١
بەلێ، بەلێ... مرنە، با و باهۆزێن مرنێ نە، دوو و دوومانا مرنێیە. فۆتۆگرافا پێنجەمین ئا رۆمانا بیرا قەدەرێ یا مرنێیە. د ناڤ فۆتۆگرافێن رۆمانێ دە، یا هەری زێدە ل مرنێ تێ، ئەڤ فۆتۆگرافە. فۆتۆگراف ژیانێ دکوژە، ژی کێلیەکێ دگرە و وێ دەمێ سابیت دکە، دکە نەمر. ژیانا ژیندار، وێ کێلیێ دمرە دا کۆ ببە نەمر. د فۆتۆگرافێ دە مرن و نەمرن د ناڤ هەڤ دە نە، مینا جێویان، ب هەڤ رە نە.
مینا ڤێ فۆتۆگرافێ.
فۆتۆگراف رەش و سپییە. رەش و سپی و کتەکتێن ڤان هەردو رەنگێن برا و نەیار. فۆتۆگراف کۆ بەرگەهەکە، ب ریەکێ دەست پێ دکە. نە رێ، لێ ژ رێ زێدەتر ئەو شڤەریەکە. شڤەریەک فرەهـ، ب فەتلۆک و درێژ. مەرڤ دکارە ببێژە کۆ ئەو ناڤەندا وێنێیە. رێ، ریا مرنێیە؛ ئەو د ناڤەندا وێنێ رە دەرباس دبە و وێنە دکە دو بر. برێ ئالیێ راستێ و یێ چەپێ. د ئالیێ راستێ دە دو گوند دخوین. یەک ل پێشی، یەک ژی ل پەی وی. گوندێ پێشیێ مەزنە و خانی تێ دە پرن. یێ پاشین بچۆکە، ب تەنێ چەند خانی نە. ل ئالیێ دن ئێ شڤەرێ ب تەنێ زەڤی نە. لێ د داویا زەڤیان دە، ل بەرپالا چیان کۆن دخوین. بەلێ، د داویا وێنێ دە زەنجیرەچیایێن ئاسێ دخوین. تشتێن کۆ بەرگەها فۆتۆگرافێ تینن پێ، کێم -زێدە، ئەڤن. یانێ تشتێن کۆ مەرڤ دکارە د هەموو فۆتۆگرافان دە ببینە. بەرگەهەک کۆ زێدە تشتەکێ ئیفادە ناکە.
لێ بەلێ، تشتێن دن کۆ بەرگەها فۆتۆگرافێ تەمام دکن، مانا وێ ژی ددنێ. ل پێشیێ، ل بەر دەڤێ رێ، ل هەردو ئالیان جەندەکێن مەرڤان دخوین. ل گوندێ نێزیک ب تەنێ دو سەگ و چار گا یان ژی چێلەک دخوین. مەرڤ نینن. ل گوندێ ئالیێ ژۆر ئێ ل بەر قونتارا چیان، ب تەنێ دوومان هەیە، دوو و دوومانەکە زراڤ بەر ب ئەسمانان دبە. ل ئالیێ دن ئێ شڤەرێ، ل بەر کۆنێن رەش، ب قاسێ هەفت، هەشت هەسپ -هەیە کۆ ئەو قانترن -دخوین. ژ کۆنان هنەکێ ب دوور و هنەکێ نێزیکی رێ، چار تۆپێن ئەسکەری، لوولەیێن وان بەر ب گوندان، دخوین. ل پەی ڤان هەموو تشتان ژی چیا هەنە، سەرێ وان د ناڤ ئەوران دە، ب هەڤ ڤە گرێدایی، بێیێ رێ و بهور. چیا رووت و تازی نە، نە دەڤی و داهلەک، نە دار و بەرەک، نە گیا و هێشیناهیەک و نە ژی ئاڤ و کاهنیەک. ئەورێن ل سەر چیان ژی، بەرگەها چیێ تەمام دکن.
فۆتۆگراف وەهایە. سار، ب خۆف، کەسەرتژی. و بێدەنگ. ژ جەندەکێن دەڤێ رێ پێ ڤە، تێ دە تو ئینسانێن زندی ناخوین. نیشانا مەرڤان تێ دە هەنە. لێ ئەو ب خوە تونە نە. مەرڤ دکارە ببێژە، سیا وان تێ دە هەیە. تەڤی سیا وان، خۆف و ساوا وان ژی تێ دە هەیە. نە ب تەنێ سێ و ساوا وان، هەروەها سێ و ساوا روهستین ژی د ڤێ وێنێ دە هەیە. وار، وارێ شەرە. دەم، دەما شەرە. مەرڤێن کۆ د وێنێ دە ناخوین، هەیە کۆ مینا جەندەکێن کێلەکێن رێ، کوشتی نە، هەیە کۆ رەڤیانە و خوە سپارتنە چیان، هەیە کۆ ئێریش برنە سەر جیەکی دن، هەیە کۆ ژ شەر و پەڤچوونێ وەستیایی، د ناڤ خەوەکە نەشێرین دە نە، هەیە کۆ ئەو ل شینێ رۆنشتنە، -ئەگەر وەختا وان ژ بۆ شینێ هەبە. هەر چ بە ژی، مەرڤێن نەدیار ئێن ڤێ وێنە، وار و دەمی، د هەمبێزا روهستین دە نە. ئەو دیلێن مرن و کوشتنێ نە. جەندەکێن بێکەس، حەیوانێن ترال، گوندێن بێخوەدی، شەواتا گوند، تۆپێن لوولەمەزن رەوشێ باش نیشان ددن؛ شەنەیێ روهستین ل ڤی جیهـ و وارێ فۆتۆگرافێ ل کارە.
نە دیارە کا کێ ئەڤ فۆتۆگرافا کۆ دبە فۆتۆگرافا پێنجەمین ئا رۆمانا بیرا قەدەرێ کشاندیە. لێ هۆستەتیا وی ژی باش دیارە. وی، هەر مینا سیا مەرڤێن زیندە یێن وێنێ، تشتێن نەدیار ژی رەشاندنە سەر وێنێ. د فۆتۆگرافێ دە تو نیشانێن با و باهۆزێ نینن، لێ مەرڤ با و سەقەمێن بایەکێ هشک ژی حس دکە. سار و سەقەمێن بایێ مرنێ... تەڤی سار و سەرمێ، مەرڤ حالەتێن ئینسانی یێن مینا خۆف و ترسێ ژی حس دکە. بێدەنگیێ ژێ، مەرڤ وەلێ باوەرە، کراسێ خوە یێ سار راکێشاندیە سەر بەرگەهێ. مەرڤ باوەر ناکە کۆ هەسپێن وێنێ دهیرن، سەگ دەوتن، تەیر و توورێن نەدیار دخوینن. فۆتۆگراف یا بێدەنگی یێ یە، یا کەسەرێیە، یا هلوەشینێیە، یا وندابوونێیە. ژیانەک د وارێ فۆتۆگرافێ دە هەیە، هەبوونا حەیوانان و شەواتا گوند نیشان ددە کۆ ژیانەکە نەخوەش ل ور هاتیە ژیین و ژیانەکە نەخوەش ئێ دیسان وەرە ژیین. فۆتۆگرافکێش هۆستەیە، وی هەموو وەختێن ژیانێ، دۆ، ئیرۆ و سبێ خستنە ناڤ بەرگەها خوە.
فۆتۆگرافا کۆ مرنێ دکە نەمر، دکە سیا رۆمانا بیرا قەدەرێ، بەرگەهەکە پر بچۆک ئا شەرەکێ پر مەزنە. ئەو نیشانەکە بچۆک ئا ئیسپاتا یەکتیا مرن و نەمری یێ یە. ئەو نیشان ددە کۆ مرن ل دارە، ل رێیە.