بەیتا شێخێ سەنعانی (٣)
لە کتێبی:
دیوانا فەقیێ تەیران
بەرهەمی:
فەقێ تەیران (1590-1660)
7 خولەک
1270 بینین
١٢٠
وێ ساعەتێ سوار کرن؛ زاد و زەوادە کار کرن
قەسدا کچا کوففار کرن؛ یا رەب تو خێرکی نییەتێ
شەیخێ مە ئەسنام نییەتە؛ یا رەب ئەم و ئەڤ قسسەتە
کوبکین کو دونیا غیرەتە؛ شەرتە تەمام کین خزمەتێ
خزمەتا شەرتێ غولامان؛ دەفتەرا عاقل تەمامان
تەبعەتێ نا ئەهلِ خامان؛ خەیر ژ خەلقێ وان نەتێ
خەلقێ نائەهل و بەد شکل؛ کەززاب و خوارن بەد عەمەل
دوورن ژ توخمێ بێ ئەسل؛ تۆڤێ خراب ب کێرنەتێ
تۆڤێ بژارێ بێ غللەت؛ باڤێژە ئەرزێ بێ عللەت
ئەو دەخلەکێ پاقژ ددەت؛ ژ سونبلا زراعەتێ
راست و دورستە ئەڤ خەبەر؛ شەیخێ کو شەملا رەش ل سەر
خالس دلێ پاقژ بەشەر؛ ژ نوتفەیا تەهارەتێ
ئەو مورشدێ تاهر بەدەن؛ پەروانەیا دوڕڕا عەدەن
سۆفی ژ بەر چەرخان ددەن؛ ژ عشقا عەرووسا داوەتێ
سۆفی ژ عشقان بوونە سەف؛ دەروێش دبەر شەیخ بوونە رەف
چەرخان ددەن ب زکر و دەف؛ ب دەشت و سەحرایێ کەتێ
لدەشت و سەحرایێ دچن؛ ل ڕێ شوبهەتێ بایێ دچن
ل عشقا لەیلایێ دچن؛ ڤێڕا دکێشن غیرەتێ
غیرەت کەشی رەشکاکلی؛ مورشد ل رەنگێ بولبولی
ئاهـ و فغان دانە دلی؛ ژ بائێ فراقا فرقەتێ
بائێ فراقێ ئاگرە؛ پانسەد مورید و زاکرە
ژعشقا کێلۆیا کافرە؛ وەربوون د بەحرا حیرەتێ
حیرەت و بەحرا بەلائێ؛ مەرکەبا حەول و وەلائێ
برنە پێش دێرا کەلائێ؛ ژ رەحتیان بەحس ژێ نەتێ
ژ رەحتیا جەهدا تەریقێ؛ چەنگەلا وێ لەب عەقیقێ
زوو گەمی کێشا غەریقێ؛ هاتە بەخت و دەولەتێ
چەنگەلا شرین کەلامێ؛ مەرکەبا شەیخێ سەلامێ
ژ روهنیێ کێشا زەلامێ؛ ناڤ و نوورا زولمەتێ
سەکنی ل نوورا تاریێ؛ ژ بێهن و بوویا ئەنساریێ
سۆفی دکەن دژواریێ؛ زێدە ژ حەدد و غایەتێ
زکر د کەن ب رەمز و راز؛ ژ بێهنا گولا باغێ مەجاز
ئاشێ دلێ وان هاتە ساز؛ ژ چەرخ و گوڕ بەز ڤێکەتێ
گەڕیان وەکی دۆلاب و ئاش؛ چەرخین ل بەر شەیخ پێش و پاش
دا خاچپەرێس بێتە تەماش؛ ژ عەسکەران تەماشەتێ
عەسکەرێ حال دار، دو بوڕ تێ؛ لەشکەرێ میرێ ب سوڕ تێ
چوو دەرێ دێرا کو دوڕ تێ؛ شەیخ دزانت قیمەتێ
قیمەت شوناسێ موهریێ؛ قەدرێ سپییو سوهریێ
دوڕدانەئێ شەیخ گوهریێ؛ چەشم ئاهۆیێ حۆر شوبهەتێ
چەشمێ دوێ حوری پەچێ؛ سۆفی ژ عشقا وێ کەچێ
چەرخان ددەن ل دێرا نەچێ؛ زاهر بکەن بۆی حوججەتێ
هەمیان ژ دل بوو ئەڤ فکر؛ ئەم دێ ب جۆش بێنە زکر
دا بێتە پێش قەنجا بکر؛ دا شەیخ ببینت سۆرەتێ
ئەو سۆفیێ ب رەقس و سەفا؛ هەمیان ژ عشقا موستەفا
ڤێکڕا هلاڤێتن دەفا؛ وان دەنگ ب ئەسمانان کەتێ
دەنگێ موریدان چوو فەلەک؛ دێرا کو راهب تێ گەلەک
وا هاتە پێش یا چاڤ بەلەک؛ هاتە شباکا قبلەتێ
هاتە شباک و پەنجەرێ؛ کفش بوو ژ سنگ حەتا سەرێ
ژۆردا نەزەر دا عەسکەرێ؛ بووکا دلێ جەماعەتێ
ل زاکران کچ سەییری؛ مورشد ددێمێ فکری
یا رەب هەنە ئەڤ رەنگ پەری؛ نابن بەشەر ب ڤێ شوبهەتێ
حاشا هەبن ئەڤ رەنگ بەشەر؛ رۆژ بوو ژ شەرقێ هاتە دەر
بوونە قەرین هەردو نەزەر؛ ئەحسەن ژ فەزل و نعمەتێ
کچ سەکنی پالدا شباکێ؛ ساحبێ شەمل و سیواکێ
بەر بانی ئانی زکاکێ؛ جندیێ ژ هەسپێ کەتێ
عاشق ل مەعشوق فەررجی؛ بەحرا ئەڤینێ مەووجی
مورشد د خوونێ کەپچی؛ ژ تیرا کڤانێ جەبهەتێ
نەسرانیا زەررین گووهار؛ سۆفی کوژا رەشتۆز لبار
شەیخ دەست ب دەست ئاڤێتە خار؛ بێ هش کر و هش پێ نەتێ
هەردو وجوهـ ئانینە پێش؛ هندی هەبوون عەسکەر و جێش
هەرچی کو دین، دل بوویە ئێش؛ ژ حوسن و جەمال و هەیئەتێ
سۆفی ژ حوسنێ جەههشین؛ هەرچی کو دی پێ شەووشین
جەرگ و هناڤ لێ هەررشین؛ ژ بەرقا برووسکا روئیەتێ
بەرقا برووسکا پوڕ وەشە؛ تیرا کڤانێ تۆزڕەشە
پێتا برووسکا ئاتەشە؛ زێدە ژ حەدد و غایەتێ
تیرا ددل ئاتەش بتن؛ گەزما کڤانێ رەش بتن
هەیهاتە!! کەنگی خوەش بتن؛ جان سوهتیە سوڕ ڤێکەتێ
نارێ سوڕێ پەیدا بتن؛ بایێ مەجاز لێ ڕابتن
قەت ئەو برین خوەش نابتن؛ تیرا ددل مەیل ناڕەتێ
وێ دلبەرێ دل دەرزاند؛ مورشد د خوونێ گەڤزاند
پێسیر ژ خوونێ قرمزاند؛ قەت روومەهێ رەحم پێ نەتێ
حەمیان کو دی ئەو ڕوومەهە؛ قۆجە کەتە بەر دەرگەهە
وان گۆتە هەڤ لەومە نەهە؛ ئیرۆ ل شەیخ کن خلوەتێ
خەلقنۆ ل شەیخ لەوما مەکن؛ ئەڤ رەنگ پەری خالان ڤەکن
دێ عاشقان دێوانە کن؛ ژ تەبعێ مەعشوقان وەتێ
مەعشوق د سوڕشیرین دبن؛ مەحبوب ددێم نورین دبن
عاشق ژ پێشڤە دین دبن؛ ژ بایێ وسال و قوربەتێ
سنگ ئەبیەزا غونچە ل سەر؛ نازک ژ پەردا بێتە دەر
لێ دین دبن ساحب نەزەر؛ سۆفی ژ کەیفا قودرەتێ
کەیفا سوڕێ بێ شوبهەیە؛ ئەو نە وەکی بەنک و مەیە
ساقی دبێ سەددەق وەیە؛ دژوارە بهنا حکمەتێ
بهنا سوڕێ باغێ ب گول؛ بێتە دەماغی چیتە دل
ژێ دین دبن ساحب عەقل؛ ژ دیدار و دهنا غەفلەتێ
نەسرانیا ب زێڕ و ذەهەب؛ زاهر ببی جوزئەک غەبەب
دێشن ژبەر جەرگ و کەزەب؛ ژ تیرا ب ناڤا دل کەتێ
تیرەک ژ قەوسێ مال هلال؛ بێتن ژ بورجا رۆژ هەڤال
مەجروح دبن ژێ ئەهلِ حال؛ کوبکین ژ ڤێ جەراحەتێ
جەرحێ ب خەف تیمار بکەین؛ حەتتا کو شەیخ هشیار بکەین
دیسان ب شوونڤە بار بکەین؛ پوشتێ بدەن کراهەتێ
مەکروهیە تەحریم نەزەر؛ ئەو سۆفییێ «یاسین» ژبەر
وان سێ شەڤان خووندن ل سەر؛ نوتق و کەلامەک ژێ نەتێ
نەدهات ژ شەیخ نوتق و کەلام؛ حەتتا ب سێ رۆژان تەمام
لێ د گرین یار و غولام؛ دل ئێش و خەلقێ رەحمەتێ
شین و گرین مادار کرن؛ حەمیان ل وی هەوار کرن
حەتتا کو شەیخ هشیار کرن؛ خەف لێ د خوونن «تەببەتێ»
هنگی هەبوون ڤێڕا مورید؛ سەد شیرەت و وەعز و وەعید
وان رهتە گۆهێ شەیخ سەعید؛ شەرح و بەیانا ئایەتێ
ئایەت دبێ: نەقاش یەکە؛ نەقشێ فەنا بەرپێ مەکە
لبسێ کو لێ عەیب و لەکە؛ قەت ئەو تەنی ژ داوا تەتێ؟!
لبسێ لەکا رەش لێ هەبی؛ نابی د بەر شەیخێ مەبی
یا قەنج ئەوە شەیخ ژێڤەبی؛ ئەم عاجزین ژ ڤێ شیرەتێ
ل سەر شیرەتا نورینیێ؛ ئەم غیرەتا قەومینیێ
نادەین ب تەبعێ دینیێ؛ ب جەزبەیا سەفاهەتێ
شەیخ گۆ: سەفیهێ ئەلڵەهم؛ سوندخوارێ بوکرا روومەهم
ئیرۆ ل تەبعێ وە نەهم؛ قەبوول دکم قەباحەتێ
شەیخ گۆ: ب ئەزمانێ فەسیح؛ دەنگێ کچا بوکرا مەلیح
نادم ب بانگا وەی سەحیح؛ دوورم ژ ڤێ سەمعییەتێ
ئەر عاقلن من تێک مەدەن؛ بەس شیرەتان بێهۆدە دەن
ئیرۆ کچا نازک بەدەن؛ نادم ب وە جەمعییەتێ
مەجنون کرم عاج گەردەنێ؛ ئەو ئەفعیا ژ رەنگێ خەنێ
گەستم ل ئەرزێ یەمەنێ؛ شەهمار و زولفا قامەتێ
مارێ ملێ وێ گەستمە؛ ب زولفێ د نازک بەستمە
سانع ژ سونعان خوەستمە؛ دا تێر ببینم سونعەتێ
سۆفی دبێن یا ئەولیا؛ حوببێ مەدە ب زولفێ سیا
دائم هشین نابت گیا؛ بهارێ پاییز پێرڤەتێ
بایی گەڕاندن ئاش لکار؛ عەنبەر سیاهـ چوونە دیار
چەرخی ڕەشاندن تۆز و ئار؛ ئانینە رەنگێ کاغەتێ
لەو ئەم دبێن دل ژێ ڤەکە؛ ئەو سونبلا رەنگ ئێپەکە
دبەر سەرێ شەیبا خوەکە؛ زولفا سیاهـ ژێ لۆمە تێ
گوستاخییە ئەم شیرەتان؛ ئعلامِ شەیخ کن قسسەتان
پیرێ ل سەر مەعمەلەتان؛ کەس ئلتفات قەت پێ نەتێ