٣

ناخوە، من گۆتبوو، هەکە وەها هەرە، جەریدە دێ بمرە. جەریدە مینا شتلانە، ژ شتلێ رە ئاڤ دڤێ، ئاخ و تاڤ دڤێ، هونەرا دەستێن هۆستە دڤێ. جەریدە ژی وەلێیە؛ ژێ رە نڤیسەڤان و خوەندەڤان دڤێ، مەوزوو و بابەت دڤێ، بەلاڤکرن و فرۆتن دڤێ، بازار دڤێ... دە کا ژ من، رەبەنێ خوەدێ رە ببێژن، ئەڤ هەموو پێدڤێ ل کۆ نە؟

- گۆتنا تەیە، میرێ من، لێ حەیف بوو، ئالیکاری و خزمەتێن هاوار -ئێ بێهەژمار بوون، ب گۆتنا وە، ئەو کورسیا ملەت بوو.

- ما حەیف و هەو! دە وەرن ژ من بپرسن... مینا کۆ من زارۆکەکە خوە، ب دەستێ خوە خستبە گۆرێ... هاوار -ئێ ئەوچەند تەسیر ل من کر. لێ من هەو دکاریبوو بدۆماندا، هەو دبوو...

جەلادەت بەگ، مەمدوح سەلیم بەگ، هاجۆ ئاغا، مستەفا و بۆزان بەگێن شاهین و هن کەسێن دن ل حەلەبێ، ل سالۆنا فرەهـ و کەڤنارە یا هۆتەل بارۆنێ رونشتنە. مستەفا و شاهین بەگان ئەو ئەزماندنە گوند. پشتی بیسکەکێ، ئەو ئێ ب هەڤ رە هەرن گوندەکێ ژ گوندێن چیایێ کورمێنج کۆ گەلەکی نێزیکێ حەلەبێیە. چیایێ کورمێنج کۆ عەرەب ژێ رە دبێژن «جەبەل ئەل ئەکراد» دەڤەرەکە کوردییە. زانا و رێبەرێن کوردان ئێ، ژ بۆ چەند رۆژان، ببن مێڤانێ مالێن مەزن ئێن چیایێ کورمێنج، مالا دیکۆ، مالا رەش ئاغا و مالا سەعیدێ مامۆ.

گاڤا دەرد و کەسەر، یان ژی کۆسپ و گرێکێن رۆژانە بیهنا جەلادەت بەگ تەنگ دکە، مینا ئیرۆ، ئەو خوە داڤێژە دەرڤەیی شامێ، بەر ب گوند و چیان. هەڤال و دۆستێن کۆ ئەو دبینە و دخوازە ببینە، گەلەکی کێمن. تەڤی کۆ ئەو، ب تەمامێ، ل شامێ ب جیهـ بوویە، زەوجیە و بوویە خوەدی مال ژی، ئەو هێ ژی خوە غەریب و دەرکەتی دهەسبینە. لۆما ژی هەڤالێن وی، کەسێن مینا وی دەرکەتی و کەسێن کۆ ژ دەڤەرێن وی یێن کەڤن هاتی نە.

- لێ بەلێ، تشتێ کۆ هەری زێدە ئەز دێشاندم، کورت و پستێن کوردان بوو، جەلادەت بەگ جخارا خوە ڤێدخە و دبێژە. هەمی زەحمەتی و دژواری ل ملەکێ، لێ بەربەری، هەسوودی، نەزانی و پاشگۆتنیێن کوردان ل ملەکی. زەحمەتی و دژواری ل سەر سەران و چاڤان بوو، لێ هێ ژی ئەز تێناگهێم چما کورد ئەوچەند ل هەمبەر هەڤوودو کورت و پست دکن؟ مینا کۆ من تشتەکێ خراب دکر یان ژی تشتەکێ خراب ب وان دکر... خەباتا من، کەدا من، خویدانا من، شەڤێن من ئێن بێخەو ژ بۆ وان بوو، ژ بۆ ئالیکاریا وان بوو...

- میرێ من، گوهێ خوە مەدیێ، مستەفا بەگ دبێژە. بەنیشتێ مێرێ پیس، چیرۆکا مێرێ قەنجە. تو ب کارەکێ پیرۆز رابوویی، ئەگەر ئیرۆ ئەڤا هانێ فاهم نەبە، ئەو ئێ سبێ فاهم بە.

- هەرێ وەلێیە، ئەز ژی پێ باوەرم. ژخوە لۆما من کاری کارێ خوە بدۆماندا. لێ چما ئەڤ بەدبینی، زکرەشی و دلخرابیا کوردان ئا ل هەمبەر هەڤ؟ چما؟

هاجۆ ئاغا کۆ هنەکێ ژ جەلادەت بەگ دوور رونشتیە، ژ جیهێ خوە رادبە و تێ، ل کێلەکا جەلادەت بەگ، ل سەر کورسیەکە فرەهـ ئا چەرمی، رودنە. ئەو دەستێ خوە ددە سەر چۆگا جەلادەت بەگ و ب کەن ژێ رە دبێژە،

- میرێ من، ناخوە، من بەرێ ژی گۆتبوو، تو کوردان ناس ناکی. هن گۆتنێن کورمانجان هەنە کۆ وەلێ ڤالا و بێسەبەب نەهاتنە هۆلێ. ئەو گۆتن ژینا کورمانجی نە. مەسەلا کورمانجان ب خوە گۆتنە، گیایێ حەوشێ ژ خوەدیێ مالێ رە تاهلە. ئاها ئەڤ گۆتنا هانێ هەمی دەرد و کولێن کورمانجان ئێن سەدان سالان شانێ ددە. هەکە تو یەکێ غەریب بوویایی و تە ئەڤ کار ژ بۆ کورمانجان بکرا، هنگێ تە دێ بدیتا وان ئێ چ قیمەت بدانا کارێ تە. لێ هەزار حەیف کۆ تو کورمانج ی! ما چما کورمانج تو جاری ب سەر ناکەڤن؟ تو ئالیم ی، گەرەکە، تو پێ بزانی. هەکە ئەز ل گۆرا تەجروبێن خوە ببێژم، سەبەب ئەوە کۆ کورد دژمنێ هەڤن، گیایێ حەوشێ ژ وان رە تاهلە... سالا ١٩٢٥ -ئان، گاڤا، رەحما خوەدێ لێ بە، شێخ سەعیدێ گۆربهیشت ل دژێ ژۆن ترکێن نو کۆ هاتبوون سەر حوکم سەرێ راکر، ئەم هەموو ل دژی وی بوون. دەوسا کۆ ئەم ژی پێ رە رابوونا، مە و گەلەک عەشیرێن دن ئێن کورمانجان ئالیکاریا ترکان کرن. تەڤێ کۆ سەرهلدان فرەهـ و ب قووەت بوو، ئەو شکیا. ژ بەر کۆ گیایێ حەوشێ ژ مە رە تاهل بوو و مە خوە دابوو ئالیێ ترکان! پاشی، پشتێ کۆ شێخ سەعید ئەفەندی و هەڤالێن وی ل دیاربەکرێ، د بەربانگەکە هێنک دە، ل پەی هەڤ، هاتن خەنقاندن، هشێ مە هاتە سەرێ مە، لێ چ فەیدە! ئاها چیرۆکا مە کورمانجان ئەڤە.

چیرۆکا کورمانجان درێژ بوو و من ژی هێ نو، دەریێن گرتی یێن ڤێ چیرۆکا دلسۆژ ڤەدکرن. دەری گرتی بوون، دەری ل کوردان هاتبوون گرتن. رۆناهی دڤیا، لێ رۆناهی ل پەی دەریان بوو. مینا کۆ گۆتە، بەری مرنا خوە، گۆتبوو؛ مێهر لشت! هنەکی دن رۆناهی... لێ ل کۆ، ژ کۆ، چاوان؟ ل جیهانێ، هەر ملەتەکێ، وەخت و هەیامێن جهێ هەنە. هەر وەخت و هەیام خوەدیێ رەنگەکی تایبەتی و جهێیە. لێ بەلێ، ژ بۆ کوردان ئەڤ نە وەلێیە. وان هەر، ب تەنێ، وەختەک و هەیامەک هەیە؛ نەزانی و بەربەری. وەخت و هەیاما نەزانێ و بەربەریێ، ب رەنگێ خوە یێ رەش، بوویە قەدەرا کوردان. ئو ڤێ قەدەرێ ژی کورد خستنە بن قەید و زنجیران، کرنە بندەست و خزان، ژهەڤکەتی و دەرکەتی.

کورد ب دەرد و کەسەر بوون، لێ وان ب کرنێن خوە، ب رەنگێ رەش ئێ نەزانێ و بەربەریێن خوە، دەرد و کەسەرێن خوە زێدە دکرن. من ژی، ب دەرد و کەسەر، د رۆپەلێن هاوار -ێ دە بەحسا دەرد و کەسەران دکر و هەر دگۆت؛ رۆناهی. یانێ مێهر لشت... (ما تو دزانی کۆ بەحسا دەرد و کەسەران کرن و گۆتنا وان، دەرد و کەسەرەکە چاوان کامباخە؟..) لێ رۆپەلێن هاوار -ئێ تێر نەدکرن. ما هاوار ل هەمبەر ڤێ دیرۆک، وەخت و هەیاما رەش، قەدەرا خراب، ژ بێیێ دلۆپەکە هوونک ئا بیرەکە مچقی، چ بوو؟ هیچ... لێ من ئەو دلۆپ ژی، ب هەزار و یەک زەحمەتی دەردخست؛ دراڤ نین بوو، نڤیسکار نین بوو، خوەندەڤان نین بوو، کریار نین بوو، دبستان نین بوو، خوەندەگەهـ و کتابخانە نین بوو، مەراق و هەزا خوەندن و نڤیسینێ نین بوو. هەکە ئەز نها ب تەنێ بەحسا تشتێن تونەبوویی بکم، ئەو ئێ نە راست بە، هن تشت ژی هەبوون؛ سانسۆرا فرانسزان، کورت و پستێن کورمانجان، دژواریێن بەلاڤکرنێ، (جارنا هن کورد ژ عیراق و ترکیێ دهاتن، مە ژی کۆڤار ددان وان دا کۆ ب دزی، ببن وان دەران)، داخوازێن بێهەژمار ئێن کورمانجان... هەرێ، هاوار د بیرەکە مچقی دە دلۆپەکە ئاڤا هێنک بوو. لێ من و هەڤالێن من، رۆشەن ژی تێ دە، هەو دکاریبوو. هەژمارا داوین ئا ٢٦ -ئان کۆ تێ دە شیرا من «وەرە دۆتمام» ژی وەشیا، تو یەقین بکە، ب زێرێن دۆتمامێ، دەرکەت. وێ رۆژێ، ل هۆتەل بارۆنێ، من شەرم کر کۆ ئەز قالێ بکم، لێ هەکە رۆشەنێ، ب فەداکاریەکە مەزن، زێرێن خوە نەفرۆتنا و حەقێ چاپێ نەدا، هەژمارا داوین ئێ دەرنەکەتا.

هاتنا مە نین بوو، ئەم نە دەولەمەند بوون. جارنا من دچوو و د دادگەهان دە ئاووکاتی دکر. جارنا ژی تەرجومەڤانیا فرانسزی. رۆشەنێ ژی مامۆستاهیا عەرەبی دکر. هاتنا مە ب زەحمەتی تێرا مالێ دکر. زێدەیێ وێ نین بوو. ناڤ مەزن بوو، لێ تشتەکی ل بەر دەستان نین بوو. ژ بەر ڤێ یەکێ، من تێکبەرێن مالێ و زێرێن رۆشەنی دفرۆتن دا کۆ کۆڤار دەربکەتا. ئاخر... رۆژا کۆ کۆڤار دەرکەت و من ئەو ئانی مالێ، ئەز مینا زارۆکان، دیسان، شێن و کێفخوەش بووم؛ زارۆکەکە نو ژێ هاتبوو دنێ. من ئەو نیشانی رۆشەنێ دا. رۆشەنێ لێ نهێری و ئەز پیرۆز کرم. لێ وێ وەها ژی گۆت؛ جەلادەت ئابێ، حەتا کەنگی؟ حەتا کەنگی تو دێ بکاربی ل بەر خوە بدی؟..

مە، ب شین و کەسەر جیهەک، د دلێ خوە دە، ڤەدا و هاوار خستە گۆرێ. چیرۆکا هاوار - ێ کۆ سێ سال، سێ مەهـ و سێ رۆژان دۆماندبوو، مخابن، مینا گەلەک چیرۆکێن دن ئێن قەدەرا کوردی ب داوی هاتبوو... ئاها، چیرۆکا هاوار -ێ ژی وەها بوو کۆ گەلەکی ل چیرۆکا هاجۆ ئاغا دهات.

- میرێ من، کی چ دبێژە، بلا ببێژە، تە ب یا خوە کر و موجەلا خوە دەرخست، مەمدوح بەگ کۆ تاخمەکێ کنجێن نو، تەڤی کراسەکێ سپی و کراوەتەکێ هەورێشیمی، ل خوە کریە، دەستێ خوە دبە سەر سمبێلێ خوە و دبێژە. ما تە نەدخوەست کۆ خەونا خوە بقولپینی سەر راستیێ؟ ما تە هەر نەدگۆت کۆ خەونێن مە راستیا ژینا مەیە؟ حەتا تە ب خوە ل دەرەکە وەها نەنڤیسیبوو؛ ب تەنێ خەون دکارە زۆرا وەختی ببە، گاڤا شەڤێن مە، خەون و خەیالێن شەڤێن مە خەلاس بن، ئێدی هوون بزانبن کۆ ئەم ژی خەلاسن؟

هنگێ، هێ خەبەردانا مەمدوح بەگ نەقەدیایە، بۆزان بەگێ کۆ ژ بۆ کێلیەکێ ژ هۆتێلێ دەرکەتبوو، دکەڤە سالۆنێ و تێ نک وان. ل پەی وی ژی دو کەسێن دن ئێن ب شال و شەپک هەنە.

- ئەم دڤێ رابن، بۆزان بەگ، بێیی کۆ رونە، ل پێ، دبێژە. رێبەرێن مە ژی هاتنە. جیپ ل بەر دەریێ هۆتێلێ حازرن. بەری کۆ ئێڤار داکەڤە، دڤێ ئەم هەرن. ل گۆرا کۆ رێبەر دبێژن، غەزال و بەت ژی ل دۆرئالیێن کورداخیێ هاتنە دیتن. ئەگەر وەرگێ بە، ئەم ئێ هەرن سەید و نێچیرا وان ژی.