٥٢
پەشێمانیا میر زەینەددینە ل مەحەببەتا مەم و زینان، مەرحەمەتا وییە ل حالێ نازەنینان، مرنا مەمێیە ب ئاخوفتنا برینان
از کتاب:
مەم و زین
اثر:
احمد خانی (1650-1707)
7 دقیقه
1475 مشاهده
زینێ کو بهیستن ئەڤ تەکەللوم
ئەڤ مهر و وەفا و ئەڤ تەرەححوم
ڕابوو خەملی ژ پایی تا فەرق
بوو بەحرێ حوسن د گەوهەران غەرق
دایین و ستی و سەد پەرستار
خورشید و مەهـ و نوجوومێ سەییار
بالجملهعربی ب دەرکەتن ژ بورجان
دوڕدانە ب دەرکەتن ژ دورجان
سەد جاریە و ستی و دایین
هلگرتن ئەوێ ب رەسم و ئایین
زانی کو نەبوو موراد حاسل
بێ خەلوەتێ خاسێ شەیخێ کامل
ئەو زەهرە مسالێ زەررە رەققاس
بوو مەحرەمێ رازێ خەلوەتا خاس
گاڤا کو گهانە خەلوەخانێ
دەرگەهـ ڤەکرن ل حەبسخانێ
ئەو پێکڤە ب مەشعەل و فەنەر چوون
دایین و ستی هنەک د بەر چوون
دیتن کو د ساحلێ سەدەفوار
ئەو غەرقەئێ بەحرێ عشقێ خوونخوار
دوڕدانەئێ بێ بهایێ جانی
دەردایە ژ دەست خوە رایگانی
فانووس و قەفەس وە مایە بێ تاب
گولزارێ بەدەن وە مایە بێ ئاب
وان پوڕس کرن ژ خەلقێ بەندی
حالێ وی فەقیر و موستەمەندی
خەلقێ کو د گەل مەمێ گرفتار
گۆتن کو مە دی ژ سەتحێ دیوار
بەرقەک ب عەجەب مەمێ ب سەرکەت
شەوقەک ژ سەرێ مەمێ ب دەرکەت
یەک شوبهەتی ڕۆ ژ و یەک هەییڤ بوو
یەک شوبهەتی زێڕ و یەک ژ زیڤ بوو
ئەو شەمس و قەمەر کو موتتەسل بوون
دەر حال ب پێکڤە موزمەحل بوون
گاڤا وەکوو پێکڤە موقتەبس بوون
ئەو هەردو ل زەوئێ مونعەکس بوون
ئەو ڕەنگ گەڕیان مونیر و رەوشەن
زندان ل مە کرنە سەحن و گولشەن
مەم ژی ب ڤی ڕەنگی بێ خەبەر بوو
خوونا دلێ وی ب دەرڤە دەر بوو
ئەی دیدەئێ دل نەبوویی مەفتووح
ئنکار نەکی تەجەللیا رووح
دا فکر نەکی کو ئەڤ حولوولە
یان نەسخە خورووجە یا دوخوولە
دا زەن نەبری کو ئەڤ مسالە
یا قەولێ زەعیفە یا بەتالە
خەونا تو دبینی ئەڤ مەقامە
شەیئەک ژ شوهوودێ نا تەمامە
هەم سوحبەتیا مەمێ موکەررەم
ئاگاهـ کرن هەڤال و هەمدەم
وی مورشدی قەنج ل وان نەزەر کر
قەلبێ وی د قەلبێ وان ئەسەر کر
هەمخەلوەتیا مەمێ گرفتار
بوو پەردە کوشایێ یار و ئەغیار
دایین و ستی کو چوون ب سەر دان
هندی کو ئەوان د گەل خەبەر دان
گۆتن کو مەمۆ تو ڕابە زین هات
رووحا تەیە بێ گومان یەقین هات
ئەو تەشنە لەبێ زولال دیدار
شاداب نەبوو ب ناڤێ دلدار
هندی کو ریا دلی کشاندن
هندی کو گولاڤ لێ ڕەشاندن
وان سەهـ نەکرن د جسمی جانەک
إلاعربی ژ سەری دچوو دوخانەک
وی موردە چراغی ناگەهانی
دووکەل ژ سەری دچوویە بانی
زین هات و ژ پێشڤە بوو حەوالە
بەدرێ کو ڤەدا ژ بەر خوە هالە
بەرقەع کو ڤەدا ژ بەر جەمالێ
خورشید نەما د گەل هلالێ
زینێ وهە گۆتە وی بەدیهی:
قم یا جسداً نفخت فیەعربی
شەوقا خەبەرێ د ڤێ شەپالێ
بەربوویە سەرێ د وێ شەمالێ
وێ دوویێ قەبەس ژ شەوقێ ڕاگرت
قەندیلێ قەفەس قەبەس کو داگرت
ئەو خەلوەتیێ د ئعتکافێ
ڕابووڤە ب نییەتا تەوافێ
ئەووەل ئەوی کر ب سدقێ دەردەم
تەجدیدێ و زووء ب ئابێ زەمزەم
وەستا ل موسەللی و مەقامێ
وی جەبهە گهاندە ئستلامێ
تەوفەک دو کرن ل دۆری بەیتێ
پەروانەئێ پەڕ گهاندە زەیتێ
گاڤا وەکوو پەڕ ل وان دسۆتن
وان چەند کەلام ب پێکڤە گۆتن
پەروانەئێ گۆ: تو خوەش دەلیلی
شەمعێ وهە گۆ: تو خوەش خەلیلی
پەروانەئێ گۆ: تو رەهنمایی
شەمعێ وهە گۆ: تو جانفەزایی
پەروانەئێ گۆ: تو دلفرووزی
شەمعێ وهە گۆ: تو سینە سووزی
پەروانەئێ گۆ: تو چارەسازی
شەمعێ وهە گۆ: تو دل نەوازی
پەروانەئێ گۆ: تو پادشاهی
شەمعێ وهە گۆ: تو قبلەگاهی
پەروانەئێ گۆ: تو حوورێ زاتی
شەمعێ وهە گۆ: تو نوورێ زاتی
وان تەشنە لەبێ د بێ تەکەللوف
وان سووختەئێ د بێ تەسەرروف
ئەڤ ڕەنگ دکرن ب یەک ڤە سوحبەت
لێک عەرز دکرن کەمالێ ئولفەت
دایین و ستی و ئەو پەرستار
ئەو بەندی و حەبسی و گرفتار
سەرگەرم بوویین ب گوفت و گۆیێ
سەرمەست بوویین ژ بهن و بۆیێ
وان گۆتە مەمێ کو ئەی جەگەرخوون
ئەم هاتنە دا نەبی تو مەجنوون
زین بوو سەبەبێ جونوونیا تە
میر بوو سەبەبێ زەبوونیا تە
میر بوو ب تە ڕا خودان تەرەححوم
زین هات و د گەل تە کر تەکەللوم
گەر تەشنەئی ئەڤ هە ئابێ حەیوان
وەر خەستەئی هاتە سەر تە لوقمان
مەجنوونی خوە هاتە با تە لەیلا
گەر وامقی ها ژ بۆ تە عەزرا
گەر بولبولی گول ژ بۆ تە حازر
نیلۆفەری مهر بوویە نازر
پەروانەئی شەمع وێ ئەییسا
وەر موردەئی هاتە سەر تە عیسا
دیوانە مەبە ب ڤی هەوایی
بێگانە مەبە تو ئاشنایی
حوورا کو تە جان ودل د دەس بوو
زینا کو تە دائما هەوەس بوو
چاوا تە دڤێ وە هاتە با تە
دونیایە فەنایە هات و باتە
ئەرزان مەفرۆشە عومرێ زائع
بیهودە مەبە ل جانی بائع
جاما ئەجەلێ حەتا بنۆشی
نابینی ژ بۆ خوە جانفرۆشی
دیسان خوە ب عەقلی ئاشناکە
زنجیرێ جونوونیێ رەها کە
لەورا ڤەکرن مە قەید و زنجیر
ڕابی ب مە ڕا بچینە پێش میر
ساحب کەرەمە خودان عەتایە
زللا وی سها پەڕێ هومایە
ڤێکدانە ژ بۆ تە یار و ئەحباب
حازر کرنە بسات و ئەسباب
سابت قەدەمە ل دەعوەتا تە
ڕوو دایە تە بەخت و دەولەتا تە
دەر حال دەما بچی موقابل
دێ بۆ تە بکەت مورادێ حاسل
چاوا تە ژ وی مورادە دلخواز
ئەو ڕەنگ تە دێ بکەت سەرەفراز
وەقتێ کو مەمێ بهیستن ئەڤ پەند
ئەڤ ڕەنگەهە گۆ: ئەوێ هونەرمەند
ئەز ناچمە حەزرەتا چو میران
ئەز نابمە بەندەئێ ئەسیران
ئەڤ میر و وەزیرییا مەجازی
ئەڤ شەعبەدە و خیالبازی
بالجملهعربی بەتال وبێ بەقانە
بێ عاقبەتن هەمی فەنانە
میرێ کو مرن هەبت نە میرە
مەعزوولی هەبت ئەوێ ئەسیرە
ئەم چوونە حوزوورێ میرێ میران
وی حاکمێ حاکم و فەقیران
شاهنشەهێ میر و پادشهان
بەخشەندەئێ توهمەتا گوناهان
ئێ چێکری نەینکا جەمالێ
تیرا خوە نوما ب زولف و خالێ
فانووسێ بەدەن کری موتەللا
تێدا ژ مە ڕا کری موجەللا
ئەو میر و حەکیمە ذوالجلالعربیە
بێ عەزل و تەغەییور و زەوالە
تەزویج کرن د عالەما غەیب
تەئیید کرن ب ئەمرێ لا ريبعربی
باکوورەئێ باغێ عزز و نازین
سەد شوکر کو بکر و سەرفەرازین
حاشا کو د ڤی سەرایێ فانی
بێ جەننەتێ عەدنێ جاودانی
حەیوان سفەت ئەم بکین زنائێ
بیهوودە د مەسکەنێ فەنائێ
تەڕ دامەن و سەرنگوون و مەردوود
شەرمەندە بچینە پێش مەعبوود
مەعبوود ژ بۆ مە حوور و غلمان
تەزیین کرنە د باغێ رزوان
ئەو مونتەزرن ل رحلەتا مە
فەخرێ دکن ئەو ب دەعوەتا مە
لێ جەننەتێ عاشقان جودایە
میعادێ لقائێ کبریایە
عالیترە ئەو ژ باغێ رزوان
ناکونجنە وێ چو حوور و غلمان
هیڤی دکن ئەم ئەوی ژ مەعبوود
نینن مە ب غەیری وی چو مەقسوود
گاڤا ئەوی کر تەمەننی ئاخر
دەرگاهـ ڤەبوو ل بەر وی حازر
تەیرێ کو قەفەس ل بەر ڤەبوویی
ئەو ڕەنگە فڕی وەکی نەبوویی
دەستێ خوە ژ قەیدا گل کشاندن
چەنگێ د دلێ خوە ڕاوەشاندن
شەهباز ژ قەیدێ مەرکەزا فەرش
پەرواز کر و گهشتە ذی العرشعربی