٣

شەڤ داکەتیە، جەلادەت بەگ جەمشید و سینەم ماچ کرنە و ئەو کرنە خەو. رۆشەن خانم و یێن دن ژی رازانە. جەلادەت بەگ و شەڤ ب تەنێ مانە. نا، ئەو نە ب تەنێ نە. ستێر ژی هەنە. جەلادەت بەگ ل سالۆنێ، ل عەردێ، سەر خالیچێ، خوە درێژ کریە و دنڤیسە. رۆژەکە نۆ دەست پێ کریە. لێ هێ شەڤە، ساعەت ل دۆرا ددویێن شەڤێیە. رۆناهیا ستێرکان خوە ژ پەنجەرێن ڤەکری یێن سالۆنێ دگهینە هوندر. خوەلیدانکا ل بەر جەلادەت بەگ نیڤتژییە. دۆرا وی تژی کاخزە؛ کۆڤار، رۆژنامە، کتاب، دەفتەر، رۆپەل، رەسم و ئانسیکلۆپەدی، پەرەگەندە، ل سەر خالیچێ نە. ژ گرامۆفۆنێ ژی دەنگێ ئوم کالسوومێ تێ؛ ئەلا بەلا بیهن مەحموودی... وەلاتێ من ئێ دەلال وەرە، من وەربگرە و ببە...

جەلادەت بەگ نامەیەکە درێژ، ب ترکی، ژ ژنا خوە رۆشەن خانمێ رە کۆ ل ئۆدا کێلەکێ رازایە، دنڤیسە. ئەو ژی نزانە کا چما ئەو نە ب کوردی یان ژی فرانسزی، لێ ب ترکی دنڤیسە. وی ب «یاڤروم رۆشەن» دەست پێ کر و وەلێ ب ترکێ ددۆمینە. پشتی چووینا مەزیەتێ زیزیەکە بۆش هەموو هش و بەدەنا جەلادەت بەگ ڤەگرتیە. هەست و حسێن وی تەنکتر، گومان و ئەندیشەیێن وی کوورتر و بیر و هشێ وی ژی زراڤتر بوونە. ژ رۆژا چووینا مەزیەتێ و ڤر ڤە، ئەو هەر ل رۆشەن خانمێ و زارۆکان دفکرە. ل هەمبەر وان، ئەو خوە چی حس ناکە و ویژدانێ وی نە رهەتە. لۆما ئەو گەر ب نامەیان گەر ب نۆتێن کۆ ئەو د دەفتەرێن سینەم و جەمشید دە دنڤیسە، هەر ڤێ نەرەهەتیا خوە دیار دکە.

مینا ئیشەڤ.

«رۆشەنا دەلال...» وی وەها دەست ب ناما خوە یا ئیشەڤ کریە و وێ، هێدی هێدی، ددۆمینە. تەڤی جخارە و کۆنیاکێ. ئەو ژ جخارا خوە نەفەسەکە درێژ دکشینە و دیسان ل ناما کۆ ل بەر خەلاسبوونێیە ڤەدگەرە و وەها دنڤیسە؛ «ئەز دخوازم، بەری مرنا خوە، کۆ نە دوورە، تشتەکی بچۆک ژ وە رە بهێلم. ما ئەڤ نە هەوجەیە؟..» پێنووس ب لەز نالڤە، ناهەرکە. کا ئەو رۆژێن چوویی کۆ پێنووسێ مینا هەسپەکێ رەوان سەری دگرت و دچوو، مینا لەهیەک بهارێ دهەرکی؟ ئەو کی بوو کۆ ئەڤ کتاب، کۆڤار، رۆژنامە و دەفتەر نڤیسین؟ کا ئەو جەلادەت بەگێ بەرێ؟ گەلۆ ئەو خەون بوون؟ ئەو ژیان، ئەو ئەڤین، ئەو باژار و وەلات، بوویەر و سەرپێهاتی، ئەو هەموو خەون و خەیال بوون؟ ئەو ب تەنێ خەون و خەیالێن رۆمانا بیرا قەدەرێ بوون؟ نها، مینا کۆ جەلادەت بەگ ئەو نەژیانە، هەر تشت ژێ ب دوور کەتیە، پەردەیەکە رەش ئا وندابوون و بیربوونێ د ناڤبەرا وی و ژیانا وی دە هاتیە راکێشاندن. مینا کۆ جەلادەت بەگ، نها، د ناڤ خەونەکێ دە دژی.

ئەو ژ قەدەها خوە ژی چەند قولتان ڤەدخوە و گۆتنێن خوە یێن داوین کۆ ب هەزار زەحمەتی تێن هشێ وی، ب هێدیکا، ب دەستنڤیسا خوە یا خوار کۆ هێ ژی سپەهییە، دنڤیسە؛ «... ئەز وەلێ باوەر دکم کۆ ئەز ب وەزیفەیێن خوە، ژ بۆ ملەت و وەلاتێ خوە، ب ئاوایەکێ باش و هەیە کۆ هین چێتر ژی، رابووم... ئو نها دڤێ ژ بۆ مالا خوە ژی تشتەکێ بکم...»

ژ ئالیەکێ ڤە، گۆتنا تە راستە. ئەو شەڤا کۆ تو نها ڤەدبێژی، ب راستی ژی، شەڤەکە گەلەکی تایبەتی بوو. ئەز د ناڤ خەونەکە کوور دە دچووم و دهاتم. راستە، من ئەو نامە نیڤێ شەڤێ نڤیسی. هەیە کۆ ساعەت ژی ل دۆرا ددویان بوو. لێ بەلێ، بەری نامێ، ئەز دەرکەتم دەر و چووم باژێر. هەیە کۆ تە ژی ب ڤێ یەکێ نزانیبوو؟.. وێ شەڤێ من دو تشتێن نۆ کرن؛ ب تەنێ دەرکەتم دەرڤە و گاڤا ئەز دەرکەتم، من کراوات گرێنەدا. من قەدەها کالڤادۆسێ قەداند، بەرک بر دەڤێ دەمانچێ، ئەو گرێدا، تەڤی کۆ پر گەرم بوو، چاکێتێ خوە ل خوە کر و ئەز دەرکەتم. ئەم، ئەز و شەڤ، ناسێن هەڤ بوون. د وێ گەرماهیا شەڤێ دە، ئەز ژ تاخا موهاجرین داکەتم سووکا سالهیێ. شەڤێ پەردا خوە کشاندبوو سەر باژێر. باژار دنڤیا. هن چرایێن قەلس، ل ڤر، ل ور، دخویان. لێ شەڤ رۆنی بوو، ستێرکێن کۆ هەڤالتیا من دکرن، رۆناهی درەشاندن سەر باژارێ کەڤنار. ل بەر هن ئاڤاهیێن مەزن پاسەڤانێن چەکدار هەبوون. هن زابیت، ب لەز، دچوون. هن سەرخوەش، ب هێدیکا، خوە دلڤاندن. ژ شەڤا بێدەنگ ئا گەرم ژی دخویا کۆ باژار د بن حوکمێ ئەسکەران دە بوو. لێ ئەز غەریب بووم، تەڤی سالێن من ئێن درێژ ئێن باژێر، ئەز هێ ژی دەرکەتیەکی بووم. من هێ ژی ل وەلاتەکێ نە وەلاتیەک هەبوو، نە ژێ پاساپۆرتەک. من سلاڤ دا وان و د بەر دووکانێن سالهیێ رە بۆریم. چ کارێ من ب وان کەتبوو؟ غەریب دڤیا د ریا خوە دە بچوویا! جارنا ژ هن دەرێن دوور هن دەنگ دهاتن. قیرین؟ گازین؟ بانگ؟ ئۆلانا شەهوەتێ؟ ما کێ دزانیبوو! شەڤ بوو، د پێسیرا خوە دە ب هەزاران دزی و سر ڤەدشارتن... ئەز حەتا مەیدانێ چووم. ب قاسی کێلیەکێ، من خوە دا بەر دیوارێ خانیەکێ و ل مەیدانێ نهێری. چەندین رۆژێن من ل ور دەرباس بووبوون، من چەندین کەس ل دۆرالیێن وێ دیتبوون، چەندین جاران دل ئێ من، ل ور، ب هەیەجان، جۆش و کەسەرێن بوویەران، تشتان، هلاڤێتبوو... لێ دل نها کال بووبوو. ل مەیدانێ، جارەکە دن، ئەز ب ڤێ یەکێ هەسیام.

پاشێ ژی، پاشێ ژی ئەز دیسان هلکشیام ژۆر، نک کالکێ خوە. میر بەدرخان ل گۆرستانا بێدەنگ، د ناڤ قەبرا خوە دە، مینا هەر جارێ، ل هێڤیا من بوو. داپیرا من رۆشەن کۆ ژ مێژ ڤەیە، نە تە قال کر، نە ژی من، ل کێلەکا میر بەدرخان، تەڤی کۆ گۆرا وێ نە دیار بوو، ڤەشارتی بوو. من، دیسان، هەروەکی کۆ تو و خوەندەڤانێن رۆمانێ پێ دزانن، دەست ب گۆتنێ کر و ب باپیرێ خوە رە پەیڤیم. لێ ئیجار ئەز هنەکێ ب داپیرا خوە رۆشەنێ رە ژی پەیڤیم. نها نایێ بیرا من کا ئەز ب وان رە چ پەیڤیم. هەر تشت مینا خەونەکێ بوو، د ناڤ مژ و دوومانێ دە بوو. لێ گاڤا ئەز ژ وان ڤەقەتیام، من وەها گۆت؛ «کالۆ، پیرێ، ئەز دەرم، لێ ئەز ئێ د نێزیک دە، پر نێزیک دە، ڤەگەرم...» هەرێ، وەلێ بوو؛ شەڤا تاری د ئێڤارێ دە کفش بوو.

پشتێ کۆ جەلادەت بەگ ناما خوە دنڤیسە و وێ داتینە سەر ماسا خوە یا خەباتێ، ئەو ڤەدگەرە سەر فۆتۆگرافان. فۆتۆگرافێن وی یێن سالان ژی، مینا ئومرێ وی، پەرەگەندە نە. وان ئالبومەک ژی نینە! ئەو د ناڤ زەرف و رۆپەلێن کتاب، کۆڤار و دەفتەران دە، هێدی هێدی رەنگێ خوە وندا دکن و دقولپن سەر رەنگێ زەر. ئیشەڤ وی هەموو وێنە، ژ جیهێن وان ئێن بێهەوا، دەرخستنە و دخوازە ل وان بنهێرە. باڤ و دیا وی، ل کێلەکێ، د ناڤ وێنەیەکێ دە نە. هەردویان ژی دەستێن خوە دانینە سەر چۆگێن خوە و لێ دنهێرن. مەزیەت ل پەی وان، ل پێیە. سەفتەر د ناڤ وێنەیەکە دن دە دکەنە. د یەکا دن دە، هەر چار برا، جەلادەت، کاموران، تەوفیدق و حیکمەت، ب کەن، ل هەڤ دنهێرن. ئەڤ هەردو سوورەتێن ستەمبۆلێ، گالاتا و بۆسپۆر، گرێ دخن چاڤێن وی. ئەڤ چەک و پووساتێن ڤی وێنێ خۆیبوون و ئاراراتێ تینن بیرا وی. مۆنیکا، ئەڤینا چاڤشین و پۆرزەر لێ دنهێرە و دکەنە. ئەڤ پۆرێ رەش ئێ بپێل ئێ جانانێ کۆ ژ ڤێ فۆتۆیا کێلەکێ ژێ رە دەست دکە، دلێ وی دگوڤشینە. ئەجێبە... جەلادەت بەگ ئەڤ هەموو ناس کرن، ب وان رە مەزن بوو، ب وان رە ژیا، ئومرەکێ درێژ ب وان رە دەرباس کر، لێ نها، د شەڤەکە گەرم ئا شامێ دە ئەو ب تەنێیە، ب تەنێ ل وێنەیێن وان دنهێرە. ئەجێبە، ئەڤ هەموو دەور و دەوران هاتنە و چوونە، ئومرەکێ ٥٧ سالان د ناڤ ڤان دەور و دەورانان دە چوویە. ئەو نها چقاس ژێ ب دوورن!

ئەجێبە، تەڤی کۆ هن ژ وان مرنە، هن ژ وان، بێڤەگەر، ژێ خاتر خوەستنە و چوونە، تەڤی کۆ وان ڤالاهیەکە خەدار ل پەی خوە هیشتنە، جەلادەت بەگ دژی. ئەو چوون، لێ جەلادەت بەگ هێ ژی مایە. ئەجێبە کۆ ژیان ئەڤچەند مەتینە. لێ دیسان ئەجێبە، تەڤی کۆ ئەو دژی، وی نکاربوویە، تو جارێ، ڤالاهیا کەس، دەور و دەورانێن چوویی داگرە. ئەجێبە، ئەو دژی، لێ د ناڤبەرا وەخت، دەور، دەوران و کەسێن مری و چوویی دە...

جەلادەت بەگ دزانە کۆ ئێدی دەرەنگە، یان نا، د ئەساسێ خوە دە، وی رۆمانەکێ دڤیا. رۆمانەکە نۆ کۆ وەخت، دەور، دەوران و کەسێن مری و چوویی بگهاندا هەڤ، ئەجێبیا هاتن و چووینێ، ژیین و مرنێ ڤەبگۆتا. رۆمانەک کۆ تێ دە بەحسا بیرێن وی ژی هەبوویا. بەلێ رۆمانەک کۆ ل سەر قەدەرێ بوویا، ل سەر بیرا قەدەرێ بوویا.