ڕاوێژکردنی وەزیران و نامە نووسین بۆ کیانووش و هاتنی بۆ شەڕی خورشید
از کتاب:
سوڵتان ئیبراهیم و نۆشافەرین
اثر:
خانای قبادی (1704-1778)
8 دقیقه
384 مشاهده
خاناتخلص ئەی دونیا چەرخ نەیرەنگەن
گا مایل بە نۆش گاهێ بە جەنگەن
بە حەرف ڕاوی سوخەنگۆی وەرین
بشین بەسەرکار خورشید شیرین
وەختێ گێڵاوە هیمەت خواهی کەرد
تەشریف بە گوڵزار حەرەمسەرا بەرد
شی بە تۆی خەڵوەت پەردەنشین بی
پەرێ شازادە مات و غەمگین بی
نە شەوق شادی نە مەیل بادە
حەرام کەرد نەداغ دووریی شازادە
* نەفیکر ئەفسەر تاج شاهی داشت
دانەی مەیل دۆست نەدەروون کاشت
ئەهل وەلایەت مەعلووم بی لێشان
کەفتن نە خەیاڵ کار سازیی وێشان
تەدبیر کەردشان بەزەوق و مەزاق
نیشتن نەجایە گشت بە ئیتیفاق
مەواتن بەهەم نەڕووی سیاهی
سازش نمەبۆ عاشق و شاهی
خورشید نەهیجران خەڵوەت نشینەن
عاشق بەدیدار نۆش ئافەرینەن
مسوڵمان بیەن پەیمانش بەستەن
موهر قوڵف دین فەرهەنگ شەکەستەن
جەواهێر و زەڕ هەرچێ مەوینی
گشت کەرد بەسەوقات شازادەی چینی
غوڵام و کەنیز مەتا دا پێشان
پەیمانێ بەستن نەبەین وێشان
سا هەر ئێد خاسەن یاران بێ هۆش
نامە بکیانین بەلای کیانۆش
* ها نە ئوشترخان هەم عەمووی وێشەن
ئەر بەیۆ لایەق حکوومەت پێشەن
کار خورشید شا ئیعلام کەرین پێش
هۆرێزۆ بەیۆ پەی میرات وێش
با بە جای خورشید ئەو پادشا بۆ
ساحێب تاج و تەخت زەڕین کوڵا بۆ
نامەی بەی دەستوور سەرانسەر بە نۆش
نویسان بەلای شاهـ کیانۆش
داشان بە قاسێد دەردەم بی ڕەوان
مودار نەکەرد شی بە ئوشترخان
نامەش بەرئاوەرد قاسێد دانا
داش بە کیانۆش سەرانسەر وانا
مەزموون نامەش حاڵی بی نەئان
کەفت نە تەدارەک خەیمە و سپا و سان
بەوەعدەی سێ ڕۆز تەمام ئەهل شار
کەردش موهەیا سی هەزار سوار
گشت سوار نەپشت تازە سەمەندان
ئەسڵەحەی جەوشەن هەم هونەرمەندان
بەرئاما نە شار نەکەردش درەنگ
ڕوو نیا نەموڵک ناحیەی فەرەنگ
سپای کیانۆش نەزدیک بی نەشار
نامە کیانا پەی کووچەی بازار
خەبەردار کەردش ئەهل شار یەکسەر
ئاما کیانوش بە سپا و لەشکەر
خەدەمە و کەنیز زاناشان بەی کار
خورشید عاڵەم کەردن خەوەردار
خورشید چون شنەفت ئەی کەلام و ڕاز
پڕ بین نە ئەسرین نەرگسان ناز
واتش ئەی یاران چێشەن من چارە
کی مەدۆ سامان چارەی ئەی کارە
جاگەش خاڵییەن شازادەی خۆش خۆ
شێر شێرانگیر ئەژدەهای شکۆ
بە زوڵم دەروون بەسینەی ڕێشم
من نمەزانووم کام دەرد مەکێشم
جەلای جەماڵ دا زوڵف کەرد وەبەیداغ
تاج نیا نە سەر شای شیرین دەماغ
ئاما وە بیروون بە فیرۆزەیی بەخت
وێنەی کەیانان نیشت وە بان تەخت
فەرما وەزیر و ئەعیان ئاوەردش
نەکار عەمووش مەسڵەحەت کەردش
پەری چێش ئامان چێشەن مودەعاش
ئەڵبەت جەلای وێش واتەن پادشاش
وەزیر و ئەعیان ئامان بە گوفتار
واتن ئەی خورشید شۆخ شیرین کار
تۆ عاشق بە یار موسڵمانانی
چەنی ئەو نە شەرت هەم نە پەیمانی
خاسەی غوڵامان جەواهێر و گەنج
نازک کناچان دانەی گران سەنج
ئەسپانی تازی، ناقە ئەناسان
قەتارەی قاتر یەک یەک شناسان
عەلاوە کە گیان وێت نیای نەرێش
ئەی گەنج و ئەسباب تەمام بەخشای پێش
* جەودما هەم وێت خەڵوەت نشین کەرد
پات وە بان تەخت شاهیی وێت نەبەرد
* ئیسە دوشمەنان چوار دەورت تەندەن
ڕای ئامۆشۆ و ڕێی دەرت بەندەن
ئیسە مەشوەرەت مەکەری پێمان
ڕا نمەبەرین بەیانەی وێمان
مەعلووم بۆ جەلای شای شیرین چارە
وێتانن مایەی فتنەی ئەی کارە
تەڵەب کەرد وەزیر خەزێنەدارش
دانای پڕ کەماڵ فەرمانبەردارش
قوفڵ خەزانە مەخفی کەردن باز
مەردان نامی کەردشان ئاواز
هەر کەس بە مێقدار وەزن مایەی وێش
جە لەعل و گەوهەر جە زەڕ بەخشا پێش
بەوەعدەی سێ ڕۆژ شای شیرین ڕوخسار
دەهـ و دوو هەزار سوار کەرد تەیار
ئەو شەو بەسینەی هەزار دەردەوە
بەفیکر و خەیاڵ شەو ڕۆ کەردەوە
سەحەر کە خورشید دا جە مناران
شیرین تەرتیب کەرد چابک سواران
دەهـ و دوو هەزار سوار جەنگی
جە خانەزادان ئەسڵ فەرەنگی
گشت بە کەمەربەند ئەسڵەحەی نەبەرد
جە حەربەی جەنگی کول موهەیا کەرد
خەیمە و بارەگا جەشار کەردن بار
بە خاتر مەلوول بەرئامان جە شار
یاوا بە جایێ خەیمە و بارەگا
وەختێ بارەگا کەردشان وە پا
ناگا کیانۆش ئاما بەدیدار
لەشکر و سپاش سی هەزار سوار
باڵ بەیداخان سپای کیانۆش
ڕووی هاموون پۆشا نەگۆش تا بە گۆش
ئاما بەنەزدیک سپای کینە خوا
خەیمە و بارەگا کەردشان بەرپا
ئەو شەو بە ئارام نیشتن مەی نۆشان
سەحەر بەزم جەنگ چوار ئاین پۆشان
کیانۆش فەرما ژ ەندن تەپڵ جەنگ
بەیداخان کێشان ڕووبەڕووی فەرەنگ
نەهەردوو جانیب سپا بەستن سەف
وێنەی هیونان لێوان پڕ نەکەف
سپای هەردوو سەف موقابێل بەهەم
شێران پەی غەزەب ئەبروو کەردن خەم
* نەعرەتە پێکا کیانۆش «.........متن نامشخص» گورد
ڕوو کەرد نە سپا دەست بە شمشێر بەرد
واتش ئەی خورشید نمەبی فایق
پادشاهی و تەخت بە تۆ چ لایق
عاشقی بشۆ نە پەی کار وێت
حکوومەتداری سوود نەدارۆ پێت
تۆ نە تۆی دەروون جەرگت پەڵاسەن
سوڵتان ئیبراهیم پەرێ تۆ خاسەن
تۆ بێ دەنگ بشۆ پەی مەعشووقەی وێت
کەس پەی دەعوا نمەیۆ نەڕێت
خورشید ئەی ڕازە شنەفتش بەگۆش
دەست بەرد بە شمشیر شی پەی کیانۆش
وات حەرام زادە فەریبت وەردەن
وەعەبەس ئەی فیکر ناپوختەت کەردەن
بە تاق ئەبرووی سوڵتان ئیبراهیم
شەرت بۆ گیان تۆ بکەرووم تەسلیم
ئێدوات و سپا داخڵ بین وە هەم
ئەرز و سەماوات یەکسەر بی ماتەم
داشان بە هەمدا حەربەی کین بەقەست
ڕێزا نە مەیدان سەر و پا و دەست
ئەورۆ تا خورشید شی نەپەردەی ڕەنگ
کیانۆش چەنی ناز تەرسای فەرەنگ
تا نەزدیک شام کەردشان نەبەرد
وەعدەی ئێوار بی ڕوو وەپەس ئاوەرد
کیانۆش بەشەوق خاتر گوشادی
فەرما ژ ەندشان تەپڵ ئازادی
ئەو شەو فارێغ بین تا سفیدە دەم
سەحەر هۆرێزان کێشاشان عەلەم
جە هەر دوو تەرەف دان نەتەپڵ کووس
هەوا تاریک بی زەمین ئاب نووس
ڕوو نیا پەی جەنگ سپای شووروشەڕ
جەگڕەی ئەسپان دوو گۆش مەبی کەڕ
خێزیا سەدای شەقەی تەبەرزین
جە حەربەی نەبەرد دلێران کین
نەهەر دوو جانێب خێزان ئەلئەمان
تاو هەی نەبەرد کەفت نەڕووی دامان
ئەوەند سەر کەفتەن نەمەیدان کین
سپای کیانوش زۆر ئاوەردە بین
بەو تەور کە سپا هجووم ئاوردش
سپای خورشید شا تارومار کەردش
تەنها خورشید مەند نەڕووی کارزار
ئەوهەم بەکەمەند کەردن گرفتار
خورشید جەو دەمدا کەردش موناجات
لاڵا بە دەرگای قازیولحاجات
واتش یا کەریم فەرد فەریادڕەس
هەر تۆ دەسگیری پەی بێ کەسان کەس
تۆ بە لوتف وێت بگێرە دەسم
ئومێدم هەر تۆی خۆ من بێ کەسم
ناگا بە مەیلان کارساز کاران
یاوا بە فەریاد گشت دەردەداران
جەو تەرەف داستان شازادەی سالار
بە فەرهەنگ دێو دەردەم بی سوار
ڕوو کەرد نە وەڵات ناحیەی فەرەنگ
تا یاوا بەو جای کە مەساف جەنگ
شازادە وەختێ نیگای سەحرا کەرد
خورشید عاڵەم بەنەزەر ئاوەرد
دیش کە زەلیلەن بە دەس کیانۆش
بەو تەور نەعرە دا عاڵەم شی نەهۆش
کیانۆش دەردەم نیگای باڵا کەرد
شەخسێ سەهمناک بە نەزەر ئاوەرد
سوارەن نەپشت یەک دێوێ عەزیم
لەشکر و سپا یەکسەر هات نەبیم
شازادەی سالار ئاما بە زەمین
واتش کیانۆش مەلعوون بێ دین
تۆ خورشید بەی تەور زەلیل نمانای
ئەڵبەت من هەلاک یا موردە زانای
فەرهەنگ دێو دەردەم ڕوو کەرد نەمەیدان
ئەسپ و مەرد و فیل مەوست بە ئاسمان
نەرووی هەوادا هەم مامان بەوار
نەهەوا ئامان چون تەرزەی بەهار
نیگا کەردشان نەرووی کارزار
مەرد نەرووی هەوا هەم مەیۆ بە وار
لەشکەر ئێدش دی کەردشان فێرار
هیچ کەسێ نەمەند نەوماوا و دیار
کیانۆش دەردەم خورشید ڕەها کەرد
ئەو هەم چون یاران ڕوو جە گورێز کەرد
شازادە چون شیر تەکان دا نەوجا
واتش کیانۆش مەلعوون گومڕا
کارم هەن بە تۆ بگێڵە وەپەس
وەرنە بە مەعبوود فەرد فەریادڕەس
کارێ کەرووم پێت نەڕووی عەرسەی کین
کەرووت وەعیبرەت نەڕووی سەرزەمین
کیانۆش شنەفت ئاما بە دوما
دەست دا بە شمشێر گرتش سەرەڕا
شازادە تیغێ دا جەرووی کەمەر
کەردش بە دوو نیم چون خیار تەڕ
لەشکر فەرەنگ هجووم ئاوەردن
خەیمەی کیانۆش غارەتش کەردن
شازادە و خورشید بیاوان وە هەم
ئەو چون پەروانە و خورشید وێنەی شەم