مبحث العلم

دووەمین سیفەت عیلم و شعوورە

لە سەبقی جەهل و تەفەکور دوورە

پاکە، دەزانێ، هەر کەس عاقیلە

لە قەلب و دەماغ قووەی عاقیلە

واجب، مومتەنیع، مومکین، ئاشکار

پەنهان و کوللی و جوزئی بە یەکبار

زەڕڕەیێ بوێ لە هەر زەماندا

لە زەمینەدا و لە ئاسماندا

هەموو لە لای ئەو تەواو زاهیرە

لە عیلمی ئەودا هەمووی حازیرە

«لا تکن حربا، لکن کن سلما

بکل شیء أحاط علما»

گوێ ڕادێر لەوە من وتم زەریف

لابە ئەسویلە و ئەجویبەی نەحیف

وەکوو ئەمە: عیلم حەقیقییەیە

یا ئیزافییە و نیسەبییەیە

وەک ئەمە، تۆ بێ گوێ بدێر لە من،

سوورەی عیلمی لازیمەی عیلمن

سا ئەمجار ئەگەر ئەو سوورەتانە

قائیمن بە زات یەکتای یەگانە

لازم تێ، ئەگەر بۆ حەقی عازم،

ئەم مەحزوورە وا کە دەبێ لازم،

بینا لە تەقدیر زیادەی مەبادا

«»

کە شەیئی واحید فاعیل بێ و قابیل

«»

بۆچ؟ تەمایۆز هەس، لە شەک ئەو دەردە،

«» بۆ ئەو سوورە

ئەرچی وجوودیان «» نەوێ

بۆچ؟ ئەمیچ تەمیز خاریجی خاریجی تەوێ

وەگەر بە خۆیان قیام حاسڵە

قەولە بە موثول، ئەویچ باتڵە

وەر بە ئەمرێکن قایم سیوای زات

«» بۆ عیلم حەق بە مەعلوومات

لە عیلەمەدا حەق موحتاج بوو بە غەیر

«»

جواو دریاگە کە قیامی شەی

بە شەیئێ تر وێ یا بە نەفسی خۆی

فەرعی وجوودی «»یە

سووەر خۆ وجوود خاریجی نییە

ئەر بڵێی لەمە ئەوا لازم بۆ

ئیتتیسافی حەق بە عیلم لە دەس چوو

«» ئەوا ها ڕووی دا

نەفیی عیلمی حەق بە هەموو ئەشیا

دەڵێین قیامێ کەوا مەنفییە

ئەو قیامەسە کە خاریجییە

نەک ئەو قیامی ئیتتیسافییە

کە وا ئەعەممە و لەودا کافیە

«

» زەریفی بشنەو

قیامێ نییە بڵێی زەحمەتە

بۆچ؟ مەعنای قیام لەگرە ئەمەتە

یانی حاسڵن لە ئیدراکیدا

نەک حاسڵ لە نەفس زاتی پاکیدا

عەلاوەی ئەمە ئەر گوێ بکەی لێی

ئەو مەعنا کە حەق موتتەسیف بێ پێی

مەعنایێکە وا مەشهوورە و موعلەن

کە تەعبیر دەدرێ لێی بە «»

«

»

لاکین ئیتتیساف خودا بەو مانا

کافییە لە بوون ئەودا بە دانا

«

»

ئەر بڵێن سوورەت زیهنی بێ مەقال

مەئخووزە لە ئەمر عەینی یا میسال

پەس لازم دەبێ عالەم قەدیم بێ

یا «» حەق عیلمی عەدیم بێ

بەم کائیناتی «»یە

شەئنی ئیلاهی لەمە عالییە

عیلمی حزووریی سافی پاکی خۆی

بە زات و سیفات شەرەفناکی خۆی

بۆچ؟ هەرچی دەوێ لەم مومکیناتە

زیلال و عکووس زات و سیفاتە

پەس ئەوا بۆ تۆ زەریف بوو بەیان

زات و سیفاتی میسالی ئەشیان

ئەر بڵێی لا لای هەر کەس حاڵییە

ئەم کائیناتی ئیستیقبالییە

غەیرە مونتەهین خاریجن لە عەد

«لا تنتهی فی الوجود للحد»

پەس هەرگاه خالیق جەمیعی ئەشیان

عالم بێ پێیان بەر لە وجوودیان

لەم تەحریری تۆ لازم تێتەوە

سوورەتی عیلمی نەبڕێتەوە

خۆ مەشهووریچە «»

بۆ لاتەناهی موبتیلە تەحقیق

ئەوە حەق عالم بە جەمیع نییە

ئەمە تەناقوز نەوێ بەس چییە؟

جواو دریاگە: عیلمی ئیلاهی

بە ئومووراتی ناموتەناهی

بە تەفسیل نییە بەڵ بە ئیجمالە؛

تەناقوز لێرە وا بێ مەجالە

بۆچی؟ مەعلوومە جەریانی دەلیل

لە فەرزی عیلمە بە وەجهی تەفسیل

«

بەس بی بەحسی ئەم مونتەقەداتە

نەوبەی بەحسی ڕەئس موعتەقەداتە