بەیتا زەمبیلفرۆش
از کتاب:
دیوانا فەقیێ تەیران
اثر:
فقی طیران (1590-1660)
7 دقیقه
2666 مشاهده
دێ دێ هلۆن دیسان ب جۆش
جارەک ژ جارێ مەی بنۆش
بێژم قسا زەمبیلفرۆش
دا سەح بکین حکایەتێ
زەمبیلفرۆش لاوێ رەوالە
ب کولفەت و ئەهل و عەیالە
حوسنا یوسڤی ل بالە
حەق رزایێ قسمەتێ
زەمبیل فرۆش لاوێ فەقیرە
د سنعەتێ خۆدا ئەسیرە
دائما یێ حەق ل بیرە
راست ب کەرەستێ سنعەتێ
کەرەستێ سنعەت تەبەق بوو
دائما ئێ راست و حەق بوو
قیمەتا سەلکان وەرەق بوو
پێ ددێرت کولفەتێ
کولفەتێ قسمەت ل وی بوو
زێڕ و مال چو ب خوە نە دی بوو
قیمەتا سەلکان ب لەپی بوو
هەر ب دەست مەشغەلەتێ
هەر ب دەست زەمبیل د بەستا
دبرنە بازاری ژ قەستا
خوارنەک پێ د هاتە دەستا
رازی بوو ب وێ قیمەتێ
رۆژەکێ سەلکان کو تینە
خاتوونەک ژۆردا دبینە
ب دل و جان د حەبینە
کەتیە بەندا مەحبەتێ
مەحبەتێ کچ موبتەلا کر
سڕ ل جاریا ئاشکراکر
لاوەکی قەلبم جوداکر
من ژ عشقان خەو نەتێ
ئەو لەتیفا رەش خومارە
جارییەک ژۆردا هنارە
تو هەڕە بێژێ ب زارە
بینە سەر مەسلەحەتێ
١٠
جارییا د خەوفا خودێ نە
ئەو ب ڤێ لەهبێ د تێنە
میر ژ تە سەلک دڤێنە
لێ د گێڕن حیلەتێ
تو چێکە سەلکێد چاکە
بینە دەرگاهی بەهاکە
میر حەقێ تە دێ ئەداکە
شوغلەکە خێرا تە تێ
لاو رابوو چووبوویە مالە
چێکرن سەلکێ دەلالە
ئانین دەرگاهێ رەوالە
رزق ئەوە خودێ بدەتێ
سەلک برن ب ژۆر هنارە
دیت جارییەک هاتە خارە
میر ژ تە دڤێ دیدارە
دا تو بێژی قیمەتێ
لاو دبێژت ما وەنینە
قیمەتا سەلکان چونینە
هندی پێ بدەت بۆ من بینە
رازیمە ب وێ قیمەتێ
جاری دبێژت قیمەتێ بە
لاو نزانت پەند و لێبە
چوونە بال میران حسێبە
ئەو نزانت حالەتێ
لاو ب وێ لێپێ نزانی
بێ فکر ئەو چوویە بانی
دەرگە دادا دەرگەڤانی
چ بەلابوو لاو کەتێ
وی کو دی دەر پێڤەداڤە
غەیرییە لێ رەنگ و چاڤە
گو: یەقین ئەڤ، حیلە داڤە
ئەز دێ بینم زەحمەتێ
وەقتێ بهیستی ئەو خەبەر
رۆندک ژ چاڤا تێنە دەر
بارین ل سەر روویێد وەزەر
گریا مە ژ بۆ حالێ خوە تێ
جارییا پڕ لێپ و پەندە
لاو ب بال میران ڤەخوەندە
دی شەپالەک لەب ژ قەندە
قەت کەس نەدابوو وەسفەتێ
٢٠
لاوکێ راستی ڤ خودێڕا
بەر ژ ڤی رەنگی دگێڕا
من ژ تە نەڤێ چو زێڕا
من خلاس کە ژ زەحمەتێ
ڤان چۆخەلا ڤ بەر تە دکم
تە تێکڕا سۆر و زەر دکم
مسک و عمبەر ، ماوەر دکم
تو بەس بگر ڤێ حوججەتێ
ئەڤ چۆخ ژ بۆ من چێترن
هندی کو لەش پێ بسترن
پادشاهی ئەو قەبوول کرن
دا بچمە نیڤا هێشەتێ
کچ دبێ لاوێ بیانی
لەو دبێم دا تو بزانی
من ژ بوویا دل تو ئانی
دا ببینین حەشمەتێ
لاو ژ خاتوونێ د بێتە
تو مەخاز یا دل دڤێتە
دا ژ حەق نەبن فهێتە
رووسپیبن قیامەتێ
خاتوون دبێ چارە تونینە
شەرم مەکە وەرە نڤینە
من ب تە دایە ئەڤینە
دا ب بینم ژ تە لەزەتێ
لاو دبێ ترسم ژ جەباری
دو حەرام بێنە دیاری
ئاگرەک وێ ل مە بباری
ئەز و تو بکن تەوبەتێ
کچ دبێ باڤێ خەیالان
وەرە نێڤ دۆشەک و پالان
بێن بکە زلفان و خالان
دوورە رۆژا ئاخرەتێ
لاو دبێ یا بسک حەریرە
ئەو د پیرۆزبن ل میرە
چ حەددێ لاوێ فەقیرە
دەست بەتە ڤێ سوحبەتێ
کچ دبێ لاوێ ڤەرێڤان
وەرە ناڤ رەیحان و سێڤان
شەکرێ بمێژ ب لێڤان
شبهی جاما شەربەتێ
٣٠
لاو دبێ قەنجا تەمامێ
سەر و بەژن ل من حرامێ
هەر وەکی خەمرا د جامێ
ترسم ژ مەعنا ئایەتێ
کچ دبێ لاوێ رەوالە
ئەر تە حاجەت زێڕ و مالە
چی تە خوەست من کر حەلالە
بەس بگر ڤێ حوججەتێ
لاو دبێ ئەز نەی ئەخیرم
زێڕ و مال چ ب خوە نەدیرم
ژ ترسا ئێ حەق نەوێرم
دەست بەمە هلاکەتێ
کچ دبێ لاوێ راس نە
میر ل کرمانجان قیاس نە
تە ژ دەستێ من خلاس نە
هند ب تە ددم موهلەتێ
لاوی حوججەت گرتی گاڤێ
دێ تەهارەت کەم ب ئاڤێ
ئەو نزانیت دێ خۆ ئاڤێ
دوورە ژ ڤێ قەباحەتێ
ئەو شەپالا شوخ و مەستە
وێ دەما لاو ئاڤ د خوەستە
مەسین هلگرت داڤە دەستە
ژ بۆ تە بکم خزمەتێ
لاو ب دەرکەت ژ مەنزەلێ
دچوویە سەر بانێ کەلێ
قەت چار نەبوو تێدا هەلێ
مابوو د فکر و هەیبەتێ
دەما کو دی دل کەرکری
دل شەوتی ئەو پڕ گری
روودا و ئەڤراز فکری
بانگ کرە شاهێ قودرەتێ
بانگ کرە پادشاهێ (مبین)
گۆ: (یا دلیل الحائرین)
تو شاد دکی قەلبێ حەزین
خەلاس دکی ژ زەحمەتێ
یا خالقێ رەحمەت کەسیر
یا عالمێ ب قەلب و زەمیر
حەمی سڕان توی پێ خەبیر
فەتاحێ بابێ شەفقەتێ
٤٠
فەتاح تویی مفتاح بدەست
تو خالقێ هەرچی کو هەست
یەک جار ب تە من پشت د بەست
دا من نەدی هلاکەتێ
جەرجیس ب مشاران بڕی
ئەیووب وەکی کرمان دڕی
یووسف وەکی عەبدان کڕی
تە ئینا سەر سەلتەنەتێ
وان ئیبراهیم ئاڤێتە نار
پێت و پەرەنگ لێ بوونە سار
خودێ (بەراتە) ژبۆ هنار
تە خلاس کر ژ زەحمەتێ
مووسا د نێڤ بەحرا عەمیق
لێ ڤەکرن دوازدە تەریق
فرعەون د نێڤ مایە غەریق
تەدا جەزایێ شرکەتێ
یوونس حووتی دابەلعاند
کوهـ و وەسلەک ژێ نە خەلاند
ئینایە دنیا وەکلاند
من سدق و باوەر ب تەتێ
باوەر بکن ڤێ گۆتنێ
تووفان کو هات گرتە دنێ
نوح و گەمی مان ب تنێ
توی خالقێ ڤێ هەیئەتێ
دەشت و چیا تێک بوون بەحر
وان عاسییو خەلقێ خوەهر
جوملە دنێڤ مانە قەهر
توی لایقێ وەحدانەتێ
ئەو ئیبراهیم ئاڤێتە نار
پێهت و پەرەنگ لێ بوونەسار
فیالحال نەدی ژی بۆ هنار
خلاس دکەن ژ زەحمەتێ
تە خلاسکرن ئەو حەمی
دزانم کو تو نە نائمی
ئەز دێ خوە باڤێم ڤی دەمی
حەول و قودرەت ژ بال تەتێ
لاوێ راستە ب جەببارە
دل یەکە نابە دوپارە
خوە ژ بورجێ ئاڤێتە خوارە
زوو هاتە نێڤا هێشەتێ
٥٠
جبرائیلە چستێ سڤک
دۆژێ هەوا گەهشتە نک
جوان دەینا ئەرزی سڤک
ڤێرا دکەت عنایەتێ
جبرائیلە چیتێ چەلەک
ژۆردا فڕی ژ هەر هەفت فەلەک
لاو ل هەوا گرتی گەلەک
ڤێڕا ددا ئعانەتێ
جبراییل هاتی ژ کەرەم
لاو ل هەوا گرت ب شەرم
داینە سەر عەردی ب نەرم
ژ ویڕا دکت عنایەتێ
لاوێ راستێ پڕ وجودە
ئەوی سەر بر ب سجودە
شوکر کر ژ بو وەدودە
تە خلاسکر ژ زەحمەتێ
شوکر و مننەت ئەو لاو دخوەست
دیسان ب مال رابوو ب قەست
میری سەلک ستاندن ژ دەست
کێشا برین ب زولمەتێ
ژنێ هەبوو عەقلەک ل دۆر
هەرچی سەلک ستاندن ب زۆر
مە سپارە پادشاهێ ل ژۆر
ئەدا بکت د قیامەتێ
ژنێ کو ئەو گۆتن کرە
یەقین ئەو میر قانع ترە
وەلیا خودێ چوو حازرە
تو عالمێ غەیبانیەتێ
ژنێ گۆتێ گوهـ بدێرە
ئەم ئاگرەک بکن لێرە
وەکی دهـ و وەکی پێرە
بەتال نەکن ڤێ عادەتێ
ژنێ عاقل هەبوو ل بال
دا ئاگری هەلکەین ل مال
جیران نەبن فکر و خیال
مە ناڤێ زادێ شوبهەتێ
ژنێ تەنویر هەلکر سڤک
زادەک نەبوو باڤێ کوچک
دەری گرت و چووبوو ژنک
مابوون د فکر و هەیبەتێ
٦٠
تەنویر پڕ بوو ب نان و ئاش
دەری گرت و چووبوویە پاش
خالق ژجەم خوە قسمەت معاش
تەنویر سوربوو ژ نعمەتێ
جیرانەکێ وان هاتە سەر
ئاگرەک ژوان خواست ب خەبەر
دەما کو وان لێ کر نەزەر
تژی تەعامێ جەننەتێ
خێر دا ئەوان کو بێ حساب
ئینانە دەر نان و کەباب
شەفقەت ل وان کر ئەی وەهاب
تێربوون ژ زاد و نعمەتێ
ئەر ب رۆژە ئەر ب شەڤە
تاعەت بکن هوون ب خەڤە
هەرچی راستە جەزا ئەڤە
دا هوون نەبن ژ ئاخرەتێ
یا محەممەد غەمخوارێ ئوممەتێ
هەرچی ژ من باوەر نەتێ
نە موستەحققی شەفاعەتێ
مەخرەج دوورە رۆژا ئاخرەتێ
ئەی میم و حێتخلص خوەش دەفتەرە
هەرچی ژ من نە باوەرە
نە ژ ئوممەتا پێغەمبەرە
نە لائقێ شەفاعەتێ