٥
ئەمین ئالی بەگ دەستمالەکێ ژ بێریکا خوە یا هوندر ئا چاکێت دەردخە و پێ ئەنیا خوە پاک دکە. ئەو وەستیایە. د ناڤ ڤان چەند سالێن داوین ئێن دژوار و کەسەرتژی دە، ئەو کەتیە و کال بوویە. تەڤی کۆ ئەو هێ ژی باش ل خوە دنهێرە، دخوە، ڤەدخوە و ل خوە دکە، ئەو گەلەکی قەلەو بوویە، بەدەنا وی گەلەکی گران بوویە.
- وەلێ دخویە، کالیتی ئێدی زۆرا من دبە، ئەو، ب کەن، ژ جڤاتێ رە دبێژە. ئەم چاوان بکن، حالێ دنیایێ یە... لێ ترسا من ئەو ترسە کۆ ئەز نکاربم هەرم وەلاتێ باڤ و کالان و ئەز سەربەستی و ئازادیا ئاخا باڤ و کالان نەبینم... چاڤڤەکری، ب ڤێ حەسرەتا کامباخ، هەرم دیارێ رەحمەتێ...
جڤات ل بەر ڤان گۆتنان دکەڤە، ژ کەسێ دەنگ دەرناکەڤە. ئەو، بێدەنگ، ل هەڤ دنهێرن. هایا وان ژ زەحمەتێ و ئالۆزیێن ل بەر کوردان هەیە. کورد نە دەولەتن، نەبوونە دەولەت و تو دەولەت ژی، ب دل و جان، خوە نادە بەر دۆزا کوردان. یەکیتیا وان نینە، شعورا یەکیتی و یەکبوونێ دووری وانە. وەلاتێ وان ئێ وەستیایی، ژ بەر پێلێن شەر، ل بەر لنگان چوویە، بوویە کاڤل و ژ هەڤ کەتیە. لێ تەڤی ڤان، کەسێن ڤێ جڤاتێ و رێبەرێن دن ئێ کوردان، هەر، دخەبتن، دلەبتن و دلەزینن دا کۆ تشتەکێ ب دەست خن، شەرتێن ژیانەکە ئازا و هێژا بینن پێ. ژیانەکە ئازا و هێژا... لێ چاوان، چاوان؟..
جڤات، مینا هەر جارێ، ل مالا ئەمین ئالی بەگ گەریایە. بەدرخانی ل سالۆنا مالێ جڤیانە. ئەمین بەگ، برایێن وی ئەڤدلرەحمان، محەمەد عەلی، مراد، خەلیل، خوشکێن وی نازلی، ئادەوی یە، ئەدیبە، بەلکس، هەردو لاوێن وی جەلادەت و کاموران هاتنە جڤینێ. بەدرخانی، ژن و مێرێن وان ئێن تەمسیلکار، هەفتێ جارەکێ ل مالا ئەمین بەگ، ژ بۆ کار و شخولێن مالباتێ، دجڤن. مالباتا کۆ خوە میرێن کوردان و رێبەرێن وەلاتێ کوردان دهەسبینە، پر فرەهـ و مەزن بوویە، هەژمار گهیشتیە هەزاران. نها ئەو نە ب تەنێ ل ئالیێ کادکۆیێ، لێ ل هەردو ملێن ستەمبۆلێ بەلاڤ بوونە. بارێن مالباتێ پرتر، کارێن وەلێت گرانتر، نیرێ بندەستیێ دژوارتر، داخوازا ئازادیێ کوورتر بوویە. کورد خوە ل ناڤێ خوەدێ، ل ناڤێ وان دگرن و تێن نک وان. ئەو ژی خوە ل پرەنسیبێن ویلسۆن دگرن و گەهـ دەرن نک نوێنەرێن دەولەتێن سەرکەتی گەهـ نک کاربدەستێن دەولەتا ئۆسمانی یا بێقووەت. ئەندامێن مالباتێ، نەمازە ئەندامێن ڤێ جڤاتێ هەر ل جڤینانن. رۆژێن وان ب جڤین، هەڤوودودیتن، چووین، هاتن، نڤیسین و پەیڤینێ دەرباس دبن.
ئەمین بەگ، چاڤێن وی ل سەر جڤاتێ، تلیێن هەردو دەستێن خوە دەرباسی هەڤ دکە و دەستێن خوە داتینە سەر زکێ خوە و دبێژە،
- ئەگەر ئەم کورد د ڤێ گەرەمۆلێ دە نکاربن خوە ب دەرەکێ بگهینن، هەما ژ نها ڤە، ئەز ژ وە رە ببێژم، سبێ دێ دەرەنگ بە، پر دەرەنگ بە.
ناڤێ وی نها نایێ بیرا من، لێ نڤیسکارەکێ گۆتبوو؛ ئارمانج و هەدەفێن مەزن و بلند، هەر گاڤ ل پەی پەردەیەکێ نە. تو بیر ب وان دبی، تو وان خەیال دکێ، تو دزانی کۆ ئەو هەنە. تو ژ بۆ وان ژی دخەبتی، هەر تشتی دکی. لێ بەلێ، ئەو ل پەی پەردێ نە. تە ئەو نەدیتنە، تو وان نابینی و تو نزانی کا تو دێ وان ببینی. ئارمانج و هەدەفێن کوردان ژی، هنەکێ، وەها بوون. کەسێ ئەو نەدناسین، نەدیتبوون، نەژیابوون. میرێ داوین ئێ کوردان کۆ ل سەر ئاخا خوە، هنەکێ، سەربەست ژیابوو، باپیرێ من میر بەدرخان بوو. ئەو ژی د سالێن ١٨٣٠-٤٠ -ئان دە بوو. ژ وان رۆژان و پێ ڤە، کورد د بن پەردا بندەستیێ دە ژیابوون و ئارمانج و هەدەفێن وان ل وی ئالیێ پەردێ مابوون. ئەو کەسێن کۆ پشتی شەر، ئەم ژی تێ دە، خوە ب ئارمانج و هەدەفێن پیرۆز گرتبوون، هەموو، زارۆکێن بندەستیێ، نەڤیێن مەنفا و غەریبیێ بوون.
ئەم، ئەو کەسێن کۆ بەشداری وان جڤینان دبوون ژی، زارۆکێن غەریبیێ بوون. لێ دگەل هەر تشتی، مە دل دکر خوە بگهاندا ڤی ئالیێ دن ئێ پەردێ. ئەو جڤین... ئاخ ئەو جڤین... من گەلەکی ژ وان حەز دکر. تو ژ وان رە دبێژی «جڤین.» مە ئەو ب «ئیچتما» ب ناڤ دکرن.
هەر هەفتە، هەر رۆژا ئینیێ، یچتما مە هەبوو. باڤێ من سەرەکێ ئیچتمایێ ئەم ژی ئازا بوون. پرانیا جاران، من زابتێن ئیچتمایێ دنڤیسین، جارنا ژی کامۆ، یان باڤێ من. رۆژا ئینیێ، ب گۆتنا هنگێ بادێ زەوال، یانێ پشتێ نیڤرۆ، ئەم ل مالا مە دجڤیان. ئیچتما ساعەتەک، دو ساعەتان دەوام دکر و ل دۆرا ساعەت پێنجێ دانێ ئێڤارێ دقەدیا. پاشێ ژێ خوارنا ئێڤارێ و شیڤ بوو. دیا من، شەهریبان، خوینگا من، مەتێن من، ئەگەر هەبوونا ژنێن مێڤانان، وێ رۆژێ ل متبەخێ بوون. وێ رۆژێ بیهنێن خوەش ژ متباخا مە دفوورین، هەموو کزلتۆپراک ب بیهنێن خوەش ئێن خوارنێن تایبەتێ یێن بۆتانێ مەست دبوو. رۆژەکێ بیهنا کوتلکێ سەفاییهـ، مێلاکا قەلاندی، مەرگە و ساڤارێ، رۆژەکە دن ژی بیهنا کپە، سەرووپێ، دیزک و برنجێ ژ مالێ دفووریا.
ئین رۆژا بیهنڤەدانێ بوو، رۆژەکە موبارەک و خوەش بوو. ب خێرا ئیچتمایان، ئەم ژی دجڤیان سەر هەڤ. رۆژەک، دو رۆژان بەری ئیچتمایێ، شەهریبان، مەزۆ، حیکمەت، سەفتەر ب هەڤ رە دادکەتن بازارێن کادکۆیێ و حازریێن رۆژا ئینێ دکن. ل مالێ هەو زارۆک مابوون، ئەم هەموو مەزن بووبوون و کارێن مالێ ئێدی ب دەستێ شەهریبانا دەلال و خوەها مە یا دەنگخوەش دهاتە گەراندن. سەفتەر، حیکمەت و حەتا رادەیەکێ ژێ تەوفیق ئالیکاریا وان دکرن. دیا من ژی، مینا باڤێ من، ئێدێ کەتبوو، پیر بووبوو. کەکێ مە سورەیا ل مسرێ، قاهیرێ، سەرەکیا تەڤگەرا کوردی دکر. وی ژی، ژ ور، دخوەست خوە ب وی ئالیێ دن ئێ پەردێ بگهینە...
گاڤا دنیا خوەش بوو، سفرا مەزن ل بەخچێ، ل کێلەکا بیرێ، دهاتە راخستن، د رۆژێن سار دە، ل متبەخێ. ب گەرماهی و ئەڤینەکە بێپایان ئەم ل سەر سفرێ رۆدنشتن، پشتی شیڤێ ژی، حەتا دەرەنگێ شەڤێ، سۆحبەتێن گەرم، پەرەگەندە، ل سالۆن، متباخ و کتابخانێ گەش دبوون. سۆحبەتێن من بێتر ب دۆتماما من سعادەتێ رە بوون. سعادەتا چاڤخەزال، گەردەندرێژ و گەلەکی بەدەو و تێگهیشتی کۆ حەتا نها نە تە نە ژی من قال کری، د ناڤ مالباتێ دە هەڤالا من ئا هەری نێزیک بوو. ئەو، ب ئومر، چەند سالان ژ من مەزنتر بوو و من ژێ رە دگۆت «ئابلا.» سعادەت ئابلا دۆستا من، هەڤریا سرێن ژینا من بوو. گاڤا مە وەخت دبوو، ئەم، جارنا، ب هەڤ رە، دەردکەتن گرێن چاملجا و ئوسکۆدارێ، ناڤ دار و دەحلان، گەرێ... د رۆژێن ئیچتمایان دە، ئەو ژی، هەر دهات مالێ و ئالیکاریا مە دکر.
ئەم زارۆک و نەڤیێن میر بەدرخان، د وان رۆژان دە، ل هەمبەر هەڤ نەرم و کیبار، گەرم و زراڤبهیستیار بوون. مینا کۆ مە بیر ب رۆژێن بێ یێن خەدار بربوو و مە فاهم کربوو کۆ مالباتا مە، یەکیتیا مە، دێ بەلاڤ بە، ئەم ئێ ژ هەڤ بکەڤن و هەر یەک ب دەرەکێ دە هەرن. ئەو رۆژێن مە، مینا گەرماهیا بەری با و باهۆزێ بوون...
- هەکە ب دلێ وە بە، کاموران، پێنووس د دەستان دە، دبێژە، ئەز نۆتایەکە دن ل سەر مافێن مە بەدرخانپاشازادەیان و کوردان ژ سەفیرێن ئامەریکا، فرانسا، ئیتالیا و ئینگلیزستانێ رە بنڤیسم؟
- ئەرێ، چما نا، ما چ زرارا مە تێ دە هەیە؟ عەڤدرەحمان بەگ دبێژە. لێ ئەم نوسخەیەک ژ نۆتایێ ژ سورەیا بەگ، مسر ئیستیکلال کۆمیتەسی رە ژی بشینن. ئەو، ب دەنگدانێ، پێشنیارا کاموران دپەژرینن. کاموران ڤێ بریارێ ژی، ب دەستنڤیسا خوە یا خوەش، د دەفتەرا بەر خوە دە دنڤیسە. ئەو هێ بریارێ دنڤیسە، ژ دەر، بەر دەری، دەنگێ دیا وی تێ؛
- مە سفرە ل بەخچێ راخستیە، کەرەم بکن.