حیکایەتا بیست و سێ

از کتاب:
چل حیکایەت
اثر:
ملا محمود بایزیدی (1799-1867)
 4 دقیقه  1077 مشاهده

نەقل دکەن کو چەتەچی عەبدوللا پاشااعلام والێی ئەرزەرۆماعلامێ، ب شەڤ دز کەتنە مالەکێ و میقدارەکێ دراڤ و ئەشیا برن، صوبەیێ خوەیێ مالێ هات، ئەحوال ژ بۆی چەتەچی پاشا نەقل کر، ئیفادا حالێ خوە کر، کو ئیشەڤە مالێ من هاتیە دزین، ئیجارێ چەتەچی ژوی مرۆڤی سوال کر، چەوانێ بوونە، خانی کەلاشتنە وەیا خوە کو سانێ بوویە، ئەوی مرۆڤی ئیفادە کر، کونە شمیکێد دەری بدەرانینە و هاتنە مالێ و دزی کرینە، ئیجارێ چەتەچی دبێژە وی مرۆڤێ خوەیێ مالێ، کو تۆ هەڕە ئەوی دەریێ مالێ دگەل شمیکێ بدەرینە و بدە پشتا حەممالەکی ژ بۆی من بینە و دابنە نێڤا سەرایێ، ئەز پرسیارێ ژ دەری و شمیکێ دکەم و دزێ تە پەیدا دکەم و مالی دستینم، ئیجارێ ئەو مرۆڤ ژی ئەگەر چ ئەڤی خەبەری باوەر ناکەتن، لاکین بازەرور دچیتن دەری و شمیکێ ددەتە پشتا حەممالەکی و تینیتە نێڤا سەرایێ و دسپێرنە دیواری و چەتەچی دبێژتە خوەیێ مالێ، کو تۆ ئیرۆکە بچە صوبەیێ وەقتێ دیوانێ وەرە ئێرە، ئەز دێ ژ دەری پرسیار بکەم و دزێ تە پەیدا و مالێ چوویی بدەرینم، خوەیێ مالێ تێتە مالا خوە و ئەڤ خەبەرە دنێڤا باژێڕیدا بەلاڤ دبیتن، کو شولەکێ وەها قەومییە، و چەتەچی ژی دەری و شمیکێ برنە سەرایێ، گۆیا دێ ژدەری تەحقیق بکەتن کو دز کینە، ئەڤە شولا عەجێبە، پاشا دین بوویە، دەری چاوانێ جەواب ددەتن کو دز کییە، و دز ژی مەگەر ڤێ سەهـ دکەن و دکەنن، کو بەلێ ماشاء اللهعربی پاشایێ مە مرۆڤەکێ ب حوکمە، مەسخەرە دکەن، هەر کەس صوبەیێ ژ بۆی سەیر و تەماشا و مزاح، بەرهەڤ حەوشا سەرایێ دبن و چەتەچی ژی ژ پەنجەرە نەزەر دکە و بەری تەنبیهی مرۆڤەکی دکەتن، توپزەکی بگرە دەستێ خوە و لنک دەری بسەکنە، وەکو ئەز دبێژم بقوتە، تۆ چەند توپزەکان لدەری بدە و پاشی بسەکنە و گوهێ خوە بدە دەری، ئەز ژتە پرسیار دکەم کو دەری چ دبێژیتن، تو جەوابێ بدە، کو بەلێ دەری دێ نها جەوابێ بدەتن، مەگەر خەلق ژی زاڤ هاتنە سەیرێ، کو ببینن، پاشا چەوانێ پرسیارێ دێ ژ دەری بکەتن و پاشای چەند نەفەر تەبدیل ژی تەنبیهـ کرینە، دنێڤا سەیر چیان بگەڕن و گوهدار بن و چاڤێد وە ژی ل خەلقی بتن، وەکو ژ دەری ئیشارەت دبتن، هوون مقەییەد بن، هەرچی کەسێ لخوە دفکرە، ئەوان مرۆڤان بگرن و بیننە نک من، مەگەر دوو نەفەر ژوان دزان ژی حازری تەماشایێ بووینە، ئیجارێ دیسانێ پاشا گازی وی مرۆڤێ کو مەئمورێ کو تانا دەرییە دکەتن و ئەمرێ وی دکەتن، کو دەری بقوتە، بلانێ دزان ڕاست ببێژە، وەگەر نەپاشی، ئەز وی دسۆژم و ئەو مرۆڤێ مەئمور دیسانێ ب تیکرار ب توپزی لدەری ددەتن و پاشی دیسانێ گوهێ خوە ددەتە دەری، گۆیا جەوابێ ژێ دستینە و خەلقێ تەماشاکەر ژی حەموو لێ نەزەر دکەن و هن دکەنن و هن تەعوججوب دکەن، ئیجارێ ئەو مرۆڤێ مەئمورێ دەری، گازی دکەتن، کو بەلێ ئەفەندم دەری سالۆغێ دزان ددەتن، دڤێ کومێدا ئەو مرۆڤ حازرن و ژملێد وان هەر یەکی مارەک ژ بۆی عەلامەت دالەقینە، وەکو مەئمورێ دەری قوتانێ، ئەڤی خەبەری دبێژە، مەگەر ئەو هەردوو دز ب شوبهـ دکەڤن، و ل ملێد خوە دفەکرن و ئەو مرۆڤێد تەبدیل وەکو ئەوان دوو مرۆڤان ب ڤی تەرزی دبینن، فیلحال ئەوان هەردووکان دگرن و تیننە نک پاشای و ئەحوال ژبۆی پاشای نەقل دکەن، کو بەلێ وەکو مەئمورێ دەری بەحسا ماران کری، ئەڤ هەردوو مرۆڤەنە، ب شوبهـ بووین، ئەڤنە ل ملێد خوە فەکرین، ئیجارێ پاشا ئەمرێ وان هەردوو مرۆڤان دکەتن، کو هوون دزن، ڕاستی ببێژن وەگەر نەدێ وە قەتل بکەم، بەری، ئەو هەردوو مرۆڤ ئینکار دکەن، پاشا دبێژە، کو ئەلبەتتە هوون دێ ڕاستی ببێژن وەگەر نە چارە تونینە وەکو هوون ڕاست ببێژن، دبیتن کو بەلکو خلاس ببن، وەگەر نە ئەلبەتتە وە قەتل دکەم، ئیجاران دزان ئیقرار کرینە، کو بەلێ في الواقععربی ئەم دزین و دوو ئۆلداشێد مە ژی هەین، ل فلان مەحەللەیێ و مال ژی ل فلان درێ ڤەشارتیە، ئیجارێ پاشا ڤڕێ دکەتن، ئەوان هەر دوو دزێد ئۆلداشێد وان دگریتن و تینتن، و مال ژی ب دەر تینن، ئیجارێ ئەوان چار نەفەر دزان ڤڕێ دکەتن و هەر یەکی ل دەریکێ کەلێ ب داردا دکەتن و ئەڤ قەزییە ژ عەقل و درایەتا چەتەچی عەبدوللا پاشا یادگار مایە و تێتە نەقل کرد.