نصیحت نامه‌ی پنجم، اکثرش حدیث حضرت رسالت پناهیست
از کتاب:
کۆمەڵەی شیعری فەقێ قادری هەمەوەند
اثر:
فقی قادر هموند (1830-1890)
6 دقیقه
594 مشاهده
دەروێش گوشاد کەر دووکان حیکمەت
ئەنفەعی ئیخوان، گەنج پڕ قیمەت
مەکتەبخانەی تیبب قەول ئەتیببا
«زبدة الحكمة، انفع الدواعربی»
هەر کەس کەرد خڕید ئەمتیعەی حیکمەت
مەحفووزەن جە فەقر، سالم جە عیللەت
ئەتیببا وەی تەور قەرار دا نیزام
سیححەت تەڵەبی کەم بخۆر تەعام
ڕەئس هەر مەرەز پڕ خوردەنییەن
هەم جە خواب ڕۆژ، شەونشینییەن
بخۆر هەر تەعام تۆ بە خاتر خوا
مانۆ ئیشتیها تۆ دەست کەر کۆتا
دمای ئەکل و شورب گەردش کەر مەدام
ئەر مومکین نەبی، حەدیسەن، یەک گام
ئەتعیمەی پڕ گەرم دەهان مەکۆ زەرد
مەعیدە جە هەزم تەعام مەکۆ سەرد
مەنیش و مەخواب نە جای ڕوتووبەت
مەدۆ ڕەخاوەت، مەستانۆ قووەت
حەپس بەول زەرەر دارۆ بێ حیساب
شەو، ئەر بێدار بیت جە خەو، مەنۆش ئاب
جە وەقت خوردەن نان مەڕێز بە خاک
چون ڕێزا بخۆر ئەر جاگەش بی پاک
ئەکل گۆشت چەنێ حەڵوا و نان نەرم
زیاد مەکۆ زیهن ئەر پڕ نەبان گەرم
جە نان و تەعام پەسمەندەی مووشان
تەرکش کەر، مەخۆر؛ پڕ دارۆ زیان
هەرگیز مەکەر بەول بە ئیستادە پا
بە ڕووی ئاوێنە شەو مەکەر نیگا
هەم بکەر حەزەر تۆ جە ئیستیبرا
جەو قەترە عەزاب قەبرەن هووەیدا
بە عوریانی خواب مەرد مەکۆ فەقیر
قەلیل مەبۆ ڕزق جە خواب کەسیر
دائیم حەزەر کەر جە خواب تەنها
ڕوو بە ڕا ماوەر هەرگیز بێ هەمڕا
شوومەن ئەر بە شەو خانە کەن جارووب
خەمەن ئەر خوردەن خوری بە جەنووب
هەر کام مەحبووس بین خورشید یا قەمەر
زەرەرەن پەی عەین پێشان کەی نەزەر
خامۆش مەکەر شەمع بە باد دەهەن
شوومەن، دەست مەزەن نە زێر زەقەن
پڕ نەزەر مەکەر بە نوور ئاتەش
بینایی عەینەین مەبۆ موشەووەش
چیهرە مەکەر پاک بە چاک دامان
هەر چۆیێ مەزەن بە بێخ دندان
ئولفەت کەم بدەر بە تیفل و زەنان
هەردووشان بە عەقڵ مەبەخشۆ نوقسان
هیچ مەکەر نەزەر بە فەرج مردار
بەیت عەنکەبووت جە خانە مەگوزار
جە بەین سوقاق مەئیست، بوگزەر
بە مەرد مەسڵووب هەم مەکەر نەزەر
جە بەتن بینی ئەنگوشت بێ جیهەت
مەکەر بە عادەت، مەبەخشۆ میحنەت
بپۆشە شەڵوار وێت بە نوشوستەن
مەدۆز ئەلبیسە تا هەن جە بەدەن
مەنیەر بە بالین وێت هەرگیز شەڵوار
قیام کەر هەر وەقت مەپێچی دەستار
دوو دەست بە زانوو، یا دەست بە جەبین
تەرکش کەر، هەردوو مەرد مەکۆ حەزین
مەڕێز بەول بە درز زەمین هەر زەمان
جیننییان نەوجا مەوانان قورئان
جە ئاب ڕاکید، جە موحەددیس گا
بپەرهێز هەردوو جە بەول خەلا
پڕ ڕەفتەن بە پا پەی عەقڵەن خیففەت
نیگای نامەحرەم مەبەخشۆ غەفڵەت
جە نیسا و ئەغنام، ئوشتر و ستوور
خەتەرەن جە بەین هەر چوار کەی عوبوور
مەرد بە پڕگۆیی جە ناس مەبۆ خوار
نیسیانەن مەخوان خوتووت مەزار
وێت مەکەر تراش جە تۆی قەدەمگا
مەڕێزە تراش قەڵەم زێر پا
شەنبە و یەکشەنبە، سێشەنبە یەکسەر
هەم ناخوون مەبڕ، هەم مەتراش سەر
مەبەر موویی ڕیش هەرگیز بە دەهان
بە ناخوون مەساو دەهانت هەر ئان
جە ئوستاد وێت جە حین گوزار
مەبەر پێش قەدەم بە لەیل و نەهار
جای جیننەن حودوود سایە و ئافتاب
مەنیشە و مەئیست، بوگزەر بە شیتاب
دەست مەکەر بە تۆی خاک و خاکستەر
غوبارش پەی ئەنف و حولقوومەن زەرەر
پەرهێز کەر جە غەیر بە شانە و میسواک
قوبحەن ئیستیعمال هەردوو ئیشتیراک
بەرگ سەبز پیاز مەڕێز و مەسۆز
یا جە تۆی تاق بۆ یا نە جای مەحفووز
چون سیم و زەڕەن جە لای جیننییان
ئەگەر بسۆزی مەبینی زیان
کەسرەت جیماع تەن مەکۆ زەعیف
پڕ ترشی خوردەن عەقڵ مەکۆ تەخفیف
سالمەن با زەن نەوڕەستە جیماع
بەول دمای جیماع دارۆ ئینتیفاع
جە حاڵەت جووع یا جە پڕ خوردەن
حەمام زەرەرەن پەی مەعیدە و تەن
هەم جە تۆی حەمام پڕ مەکەر شیتاب
چون کەردی عەرەق ئەوسا بڕێز ئاب
هەم جە تۆی حەمام پشت بە ڕووی دیوار
سستی مەبەخشۆ تەرکش کەر زینهار
والیدەین بە ئیسم وێش مەکەر نیدا
هەم فەقر و هەم فەخر جێش مەبۆ پەیدا
زینهار جە حەمام تەعام مەخۆر پێش
عیللەی ئیستیسقا ئەسەر مەکۆ جێش
جیماع جە حەمام دارۆ تەهلوکات
مەدۆ خەفەقان، عیللەی موفاجات
ئەر ئابێ غایەت گەرم بی یا سەرد
غوسڵش تەهلوکەن، جێش پەیدان هەر دەرد
ئاب گەرم و سەرد بە هەم بیامێز
فەرق بە دەست بگیر ئەوسا ئاب بڕێز
حەدیسەن جە لەب «سيد الأنامعربی»
عافیەتەن نەوم فی «بعد الحمامعربی»
ئێدەن عەقیدەی هەر ئەهل سەواب
جە ئەشیای کەریهـ بکەر ئیجتیناب
جە یەک شەب و ڕۆز خەو جە هەفت ساعەت
عیللەتەن ئەر کەم یا بێش کەی عادەت
های سەڕڕاف بگیر ئەدوییەی حیکمەت
مەبەخشۆ بە جیسم و مەعیدە قووەت
بێ بەیع و خڕید، بێ حیلە و ئەفسوون
جە هەر مەعدەنات سازانم مەعجوون
چونکە واجبەن هەم حیفز وجوود
پەرێ ئیتاعەی خەللاق وەدوود
ها پەی حەبیبان یاران دڵبەند
بەستم بارخانەی پارچەی دڵ پەسەند
های جهێڵ تەرتیب دنیا حیکمەتەن
ئەسبابش جە دەرد و ڕەنج و میحنەتەن
هەر کەس قوبووڵ کەرد زەمانەی غەددار
جەبری مەغدوورەن جە ئەمر ئەفکار
مەعشووقەی پڕ ناز فیتنەی ئافاتەن
عیللەی عوششاقش جوملە مەراقەن
هەر گاهـ بەی تەورەن پەی مەرد عاقڵ
بێ مەیل بۆ نە حوب مەحبووبەی باتڵ
تەریق حەقیق بگێرۆ نە پێش
زەخیرەی ئوخرا جەم کەرۆ پەی وێش
مەحبووب حەقیق زات بێ چوونەن
باقی حەبیبان حیلە و ئەفسوونەن
دەروێشتخلص تۆ وەی دەرد دام بەڵاوە
بەی کوورەی دەروون دوود سیاوە
بناڵ نە دەرگای ئولووهەت پەنا
بتەرس جە میزان تەهلوکەی عوقبا
گریە کەر پەی حاڵ گوزەشتەی ئەییام
بدەر بەسەردا تا «يوم القيامعربی»
حەیف نەبی بەی تەور عومرت کەرد تەلەف
کەردی فەرامۆش سەدەمەی سەلەف
فاریغ بەر هەنی جەی خەیاڵ خام
گوشادکەر تەریق ئیدراک و ئیفهام
بە نەفس و ئیبلیس مەکەر ئیتاعەت
پەیدا کەر تۆشەی قەبر و قیامەت
هەر چی مەبینیت فانییەن تەمام
هەر زات حەققەن باقی، «والسلامعربی»