وە بان مێنبەر
وە ئاواز بەرز خوتبەیێ وانا
حەمد خوڎاوەند دانای تەوانا
هەم نەعت حەزرەت وە مابەین ئاوەرد
بەعد وە ئێسلام مەردوم دەعوەت کەرد
ناگا موشرێکان مەغلووبە کەردن
حەمڵە وێنەی سەگ وە ئەسحاب بەردن
حەزرەت تەشریف بەرد تەنها وە کاخێ
ئەسحابان هەر یەک شین وە سوراخێ
مەند هەر وە تەنها سددیق ئەکبەر
کەوت وە جەنگ قەوم گومڕای کەم هونەر
عەتەبەی ئێبن ڕەبیعەی مەلعوون
نەعلەینش هۆرگێرت وە بێ چەند و چوون
ئەوند دا وە فەرق ڕوخسارش وە جەور
ڕوخسار ماهش بی بە سیا هەور
ڕووی موبارەکش جاری بی جە هوون
سەر تا پای باڵاش بی بە لالەگوون
غەرەز، وە بێ هۆش ئەو شای دەریا دڵ
جە ئێش کاری زامان پەڕ چڵ
تا ئەبووتەمیم هەر بەو زامەوە
لاشەشان پێچا وە تۆی جامەوە
وە کۆڵ بەردشان بێ هۆش وە یانە
جەم بین نە دەورش خوێش و بێگانە
ئاخر تا وە حاڵ هەلاکەت یاوا
ئەو ڕۆ بێ هۆش بی تا کە خورئاوا
ئەبووقوحافە چەنی ئومم خەیر
دەیری بین وێنەی دەیریان دەیر
هەر دوو دەست کەردن وە شین و زاری
بە واوەیلای گەرم وە بێ قەراری
گرۆی قەوم و خوێش یاران دەمساز
ئەوند وە سددیق کەردشان ئاواز
سددیق ئەکبەر تا ئاما وە دەنگ
حاڵاتش یاوا وە سەد هەزار ڕەنگ
واتش سەر تا پام ئاغشتەی خوونەن
دەخیل موحەممەد ئەحواڵش چوونەن
دەس گێرتن وە دەم ڕای حەرفشان بەست
هەر کەسێ پەی وێش لێو حەسرەت گەست
واتن هەنی نام موحەممەد مەبەر
تایفەی قورەیش مەکەرات بێ سەر
ئومم خەیر تەعام ئاوەرد بدۆ پێش
بەڵکە هەم بەیۆ وە حاڵات وێش
غەرەز، ئومم خەیر هەر چەند ئێلحاح کەرد
پەی دەرمان زەڕێ جەو تەعام نەوەرد
واتش موحەممەد حاڵش چ حاڵەن
بە خوا من پەی ئەو زەبانم لاڵەن
ئاخێز کەر بشۆ لای بێنت خەتاب
جە ئومم جەمیل پێم باوەر جەواب
ئومم خەیر لوا شای سۆسەن خاڵان
جە ئومم جەمیل پەرسا ئەحواڵان
ئومم جەمیل وات نەداروون خەبەر
با بشین وە لای سددیق ئەکبەر
ئەو هەر دوو حۆری دیدە و دڵ سافە
تا شین وە یانەی ئەبووقوحافە
دین ئەبووبەکر، غەڵتان هوونەن
مەجرووح تەقدیر چەرخ گەردوونەن
ئومم جەمیل وات یە خۆ ها مەردەن
هەر قەومێ وەی تەور ئی کارە کەردەن
زات خنزیرەن جە ئەزەڵ زاتش
خوڎای ئاسمان نەدۆ نەجاتش
ئەبووبەکر وات جەرگم زوخاڵەن
ڕەسووڵ خوڎا حاڵش چ حاڵەن
ئومم خەیر واتش ئەحواڵش خاسەن
دایم هەر نە ویر قەست قەساسەن
تۆ جارێ زەڕێ تەعام ئەکل کەر
تا بە سڵامەت بەڵ هۆرداری سەر
ئەبووبەکر وات من شەرتم کەردەن
نادم نمەبوون تا وە ڕۆی مەردەن
هەر تا موحەممەد نەوینوون وە چەم
حەرام بۆ تەعام زیاد تا وە کەم
ئەو ڕۆ تەحەمموڵ کەردشان تا شەو
ئەو هەر دوو نیک ژەن وە دەوان دەو
سددیق ئەکبەر وە هۆش و مەدهووش
تاو تاو، یەک یەک بەردشان وە دووش
لادێ یەک ساعەت نەگێرتن ئارام
تا وە لای حەزرەت «عليه السلامعربی»
حەزرەت دی وە چەم سوجدە بەرد دەرحاڵ
کەوت نە خاک پاش چوون ڕیزەی خرخاڵ
بۆسا دەست و پای بلوور حەزرەت
پەرسا جە حاڵات ڕەنجوور حەزرەت
رێزا نە دیدە ئەسر «ماء الوردعربی»
یاران جە گریەی ئەو گشت گریان کەرد
بووبەکر سددیق واتش یا حەبیب
پەی دەردەداران هەر تۆنی تەبیب
ریشەی ئەرواحم هەر وە تۆ بەندەن
تۆ دیم، من هەنی ئێشم نەمەندەن
غەیر جە جەراحەت عەتەبەی فاسق
مەلعوون مەردوود گومڕای مونافق
من یەکێ ئەوان سەد هەزار نەفەس
یە وە من کریان نەکریان وە کەس
دەخیل یا ڕەسوول دەستم وە دامان
ئێمشەو والێدم چەنی من ئامان
دوعا بکەر پێش بەڵ موسڵمان بۆ
جە ڕۆی قیامەت ئەهل ئیمان بۆ
جەو دما حەزرەت دەس وە دوعا کەرد
دەردەم ئومم خەیر ئیمانش ئاوەرد
یەک ماهـ تەوەققوف کەردن جەو یانە
ماما وە لاشان خوێش و بێگانە
جە ناگا عومەر شێر نەڕ باهوو
«رضي الله تعالى عنهُعربی»
ئاما جە لاوە بێ خەبەر جە کار
سوجدە بەرد وە ڕووی موستەفای موختار
عەرز کەرد یا ڕەسوول دەروون پەڕ خارین
ئێمە تا کەی دین پەنهان بدارین
حەزرەت حێکایەت سددیق ئەکبەر
ماجەرای کوففار گشت کەرد پەی عومەر
فەوری ئاخێز کەرد بەور سەهمناک
بەرشی جە مەجلێس چوون شێر بێ باک
ئەوەڵ جار تەواف «كعبة اللهعربی» کەرد
باز هەم وە مەجلێس قورەیش تەشریف بەرد
ئەبووجەهل وات ڕاسەن ئەی عومەر
ڕای دین ئێسلام گێرتەنی نە وەر
سوجدە وە خوڎای نادیدە بەردەن
شادەتت وە شان ئەحمەد ئاوەردەن
جە دین قەدیم جەد و ئابای وێت
ویەردی سەد حەیف یە چێش ئاما پێت
جە خوڎای هوبەل بوت و بوتخانە
نەتەرسای وێت کەرد ڕسوای زەمانە
عومەر وات بەڵێ من موسڵمانم
عەبد پێغەمبەر ئاخر زەمانم
«اشهد أن لا اله الا اللهعربی»
وە موحەممەد هەم هەن ڕەسوولوڵڵا
خوێشان کافر جە لام بێگانەن
بوتخانان گشت، چوون ئەدەب خانەن
بووجەهل غەرەز نە کەللەش بی گەرم
غەڕا وە فیلان قەومان بێ شەرم
دوو سێ پەنجا کەس حازر بین جەودەم
پەی قەست عومەر نیاشان قەدەم
عومەر سیلاحش نەبی جە وەردا
یەک دەست چوون ئەسپەر کێشا وە سەردا
ئەو دەست کەرد وە گورز باهوو بوڵەند کەرد
مەڎاش وە فیلان وە حەربەی نەبەرد
وە هەر کەس مەڎا مشت سەهمناک
چوون مەوت بێ گیان مەکەفت وە ڕووی خاک
مشتێ دا وە فەرق بووجەهل وە قار
فەرقش دوو لەت کەرد بە وێنەی خیار
ئاخر عەتەبەی ڕەبیعە جەو دەم
یاوا وێنەی کۆ پەنجە دان وە هەم
عەتەبەش هۆرگێرت چوون کووە خارا
داش وە زەمین دا چوون سەنگ سارا
مشتێ دا وە ڕووی ڕوخسارش وە زۆر
بینایی ڕاستش دەر ساعەت بی کۆر
ئەبوولەهەبش تارنا وە تار
مەخشووش کەرد بەسات قەوم بەد کردار
تا قەوم قورەیش هجووم ئاوەردن
عەتەبە نە ژێر عومەر بەربەردن
خوەلاسە ئەو ڕۆ شکەست دا پێشان
یەک یەک ڕوو نیان وە یاگەی وێشان
عومەر وێنەی شێر مەست بێ ئەندێش
جە هیچ تایفە نمەکەرد ئەندێش
مەگێڵا بێ باک تەنها وە بێ خەم
مەشی وە تەواف کەعبەی موعەززەم
جە لای سەنادید مەبەردن نامش
یەکسەر مەلەرزان دایم جە سامش
دیسان تەشریف بەرد وە «دار الأرقمعربی»
یاوا وە حزوور ڕەسوول خاتەم
چگوونەگی حاڵ مەعرەکە و نەبەرد
ماجەرای موشرێک سەراسەر عەرز کەرد
حەزرەت فەرماوا بەڵێ یا عومەر
مەگەر خوڎاوەند کومەک بۆ جە سەر
ئەگەر نە کوففار بێ حەد شومارەن
سەحابە ئەندەک جە کۆ دیارەن