تمثیل
از کتاب:
کۆمەڵەی شیعری فەقێ قادری هەمەوەند
اثر:
فقی قادر هموند (1830-1890)
5 دقیقه
450 مشاهده
هەر چەند نەی جادا نییەن جای گوفتار
جاشەن یەک تیمسال کەریم ئیختیسار
یەک مەرد فەهیم نە زەمانەی پێش،
تالیعش نە زەخم کودوورەت بی ڕێش
نە تاب هیجران ڕووکەرد بە سەحرا
یاوا بە شەهرێ، دێش عەجەب غەوغا
ئەوسا قانوون بی نەو موڵک و مەکان
مەکەردن بە فەوت سوڵتان باز گەردان
نە گۆشەی مەخلووق ئەو مەرد غەریب
نیگەران بە ئەمر عەزیمەی عەجیب
ڕەها کەردن باز دەوڵەت بە دڵواز
سەیر کەن جە قودرەت کەریم کارساز
نە ئەوج فەراز باز ئاما نەشیب
دەردەم تەکیە کەرد نە فەرق غەریب
ئامان پەی غەریب نوقەباو ئەعیان
کەردشان نە تەخت ئوموور بە سوڵتان
بەردشان ئەو مەرد نوقەباو ئەعیان
غەریب جولووس بی نە تەخت سوڵتان
ساحێب مەنسەبان بە عیزز و شادی
بۆسە دان قەدەم موبارەک بادی
موفەخخەر بی شاهـ بە تاج و نگین
«خفياًعربی» کەردش ئیحزار یەک ئەمین
شاهـ بە لوتف خۆش ئەوکەس کەرد ڕازی
سوئال کەرد ئەحواڵ ماجەرای مازی
بە سیدق و یەقین هەر حاڵ و ئەحواڵ
ئاوەرد بە مەعرەز شای فەرخوندە فاڵ
هەم عەرز کەرد نە ڕووی ئەو دەوڵەت پەنا
توول حوکمەتت یەک ساڵەن نەی جا
چون ئیمڕۆ نە تەخت تۆشان کەرد جەلیس
فەردا پەی قەتڵت بەی تەورەن تەخسیس
چون حیساب ساڵ یاوا بە خیتام
شەو هەوات مەدەن پەی شەت جە ناکام
سەحەر نیشت نە تەخت بێ خەوف و ئەندێش
کەفت نە تەشویشەی دوور ئەندێشیی وێش
یەک ڕۆ بەهانەی شکار کەرد ئەفکار
یەک شەخس نە جای وێش کەرد بە حوکمدار
سوار بی بە ئەسپ چەنی چەند غوڵام
تا سێ ڕۆز ڕانا بێ سەبر و ئارام
ڕۆز چەهارەم یاوا بە جایێ
جە میانەی شەت، عەجەب مەئوایێ
سەبزەش فراوان ئەو سەحرای مەوزوون
درەختان هەر جا سەر دان نە گەردوون
چەشمەی ئەنهارش ڕەوانەن نەو جا
جای نەزهەتگاهش پڕ سەیر و سەفا
ئەو مەرد ئەمین جە لاش بی حازر
کەشفش کەرد بەو مەرد ئەو جای نەوادیر
پەسەند بی جە شا ئەو موڵک مەزکوور
عەودە کەرد پەی شەهر بە عەیش و سوروور
ئاما نیشت نە تەخت کەرد حوکمڕانی
کارسازیی ئەو جاش کەرد بە پەنهانی
جەم کەردش نوقوود وافیر شەهەنشا
یەکشەو نە خەڵوەت ئەمین کەرد ئاگا
فەرماش عەمارەت خەفی نەو مەقام
ئەر موقتەدیری باوەر بە ئەنجام
چون ئەو جا نە حەد وەسەت واقیعەن
دائیرەش مەحفووز، پڕ مەنافیعەن
سەحەر هۆرێزە «حسب الاشارةعربی»
ببەر چەنی وێت ئۆستای عەمارەت
فەعەلەی شاگرد ببەر چەنی وێت
پەی پەی مەساریف مەکیانم پەرێت
ئەو مەرد فەهیم بە سیدق و یەقین
نەو جا قەلب شا جە وێش کەرد ئەمین
دەست ئەمین گرد، شی پەی ئەندەروون
گوشاد کەرد قاپیی چەکمەجەی ئاڵتوون
بە قەدەر کەفاف جە نەقد و تەڵا
تەسلیم کەرد بەو مەرد دەرلەحزە نەو جا
یەک غوڵامش بی ئەمین و کاردان
بە هەم دەستیی ئەو غوڵام کەرد ڕەوان
فەرماش نە هەر وەقت مەسرەف بی تەمام
«سريعاًعربی» پەرێم ڕەوان کەر غوڵام
هەم نەقد و هەم جینس هەم زەڕ و هەم سیم
ماوەرۆ پەرێت، قەلبت کەر موقیم
زەمین خیدمەت دەرلەحزە بۆسا
ئەخزش کەرد فلووس ڕاهی بی نە ڕا
سەحەرگەهـ چەنی غوڵام بێ ئەندێش
چەند ئۆستا و شاگرد فەعەلە نە پێش
بیروون بین نە شەهر ڕاهی بین بە ڕا
تا یاوان بەو جای وەعدە کەردەی شا
مەشغووڵ بین بە ئەمر ئەبنیەکاری
کێشان دائیرەی حەوش و حەساری
کەردشان تەعجیل نە زەرف چەند ما
کیسرای خوسرەوی کەردن موهەییا
شا چەند کەنیزان، بەچە غوڵامان
پەی پەی خڕید کەرد، بەو جا کەرد ڕەوان
جە ئەسپ و فرووش ئێستر و دیبا
خەفی ڕەوان کەرد پەی پەی پەی ئەو جا
تەقەڕڕوب کەرد وەعد زەمانەی زەوال
نامەی جاسووسش ڕەوان کەرد دەرحال
نە تەئریخ شەو مەعهوودەی ئەییام
حازر کەی نەی جا سەفینە و غوڵام
غوڵام بگێران چوار گۆشەی جاجم
ئینتیزاری من بکەن مولازیم
تەحریر بی تەمام چەسپش کەرد بە مۆر
ساعی ستانا ڕاهی بی بە زۆر
نامەش دا بە دەست ئەو ئەمین شا
ئەمین ئیشارەی ئەمرش کەرد ئەدا
خەلع سولتانی یاوا بە وەعدە
ئەو شەو پەی قەسدش ئامان بە هۆدە
نە تۆی دوودەری بەستن دەست شا
جوملە نە کارش دەردەم بین ئاگا
وێشان کەرد حازر نە کەنارەی شەت
ئەخزشان کەرد شا نە هەوای ئەوسەت
«حسب الاشارةعربی»ی شای عالی جەناب
ڕاناشان کەشتی بە تەعجیل و تاب
خۆلاسە ئەو شا بە بێ خەوف و بیم
«سالماًعربی» نە قەسر وێش نیشت بە موقیم
جە ئەسپ و ئیستر، توحفەی نەوادیر
کەنیز و غوڵام کول ئەوجا حازر
جەودما سوڵتان ئەو مەرد ئەمین
کەردش بە تاجیر نە سەفحەی زەمین
وێش نە قەسر زەڕ نیشت بە فەراغەت
کەنیز و غولام «كُلاًعربی» نە خیدمەت
گا کەعبەی حەرەم، گا سەیر شکار
گا سەیر دەریا و جەزیرەی هەموار
بە وێنەی ئەو شا دەروێش دڵڕێش
زەخیرەی عوقبا ڕەوان کەر نە پێش
زەخیرەی عوقبا ئەر نەکەی ڕەوان
غەرق مەبی نە تۆی دەریاچەی عیسیان
هەرکەس جە دنیا بە نەفس ئەسیرەن
ئەوکەس جە عوقبا جاگەش سەعیرەن
فیرقەی ناجییان باوەرە بە یاد
خانەی ئوخراشان چۆن کەردن ئاباد
نەک تۆیش بە وێنەی دنیاپەرستان
میزان میقات بکەری نیسیان
دەروێشتخلص تۆ بە نەفس وێت کەر بە ئەمیر
بەڵکم مەوعیزەت بەیۆ بە تەئسیر
یەک نەقڵ پەی تۆ بکەرووم تەکمیل
پەی مەوعیزەی وێت بکەر بە دەلیل
سەحیحەن حەدیس «سيد الانامعربی»
فەرمان: «الكلام يجر الكلامعربی»