پێنجخشتەکی سالم لەسەر شیعری مەولانا
لە کتێبی:
ڕۆحی مەولانا خالید
بەرهەمی:
پیرەمێرد (1867-1950)
5 خولەک
995 بینین
دڵ لە میحنەت کەیلە ڕێم کەن با لە غەم دەرچم لە شار
ئەمڕۆ ڕۆژێکە لە جەمعی مەردومان بگرم کەنار
دەستەئەژنۆ دانیشم بۆ حاڵی خۆم بگریم بە زار
«موسم عید است و ما نومید از دیدار یارفارسی
عالمی در عیش و نوش و ما و چشم اشکبارفارسی»
ئەی ڕەفێقان بێن بە مەردی چاری ئەم بێچارە کەن
غەرقی لوججەی ژەرفی دەردم لەو دەمە سەر تا بەدەن
نەونیهالی شادمانیم بۆ نەبێ سا ڕیشەکەن
«هرکسی با یار در گشت گلستان است و منفارسی
ز اشک سرخم شد کنار از داغ هجران لاله زارفارسی»
ئەم جیهانە خولدە بۆ مەردوم وەلێ بۆ من سەقەر
عومری شیرینم بە تەڵخی چوو لەبەر توولی سەفەر
قەت لە موددەی عومری خۆمدا هەفتەیێ نەمدی حەزەر
«سینه سوزان دل فروزان کوچه کوچه دربه درفارسی
کس مبادا همچو من آواره از دار و دیارفارسی»
لەو دەمە تا حاڵ لە داوی دوورییا کەوتوومە بەند
نەبوە فاریغ بم بە ئانێ قەت لە ئافات و گەزەند
ڕۆژ و شەو مەشغووڵی ئەم زیکرەم بە ئاوازی بوڵەند
«بینوا و دل پر از خار و غریب و دردمندفارسی
دست برد دل، سر به زانو، چشم در ره، دلفگارفارسی»
دێتە گوێم دایم بە زاری ناڵەیی مەحزوونی دڵ
بێقەرار و ئیزترابە ساڵ و مەهـ قانوونی دڵ
داتەپی کاخی موراد و تێک شکا ئەستوونی دڵ
«بکرهجویی شد ز هر چشمم روان از خون دلفارسی
عاقبت کردم دوا داغ فراق سرچنارفارسی»
کەس نەبێ «سالمناسناوی ئەدەبی» لە دونیادا وەکوو من تووشی دەرد
بێنەوا کەوتوومە غوربەت، ناتەوان و ڕەنگ زەرد
شیعری مەولانا دەڵێم و هەڵدەکێشم ئاهی سەرد
«خالدا گر نیستی دیوانه و صحرانوردفارسی
تو کجا و کابل و غزنین و خاک قندهارفارسی»
وەرگێڕانی دووەمی تەخمیسەکە بە دەستکارییەوە لە لایەن پیرەمێردەوە:
دڵ لە میحنەت کەیلە ڕێم کەن بەڵکو زوو دەرچم لە شار
ئەمڕۆ ڕۆژێکە لە جەنبەی مەردومان بگرم کەنار
دەستەئەژنۆ دانیشم بۆ حاڵی خۆم بگریم بە زار
ڕۆژی جەژنە من تەریک و بێبەشی دیداری یار
خەڵکی خوڕرەم، من بە خوڕرەم ئاو لە چاوم دێتە خوار
ئەی ڕەفێقان بێنە فریام چاری ئەم بێچارە کەن
غەرقی لیتەی دەردی مەحروومی بووە سەر تا بەدەن
نەونیهالی شادمانیم با نەکا با ڕیشەکەن
گشت لە گەشتی دەشتە داوێن پر گوڵاڵەی ئاڵ و من
ئەشکی سووری داخی دووری دەوری کردمە لالەزار
لەو دەمەی دەوران لە داوی دووریا خستوومیە بەند
نەبووە ئارامم بە ئانێ قەت لە ئافات و گەزەند
ڕۆژ و شەو کەوتوومە واوەیلا بە ئاوازی بوڵەند
بێنەواو و دڵ پڕ لە غەم، کەیل و غەریب و دەردمەند
دەست لە سەر دڵ، سەر لە ئەژنۆ، چاو لە ڕێگەی پرسیار
ئەم جیهانە جەننەتە بۆ هەر کەسێ و بۆ من سەقەر
عومری شیرینم بە تاڵی چوو لەبەر ئەرکی سەفەر
قەت لە موددەی عومری خۆمدا هەفتەیە نەمدی حەزەر
دڵسووتاو و جەرگ بڕاو، کۆڵان بە کۆڵان دەربەدەر
کەس بە دەردی من نەچێ دوورکەوتەیی یار و دیار
چەند بەسۆزە ئەی دڵەی سووتاو کزە و هاواری تۆ
دیدە! ئەی تۆ ئەم هەموو ئاوەی کە کردووتە بە جۆ
ئاوی زەڵم و تانجەڕۆ وشکن لە چاوتا بێ درۆ
خوێنی دل وا هات بە چاوما بوو بە جۆگەی «بەکرەجۆ»
هەر دوو سەرچاوەی چەمێکن کردمە تاسەی «سەرچنار»
وەرگێڕانی سێیەمی پیرەمێرد بە دەستکارییەوە
دڵ لە میحنەت کەیلە ڕێم کەن بەڵکو زوو دەرچم لە شار
ئەمڕۆ ڕۆژێکە لە جەمعی مەردومان بگرم کەنار
دەستەئەژنۆ دانیشم بۆ حاڵی خۆم بگریم بە زار
ڕۆژی جەژنە من کەساس و بێبەشی دیداری یار
خەڵکی خوڕرەم، من بە خوڕرەم ئاو لە چاوم دێتە خوار
ئەی ڕەفێقان بێنە فریام چاری ئەم بێچارە کەن
نوقمی لیتەی دەردی دووریم، تێی چەقیم سەر تا بەدەن
نەو نهالی شادمانیم با نەکا با ڕیشەکەن
گشت لە گەشتی دەشتە داوێن پر گوڵاڵەی ئاڵ و من
ئەشکی سووری داخی دووری دەوری کردمە لالەزار
لەو دەمەی دەوران لە داوی میحنەتا خستوومیە بەند
نەبووە ئارام و سرەوتم هیچ لە ئافات و گەزەند
ڕۆژ و شەو کەوتوومە واوەیلا بە ئاوازی بوڵەند
بێنەوا و دڵ لە غەم کەیل و غەریب و موستەمەند
دەست لە سەر دڵ، سەر لە ئەژنۆ، چاو لە ڕێگەی پرسیار
ئەم جیهانە جەننەتە بۆ هەر کەس و بۆ من سەقەر
عومری شیرینم بە تاڵی چوو لەبەر ئەرکی سەفەر
قەت لە موددەی عومری خۆما هەفتەیەک نەمدی حەزەر
دڵسووتاو و جەرگ بڕاو، کۆڵان بە کۆڵان دەربەدەر
کەس بە دەردی من نەچێ دوورکەوتە بێ یار و دیار
چەند بەسۆزە ئەی دڵەی سووتاو کزە و هاواری تۆ
دیدە! ئەی تۆ ئەم هەموو ئاوە کە کردووتە بە جۆ
ئاوی زەڵم و تانجەڕۆ وشکن لە چاوتا بێ درۆ
خوێنی دل وا هات بە چاوما بوو بە جۆگەی «بەکرەجۆ»
هەر دوو سەرچاوەی چەمێکن، کردمە تاسەی «سەرچنار»
«شیوەسوور»ە ئەشکی دیدەم، پەیڕەوی لافاو ئەکەم
شەو بڵێسەم بەرزە وێنەی باوەگوڕگوڕ ناو ئەکەم
دەست شکستەم بۆیە مەیلی مۆمیای بێخاو ئەکەم
باوە مردەی «باوەمردە»م ئاڵبوڵاغە چاوەکەم
خۆزگە ئەمبیست پێم بڵێن وا «باوەگێڵدی» گەییە شار
کەس نەبێ «سالمناسناوی ئەدەبی» لە دنیادا وەکوو من تووشی دەرد
دوو ڕەفیقی غوربەتن ڕۆژی سیاهـ و ڕەنگی زەرد
شیعری مەولانا دەخوێنم هەڵدەکێشم ئاهی سەرد
پێم بڵێ خالیدناسناوی ئەدەبی، ئەگەر تۆ شێت نەبێ و سەحرانەوەرد
تۆ لە کوێ و غەزنەین و کابل، خاکی هیند و قەندەهار