٢
ما مەرڤ دکارە چ ببێژە؟ ل جیهێ کۆ چاڤ دپەیڤن، گۆتن خەلاس دبن. جەلادەت ل چاڤێن باڤێ خوە دنهێرە. چاڤێن ئەمین ئالی بەگ کەتنە کۆرتێ، هەلقەیێن ل دۆرا چاڤان زێدە و کوورتر بوونە. فەرا چاڤان ڤەمریە.
- کورێ من، ئەمین ئالی بەگ دبێژە، هەر دەستپێکەکێ کوتاهیەکێ، هەر ئومرەکێ مرنەکێ هەیە.
ئەڤ، راستیا ژین و جیهانێیە کۆ تو کەس نکارە بگوهەرنە. ئەز ژی نکارم...
ئەمین ئالێ بەگ بیسکەکێ رادوەستە، چاڤێن خوە ژ جەلادەت دزڤیرینە، ل کولیلکێن نۆ بشکۆڤی یێن کێلەکا بیرێ دنهێرە و ب کوردیا خوە یا کیبار و نەرم گۆتنا خوە ددۆمینە.
- ئەم ژ کۆ هاتن کۆ! بالا خوە بدیێ، ئەز ل وەلاتێ غەریبیێ هاتم دنێ. تو ل وەلاتێ غەریبیێ هاتی دنێ. نها ژی مە ژ وەلاتێ غەریبیێ کۆچ کریە و ئەم هاتنە وەلاتەکی هین غەریب... د داویا ئومرێ خوە دە، ئەز ژ وەلاتێ باڤ و کالێن خوە هنەکێ دن ژی ب دوور کەتم. من نەدیت، لێ رەحما خوەدێ ل وان بە، یادێ رۆشەن، ئامۆژنا ستی، مامێن تە تێلی و عەلی شامل پاشا بەحس دکرن. گۆتنەکە میر بەدرخان، کالکێ تە یێ رەحمەتی، هەبوویە. ژ رۆژا کۆ ئۆسمانیان ئەو برنە گریتێ و حەتا مرنێ، وی هەرتم ئەو گۆتن دوبارە کریە. وی هەرتم گۆتیە؛ غەریبی نە تو چەکە، پیێ خوە تێ رە مەکە... لێ هەزار حەیف کۆ چەکێ غەریبیێ بوو کنجێن مە، جل و بەرگێن مە. خوەدێ شاهیدە، من هەر خوەست کۆ ئەز ڤی چەکێ کامباخ ژ خوە و ژ زارۆکێن خوە بکم و ب قاسی بهوستەکێ بە ژی، ئاخا باڤ و کالان ب دەست خینم. لێ نەبوو... هەلبەت تە شیرەت ناڤێن، لێ بەلێ گۆتنا کالکێ خوە ژ بیر مەکە...
ئەمین ئالی بەگ دیسان رادوەستە، ل جەلادەت و سانیحا خانمێ دنهێرە. سانیحا خانم کۆ ل کێلەکا وی رۆنشتیە، ژ ماسا بچۆک ئا ل بەر وان پەرچەیەکی بچۆک ئێ پۆرتاقالەکە قاشکری دگرە و ددە ئەمین ئالی بەگ. ئەو پورتاقالێ وەردگرە و ب هێدیکا دخوە.
باڤۆ ژ پۆرتاقال و ماندارینان حەز دکر. د وەختێن وان دە، ئەو ژ مالێ کێم نەدبوون. هەبوونا وان، قاشلاندنا وان، خوارنا وان کێفەکە مالێ بوو. گاڤا ئەم زارۆک بوون، مە ژ دەستێ باڤۆ پۆرتاقال دخوارن. لێ ل مسرێ ئێدی وی ژ دەستێ مە ئەو وەردگرتن و دخوارن. باڤۆ کال بووبوو، ب گۆتنا تە، فەرا چاڤێن باڤۆ ڤەمریبوو.
دیا من ئا رێزدار و بێدەنگ، هەر رۆژ، پورتاقال و ماندارین دقاشلاندن، ئەو دخستن ناڤ فراقێن پاهن ئێن نەقشکری و دانێن ئێڤاران، گاڤا باڤۆ دەردکەت بەخچێ مالێ و ل کێلەکا بیرێ رۆدنشت، دایێ ئەو، یەک ب یەک، هێدێ هێدی، ددایێ. باڤۆ ژ مالێ دەرنەدکەت. ئەو هەر ل مالێ بوو، دخوەند، دنیڤسی و رادزا. مینا بەرێ ئەو نەدپەیڤی ژی. ئەو هەرتم د ناڤ فکر و گومانان دە بوو. لێ گاڤا کەکێ من سورەیا ژێ رە، جارنا، رۆژنامایێن ترکی دانین، هنگێ ئەو فەرا کۆ ڤەمریبوو، دیسان ڤەدگەریا و باڤۆ ئەو ب هەیەجان، رێز ب رێز، دخوەندن. ژ وان رۆژنامان پێ ڤە، باڤۆ هەژمارێن کەڤن ئێن کۆڤارا کوردستان کۆ برایێن وێ میقدەت و ئەڤدرەهمان ل مسر و ئاوروپایێ دەرخستبوون، دخوەندن. وێ کتابێن کەڤن ئێن تاریخێ و یێن ل سەر وەلاتێ کوردان، میرەکیا جزیرا بۆتان دخوەندن. د وان رۆژێن ب کەسەر و د وێ ئومرێ کال دە، باڤۆ، ب ئالیکاریا کۆڤار و کتابان، ڤەگەریابوو جیهانا وندابوویی یا زارۆکتیا خوە، یا خەون و خەیالێن خوە.
باڤۆ نەخوەش بوو، دلێ وی دگوڤشی. وی کەس نەددیتن، لێ جارنا ناس، دۆست و ئەهلێ مە دهاتن زیارەتا وی. ئەگەر دنیا خوەش بوویا، ئەو ل بەخچێ، ل کێلەکا بیرێ رۆدنشتن. باڤۆ ژ بەخچێ و نەمازە بیرا بەخچێ پر حەز دکر. بیرا بەخچێ کەکێ من سورەیا بیرا مالا مە یا کادکۆیێ دهانی بیرا وی...
باڤۆ ل بەخچێ، ل کێلەکا بیرێ روودنشت و پورتاقال دخوارن.
بەخچە هێشین دکە، گول و کولیلک دبشکڤن. مەزیەت و قودرەت ئاڤ دانە وان. د ڤی دانێ ئێڤارێ دە بیهنەکە خوەش ژ بەخچێ دفوورە.
- کورێ من، ئەمین ئالێ بەگ، دیسان ب هێدیکا و ب کوردیا خوە یا پاقژ، دبێژە. ئەم داواجی نە. ب نەهەقی ئاخا مە، مال و مولکێن مە، ژ مە هاتنە ستاندن. ئەم نە میرێن کەسەکی دن، لێ میرێن عەرد و ئاخا خوە بوون. ئەم دۆزا ئاخا خوە دکن. رەحما خوەدێ لێ بە، ئومرێ کالکێ تە، گەلەک مامێن تە ل سەر ریا ڤێ دۆزێ بۆری. ئەو ئیرۆ، هەر یەک ل دەرەکێ، پەرەگەندە، د بن ئاخا سار دە، چاڤ ڤەکری، دنڤن. قەبر و گۆرێن وان ژی ل وەلاتێن غەریبن. ژ بەر بێگاڤیان، ئەم ئیرۆ نکارن هەرن قەبرێن وان ژی زیارەت بکن. ژ تە و برایێن تە، ب تەنێ، دو داخوازێن من هەنە. یەک؛ هوون ژی، مینا باڤ، کال و مامێن خوە داواجی بن، ب علم و ئیرفان ل سەر ریا داوە و دۆزێ بن. رۆیێن کچک لێ هەرکی ژ ئاڤێن مەزن لێ سەکنی هەر چێترن. دودۆ؛ ئەگەر وە رۆژەکێ بهوستەکە ئاخا باڤ و کالان ب دەست خست، من ژ بیر مەکن، هەستیێن من ببن و نێزیکی قەسرا باڤ و کالان، برجا بەلەک، ل کێلەکا چەمێ دژلێ، من ڤەشێرن. شتلەکە دارا چنارێ ژی ل بەر سەرێ من بچینن... داخوازا من، حەسرەتا من، ب تەنێ ئەڤە.
ئەمین ئالی بەگ، دیسان، چاڤێن خوە درەڤینە. جەلادەت دەنگ ناکە، تو بەرسڤێ نادە. ژ چاڤێن جەلادەت چەند هێستر، ب هێدیکا، بەر ب ژێر دبن. سانیحا خانم ژی دگری. سانیحا خانم دخوازە لبەکە پورتاقالێ دن بدە ئەمین ئالێ بەگ، لێ ئەو ناخوازە. ئەو، ب نەرینەکە زیز، ل کولیلکان دنهێرە. بێیی کۆ ئەو نەرینا خوە ژ سەر کولیلکان بزڤرینە، مینا کۆ ژ بەر خوە بپەیڤە، ئەو دبێژە؛
- خوەدێ ئالیکاری وە بە، کورێ من. ئیشێ وە چەتن، ریا وە درێژە...
جەلادەت، چاڤشل، لێ دنهێرە، بێیی کۆ تشتەکی ببێژە یان ژی بکە، ب تەنێ لێ دنهێرە.