آگاهی یافتن مجنون را مرگ لیلی و زاری نمودن
از کتاب:
لەیلا و مەجنوون
اثر:
خانای قبادی (1704-1778)
7 دقیقه
928 مشاهده
نیزامی جە قەول بەغدادی سەلام
وەی تەورە کەردەن ئیبتیدادی کەلام
پەی زانای خەبەر وەفات لەیلی
هەم مەوت مەجنوون قەیس دوجەیلی
ڕۆژێ جە ڕۆژان قەیس خاتر تەنگ
مەگێڵا نە تۆی خار و غار و سەنگ
ئی کۆ وە ئەو کۆ وادی و بیابان
دیش دوو شەهسوار ئامان شتابان
بە سەدای بڵند کەردشان سەدا
ئەی غافڵ جە حوکم فەرمان خودا
شەهزادەی شاعیر عارەبان بەڕ
نە زانای مەردەن لەیلی خاتر تەڕ؟
بەسەن بەس ئیتر ئی سەرگەردانی
ڕجووع بەر بە حوکم قەزای ڕەببانی
عیززەت و نەفس و عیلم و ئەدەبت
بدارە نگا علو و مەرتەبت
لەیلێ شی نەشۆن ڕاگەی ڕۆزگار
تۆ جەی بیابان بە زاری و زگار
چێش مەکەری چێش؟ چێشت کەرد جەی وەر؟
بە غەیر جە دەس دای لەشکەر و کشوەر!
مەجنوون جەی هەواڵ سەخت ناهەموار
سەیحە و گێج وەرد سەنگ ئاسیاوار
وات ئەی سواران ئاهر بەرشی لێم
ئی هەواڵ چێش بی ئاوەردن پەرێم؟
خەیرێ نەواتن چون نەبی پێتان
خەیر ئەبەدی نەیۆ نە ڕێتان
گرەوا بە زار تەی کەردش ڕاهان
تا خێڵخانەی لەیل خەرمە و خەرگاهان
لواوە یانەی باب و ئەدای لەیل
ماڵا وە سەردا دوود دەروون کەیل
شیوەن لەیلێ جە نۆ کەرد تازە
جەو خێڵ و حەشەم بی وە ئاوازە
جەم بین عەشایر حەیی و حەوالی
پەی تەعزییەی لەیل مەولا و مەوالی
قەومان و خوێشان ئێل عامیری
ئاحاد ئەفراد جەنبەی ئامیری
قەیس تەسللیی خەم مەوات وە باوان
ئەوان هەم بە قەیس بە زاری و گریان
بە وێنەی خەتیب لەفزێ کەرد بەیان
تەمام جە لوتفش ئامان بە گریان
جە شەهیدی ڕای عەشق حەقیقی
وە شەرع ئیسلام جە ڕای دەقیقی
جە سەبر و سەبات جە ڕووی مەسائیب
یاوان وە بەهرە حازر و غائیب
ئەحسەن واتشان وە عیلم و عەقڵش
ئافەرین پەی نەقڵ دانش و فەزڵش
زانان قەیس سوچیای فەزڵ ئیلاهییەن
بۆیە وا بێزار جە پادشاهییەن
جەم بین نە دەورش وە میهرەبانی
باب و ئەدای لەیل وە خۆش زبانی
نازش مەکێشان جە تەنخوای لەیلی
پەشیمان جەو کار کەردەی بێ مەیلی
والدەی لەیلێ گشت سفارشات
وات بە قەیس[وێڵ] گەرد گوازرشات
قەیس وات دەروونم جە غەم بیەن کەیل
ڕەهنماییم کەن وە مەقبەرەی لەیل
ئەقرەبا و خوێشان خەستەی خوار و زار
مەجنوونشان بەرد وە باڵای هەزار
خونابەی جگەر وێنەی شەم باڵا
گوشاد کەرد زبان ئاتەشین ئاڵا
واتش ئەی مەزار لەیل بدیە وە چەم
خاستەرین ژنان عەرەب و عەجەم
میهمان غەریب وە تۆن خاترجەم
بێ ئەدا و باب و خاڵۆ و بەنی عەم
شەهید عەشقەن بادا هۆشت بۆ
نەک ئی ئەمانەت فەرامۆشت بۆ
جەو دما بە جۆش دڵەی دەروون کەیل
سەر نیا وە ڕووی گڵکۆی تازەی لەیل
وات ئەی تازە گوڵ خەزان ڕەسیدە
نە جەهان لوای جەهان نەدیدە
نە جای نازباڵش پەڕ قووی نازەنین
ئیسە سیای سەنگ کەردی وە باڵین
نە جای خەرگای خەز ئەبریشەم تەناف
ئیسە خاک و سەنگ کەردی وە ئیسقاف
چۆنی نە دەروون سیای سەنگ خار؟
تاریکی و تەنگی زوڵماتی مەغار
چۆنەن سیاخاڵ مشکین دانەی تۆ؟
چەشمەک؟ چەمان ئاهوانەی تۆ
ئەو لەعل لەبان ئابدار تۆ؟
غالیەی زڵفان تابدار تۆ
جە دیدەی کێ بۆ جلوەنمائیت
جە مەغز کێ بۆ نافە گوشائیت
سەروت جە سەراو کام جۆیبارەن
بەزمگات جە کام گوڵ و گوڵزارەن
یا خۆ وێنەی گەنج نە ژێر خاکی
ئەر گەنج نیت پەی چێش پەنهان و تاکی؟
هەر گەنجێ پەنهان نە خاک بۆ عارەن
نگەهبان گەنج ئەژدەها و مارەن
من ئەو ئەژدەهای سیای ڕەشمارم
نیگەهبان گەنج دەفینەی یارم
هەرچەند جە سورەت جە من پەنهانی
جە ڕێگەی سیفات جاگیر نە گیانی
ئێد وات و ڕووش کەرد وە ڕای بیابان
مەگێڵا و مەوات شیعر وە شتابان
شەو ماما وە پەس دڵ و دەروون کەیل
مەنزڵش مەگرت و مەقبەرەی لەیل
ئەوەند مەرسیە و ئەشعار دڵسۆز
مەواتش پەی لەیل وادەی شەو و ڕۆز
قەوم و بێگانە مامان وە گریان
دایم عەزادار دیدە و دڵ بریان
جە حاڵ وانای شیعر فیراقی
حەرفی جە وەفا و عەشق نەمەند باقی
تەمامی ئاوەرد وە ڕشتەی تەقریر
نویسەندگان ئاوەرد نە تەحریر
ڕۆژ بە ڕۆژ مەجنوون بێقەرارتەر بی
جە سابقم جسمش خوار و زارتەر بی
تا ڕۆژێ ئاما وە دڵەی پڕ جۆش
سەنگ سینەی لەیل گرتش نە ئاغوش
پێچش وەرد چون پێچ ماران زەخمی
ڕێزا ئەشک خوون جە ڕای بێڕەحمی
وانا ئی سێ شیعر نویسا وە ڕووی خاک
بە نێشی ناخوون خەستەی جگەر پاک
پاڵم دان وە سەنگ ئاخ و داخەوە
بەهارم بەرگ ڕێز وە ڕووی باخەوە
کاش ئی حوبب و عەشق سەبز مەبی جارێ
مەزانا وە حاڵ هیجر من یاری
بنویسان وە سەر سەنگ مەزارم
شەهید عەشقەن مەدەن ئازارم
جەو پەی وە دڵتەنگ ڕوو کەرد وە باڵا
وە دەرگای بێچوون کردگار ئاڵا
واتشئەی خالق سەما و ستاران
ئافەریدەی گشت مردوو و گیانداران
قەسەمت بە زات بوڵەند پایگات
مەدۆم وە تەمام پاکان دەرگات
ئیتر بەسەن بەس ئی سەرگەردانی
خاتمە بدەر وەی زیندەگانی
لاقی بە لیقای وێت[ببم] بە مەیل
جەو دما شاد بۆم بە دیدار لەیل
ڕاحەت بۆم جە دەست زەحمەت دنیا
بە حەق ئەحمەد «خَتمُ الأنبياعربی»
ئێد وات و نیا سەر وە ڕووی زەمین
دوعاش قەبووڵ کەرد «رَب العالَمينعربی»
گرتش نە ئاغۆش مەقبەرەی دڵبەر
گیانی شیرینش بەر ئاما وە بەر
ئەویش گوزەر کەرد جە ڕوبات چۆڵ
ڕاحەتی جە سەیر بیابان و غۆڵ
مەردێ هیلالی ئی هەواڵ سەخت
بەردش پەی خوێشان مەجنوون بەدبەخت
برا و خواهەران ئەقرەبا و خوێشان
یەقە و دەروون چاک خاتر پەرێشان
ئێل عامیری مەرد و ژن تەمام
واران وە ڕووی نەعش ئەو نەو تووڵ نەمام
شیوەن لەیلی و مەجنوون بی تازە
واوەیلا و ڕۆ ڕۆ بەرز بی ئاوازە
بە سیدر و کافوور بە میشک و عەنبەر
شستوشۆ کەردن ئەندامش یەکسەر
پێچایان وە کفن سفید بەرگەوە
نیاشان وە تابووت تەختەی مەرگەوە
نە پاڵووی گڵکۆی گوڵکەدەی لەیلێ
کەندشان مەزار غەمزەدە خەیلی
تەی کەردن ڕاهان عەشق پڕ خەتەر
جە دمای مەردەن بین وە هامبەستەر
چون جەی دنیای دوون هەردوو بین هاوعەهد
نەو دنیای جاوید هەردوو بین هاممەند
مەعجەرێ سازان وە ڕووی قەبرشان
بە واتەی خاسان ئولول ئەمرشان
[گوڵ] لالە نیان وە گڵکۆشاندا
وە ڕووی مەقبەرەی عەنبەربۆشاندا
ئەو ڕەوزەی بێگەرد بی ڕەشک بۆستان
بی وە حاجەتگای جەرگەیی دۆستان
هەر کەسێ ماما غەریب و ڕەنجوور
ڕەنج و غەم هیجر جە ئەو مەبی دوور
کەس وە بێ موراد نمەشی وە پەس
بە لوتف بێچوون پادشای ئەقدەس
ڕەحمەت و ئەڕواح عاشقان حەق
با سەفا و وەفا مرووەت شەفەق
ئەوان شین نەشۆن ڕاگەی ڕۆزگار
شێوەی عەشق لێشان مەند وە یادگار
ئەشعار خاناش پەی یادگارێ
مانۆ پەی یاران چەند ڕۆزگارێ
بە نام خودا و ئەحمەد موختار
خامە بکەر خوشک خەتم کەر گوفتار
حەمد و سەنا و شوکر پەی زات عەللام
پەرێ موحەممەد سەلات و سەلام
تاریخ وەفات قەیس عامیری
ساڵ هەشتا و هەفت هیجری و قەمەری
هەتسەد و دە ساڵ میلاد مەسیح
واتەی موورەخەی بەغدادی فەسیح
هەزار و شەشسەد و چل و چوار بێتەن
پەی دۆستان نە بۆ خانە پەی کێتەن
سەد هەزار سەڵوات خاتمەی کەلام
بە ڕەوزەی ڕەسووڵ «عليه السلامعربی»