بەیتا شێخێ سەنعانی (٤)
لە کتێبی:
دیوانا فەقیێ تەیران
بەرهەمی:
فەقێ تەیران (1590-1660)
7 خولەک
1298 بینین
١٨٠
شەیخێ ل تەکیە و مەسجدان؛ وی گرتی دینێ مولحدان
بەردا سلوکا زاهدان؛ وان بێ حساب کەرب ژێڤەتێ
ئەو تاعەتێ تەی بێ حساب؛ پەنجەهـ حەج و پەنجەهـ سەواب
مە فرۆش ب ڤێ بەیعا خراب؛ پووشمان ببە ژ ڤێ معاملەتێ
مە فرۆش دوڕان ب خەرمووریان؛ جاما ددەستێ حووریان
ئیرۆ مەدە ب ئاڤ شووریان؛ ببوهر هەڕە ئاڤا شەتێ
شەیخ گۆتە وان ئەڤ رەنگ سوخەن؛ شیرەت ئەسەر ناکەن ل مەن
پەنجەهـ تەوافێ چار روکەن؛ دەینانە سەر ڤێ خدمەتێ
پەنجەهـ حەج و پەنجەهـ تەواف؛ سەوم و سەلات و ئعتکاف
بەخشیش کرین من بێ خلاف؛ د مزگینیا بەشارەتێ
پێلا کو من ئحرام دبەست؛ شاهدِ من بوون هەردو دەست
من رەهبەرەک ژ باخۆی د خوەست؛ ڤێکڕا بچینە حەزرەتێ
شەیخ گۆتە وان ئەڤ رەهبەرە؛ یان نەینکا ئەسکەندەرە
یان مەقسەدە یان مەزهەرە؛ ئەو شووشەیا جانێ مەتێ
شووشەیا نوورا جەسەد لێ؛ دەرگەهێ موهرا ئەحەد لێ
عەکس و نیشانا سەمەد لێ؛ ل موفتەیا وەحدانەتێ
شەیخ گۆتە وان هوون ذاکرن؛ گوهداڕ علمێ زاهرن
چڕا ژ مەعبود «ناکر»ن؛ داڤێنە سەر من قسسەتێ
خەلقنۆ قسان مەگرن ژ من؛ ب قودرەتا شاهێ مەزن
مەوجەک ژ بەحرا «لم یکن»؛ نا یێتە دەر بێ مەشیەتێ
بێ مەشیەتا میر نابتن؛ حەتتا کو تەقدیر نابتن
قسمەت بێ تەدبیر نابتن؛ زێدە ژ مقدارێ نەتێ
هێژ قەت نەبوون دەریا و بەڕ؛ باخۆی نڤیسین خەیر و شەڕ
موهر و بەرات و نەفع و زەڕ؛ خەلقنۆ ژ وێ ب سەر مە تێ
هنگی قسە، هنگی شوغل؛ دەفتەر کرن رۆژا ئەول
باخۆی بخوە موهر کر سجل؛ ئاڤێت بەراتا حوججەتێ
حەمیان قەلەم هنگافت ژ بۆ؛ هەم شاد و غەم، هەم نیک و نوو
فیلحال قەلەم حشکبوو و چوو؛ هووربوو ل سەر کتابەتێ
ژ پاشی ڤان کتابەتان؛ درێژ مەکن عبارەتان
هوون سەح بکن ئشارەتان؛ دوورین ژ حال و حکمەتێ
ڤێ حالەکێ کوور تێ هەیە؛ دووربینەکێ دوور تێ هەیە
پوڕ مەتنەکێ هوور تێ هەیە؛ سۆفی نزانن وێ خەتێ
کاغەدێ حەرفێ دڕەش تێ؛ موهر و مزگینێ دخوەش تێ
گەشت و سەیرانێ بوهەشتێ؛ بێ کچێ شەیخ ناڕەتێ
بێ ئسم و جسمێ دلبەرێ؛ چبکم ب ئاڤا کەوسەرێ
دێ ئختیار کم سەقەرێ؛ نار خۆشترە ژ ڤێ فرقەتێ
نارێ فراقا سەرتەمێ؛ واسل دبی د جەهنەمێ
ئاگر دچیتە عەدەمێ؛ ئەسلا برووسکەک ژێ نەتێ
خەلقنۆ جهێ ناڤ لێ جەحیم؛ ب بەرەکەتا یارێ حەلیم
دێ بیتە جەنناتوننەعیم؛ ژ بهن و بخوورا جەننەتێ
شەیخ گۆ: ب فەزلا مەککەهێ؛ ناکم تەسەل بێ روومەهێ
ئەر جەننتێ، ئەر دۆژەهێ؛ هەرچی جیا یار هەڕەتێ
سۆفی دبێن یا ئەلڵەهە؛ شەیخ ئختیار کر دۆژەهە
تابع ببن چ تێ نەهە؛ لاحق ببن د حرقەتێ
شەیخێ مە حال لاحق بوویە؛ دێوانە و عاشق بوویە
گەر چ ژ بال خالق بوویە؛ جەزبا فەقەت بکێر نەتێ
جەزبا فەقەت پەیدا بتن؛ هنگی ب شەیخ ڕا مابتن
بێ مەستە رەهبەر نابتن؛ بێ ئاگەهە ژ تەربییەتێ
شەیخ عاشقە بێ ئاگەهە؛ قەت های ژ حالێ مە نەهە
نایێت بکێر شەیخێ وەهە؛ ژێ سەح بکەین تەریقەتێ
مەجنون سفەت نایێت بکێر؛ مەجزوب بوویە ئەڤ پیرەمێر
شەیخێ مە وو ناقۆس و دێر ؟!؛ ژ بۆ حوججەتا تەرکییەتێ
حەتتا نوها چ تێ هەبوو؛ غیرەت کەشی حەققێ مەبوو
ڤێجار قسە بێ لەومە بوو؛ ئازا بووین ژ لەومەتێ
غیرەت کەشان نێت غەییراند؛ وان سۆفیان شەیخ هەججراند
حەمیان ل دێرێ شەممراند؛ مەجروح دلی شاقس کەتێ
ئەو سۆفیێد دین موحکەما؛ جەمعییەتێ لێ بوون جەما
یەک هەڤرییەک ڤێڕا نەما؛ رابوونە سەر وداعەتێ
سۆفی حەمی رابوون ژ بال؛ هشتن ل وێ ئەو پیرە کال
حەمیان ل سەر دینێ بەتال؛ وان بێ حساب کەرب ژێڤەتێ
هەمیان ڤەبوون ژێ کەرب و کین؛ دەربوون ژ چەهڤان ئاڤ و خوین
تالان کرن یا خاچ حەبین؛ زەربا غەزالان ڤێکەتێ
کێ دی غەزال شێران گرن؛ بەتلان ژ ناڤ مێران گرن
شەیخان د نێڤ دێران گرن؛ قوتبان ژ خەلقێ ئوممەتێ
ئەو مورشدێ قەنج موستەعید؛ ئێ دل ژ عشقێ بوو قەدید
ژ هەڤرییان مایی وەحید؛ چوو مەوزعێ سەلامەتێ
حەتتا کو شەیخ هەڤال هەبوون؛ دەعوا ئو قیل و قال هەبوون
هەڕۆژ هزار خیال هەبوون؛ ژ هەڤرییان ناگەهـ کەتێ
بازگیر دڤێ یەک فەر بتن؛ خەفتی ژ عامێ دەربتن
تەیفون د گوڕیێ وەربتن؛ ب ڤێ مسال و نسبەتێ
ئەو مورشدێ ناڤ ددنێ؛ حەتتا نەما فکرەک تنێ
ناگهان گەهان دێر مەزنێ؛ بابێ خەزینا حاجەتێ
بابێ خەزینا موهر ل سەر؛ شەیخ ئەژدها ئاڤێتە بەر
دێم دوڕ ژ دێرێ هاتە دەر؛ ئکرام کرە کالێ کەتێ
ئکرام کر دۆهتا گورجیان؛ شەیخێ نەخۆش رابوو پیان
ژ بەر کچێ و هەڤرییان؛ مەیلێ کشاندە خزمەتێ
مەیلا حەبیبان دلبەرە؛ قامەت نەیا لەب شەکەرە
پورسین ژ شەیخ چەند خەبەرە؛ دێ ژکووڤە چی، تو ژ کووڤە تێ؟
تو ژ کووڤەتێ یا ڕهـ سپی؛ نەدبوو ژ هاڤالان ڤەبی
رەنگە تە ژی عشقەک هەبی؛ بهنا بووا مسکا تەتێ
شەیخ گۆتە وێ بێ شک وەبوو؛ نافە بخوە قەلبێ مەبوو
ئەو ئەسەرا مسکا تەبوو؛ لەو زاهری بهن ژ مەتێ
مسکا تە ئەز رەنگ زەر کرم؛ حوببا تە ئەز ئەبتەر کرم
پێچام ددێرێ وەرکرم؛ ئینامە سەر ڤێ حالەتێ
شەیخ گۆ: تە ئەز بەدحال کرم؛ بێ هەڤری یۆ هەڤال کرم
حوببا تە ئێمچی نال کرم؛ ب چاکووچ و گازا موحبەتێ
گرتم ب گازێ گڤشیم؛ باتن د خوونێ شەووشیم
زاهر برین لێ هەررشیم؛ پەحتم چرایا حەزرەتێ
پەحتم غەزالا چاڤ غوراب؛ حوببا تە ئەز کرمە کەباب
سۆهتم برشتم بێ حساب؛ بەرقا عیونان ڤێکەتێ
هەردو عیونان بەرق ڤەدا؛ ژ بورجا کەڤانێ ئەسوەدا
تیرەک ل مێلاکا مەدا؛ حەتتا قیام ژێ دەرنەتێ
تەبعەت کوبارا ئەرمەنی؛ دێم خاوەرا خۆرشید ئەنی
خۆش خۆش ب حالێ شەیخ کەنی؛ مەجنونەکێ ب دێرێ کەتێ
مەجنونەکێ قەلەندەری؛ فەقیرەکێ رەنگ ئەبتەری
نە ژ لاوەکێ گەردەن زەری؛ نە ژ جندیێ کچ بابەتێ
نە ژ لاوەکێ بابەت ئەزی؛ نایێت ل تە ترهێ رەزی
تاقەت نەهن سێڤان ب گەزی؛ ب ئەو فەمێ ژ کارکەتێ
ب ئەو فەمێ ژ کاربوویی؛ کەفتارێ رەش رووکار بوویی
ژ بێ تاقەتی بێگار بوویی؛ ژ کوهنیێ بەر ئافەتێ
ژ کوهنیێ لێڤ شۆڕ بوویی؛ کەفتار و قامەت خوور بوویی
ئیرۆ تو ژی دەڤکوور بوویی؛ بۆری ژ بەحرا لەذذەتێ
بۆری و بێ ئوسوول بوویی؛ ژ کوهنیێ مل خوول بوویی
ژ جوانیێ مەعزوول بوویی؛ ژ تاقەتا خۆ داکەتێ
دلبەر دبێ: یا پیرە مێر؛ ژ کوهنیێ نایێ بکێر
لەو هەڤرییان هشتی ل ئێر؛ بکێری بازاڕان نەتێ
دلبەر دبێ: یا مێر مەزن؛ ئیرۆ ژ تە تێتن کفن
موحەممەدی ناخۆن ل من؛ ئەز عیسایی، تو سوننەتی
ژ ڤێ قسسەیێ ڤێک ناکەڤین؛ نە ژ مەزهەب و دینێ هەڤین
مەقبولِ من نابت ئەڤین؛ حوببا ب ڤێ جەهالەتێ
سووسن زەبانا چیز سەحیح؛ وێ گۆت ب ئەزمانێ فەسیح
ئەر تێ ب سەر دینێ مەسیح؛ بەلکی بکین رعایەتێ
رعایەتێ ئەم پوڕ بکین؛ ڤێکڕا شەرابێ فڕ بکین
ماشێ تەژی ڤەبڕ بکین؛ ژ نان و ئاڤ و قسمەتێ
ماشێ مەشائخ راست بکین؛ نێزیکی خوە چاڤناس بکین
راهب سفەت لباس بکین؛ شەیخ بێ زنار بکێر نەتێ
ئەر قەبوول دکی زنارەکێ؛ هەڕۆ هەڕۆ ئێڤارەکێ
ئەز تە ڤەخوینم جارەکێ؛ ب هەیجەتا زیافەتێ
زیافەتان ب شەڤ بکین؛ حەریفیان ب دەڤ بکین
پوڕ یاریان ب هەڤ بکین؛ روونین ل کۆشا سوحبەتێ