ژن هەنە ژنکۆک هەنە
از کتاب:
شەفاق
اثر:
جگرخون (1903-1984)
11 دقیقه
1109 مشاهده
جهان بوویە زڤستان
رێ و بوار راوەستان
بەرف و باران و باهۆز
هاویر بوویە تەرپەتۆز
چووک نکارن دەرکەڤن
تەبا نەما دلڤن
رێ وندا کر چیقێ رەش
د وێ رۆژا پر نەخوەش
جهان ل بەر تاری بوو
ئەو نزانی دچی کوو
ب بەز دچی، دل ب کول
پەر و تەری هەمی چل
ژ بەر سەرما سباتێ
خوە ئاڤێتە بەر لاتێ
پر تارییە، بوو دەرەنگ
دی شکەفتەک رەش و تەنگ
چیقێ رەشێ پر ب روو
خوە ئاڤێتە هندروو
کەت هێلینا کەڤۆکێ
خوە بەردایە سەر چۆکێ
کەڤۆکێ کر قرەقر
پەپووک، ژ کو هاتی ڤر؟
با، باهۆز تێن ب گژگژ
جهان تەڤدە بوویە مژ
ئەز هاتمە مالا تە
خوە دایە بەر پالا تە
ئەژی وەکی تە تەبا
گەرەک بێژی: مەرهەبا
ڤان چەند رۆژان سباتە
تم نامێنم ل با تە
ئەزێ هەرم مالا خوە
بگهێم جەم هەڤالا خوە
لێ کەڤۆکێ ب خەید گۆ:
نا هەیرا، نا، دە ئۆ، تۆ!
ئیشەڤ رازە، سبێ زوو
هەرە بێکا دچی کوو؟
ئەز ب تەنێ ژنا بی
هێلین تەنگە، نینە جی
نێر هەمیدەست درێژن
خەلکێ سبا چ بێژن
دۆست و مرۆڤ و نەیار
وێ بێ: بوونە دۆست و یار
نە وەک هەڤن پەر و پۆست
ئەم نکارن ببن دۆست
لێ چیق پەر گهاندن پەر
هنەک بالا خوە دا سەر
ب ئەڤینی ژێرە گۆت
هەتا دل و جگەر سۆت
ئەژی وەک تە خوەدی پەر
زڤستانە، بێ مەفەر
هەچی مێنە، دلۆڤان
ئەز ل تە بوومە مێڤان
ئەی کەڤۆکا جۆوان پەر!
کی مێڤانا دکی دەر؟
بەرە بشکی بایێ رەش
بەلکی جهان ببی خوەش
ناڤێم ل جەم تە رازم
خاتر ژ تە دخوازم
ئەزێ هەرم مالا خوە
هەرم جەم هەڤالا خوە
چاوا لاشێ وێ گەرم بوو
دلێ وێ پێرە نەرم بوو
ئەزێ بێژم گوهـ بدێ
مێڤان مێڤانێ خوەدێ
لێ بەرێ خوە مەدە من
چاوا هەبی قەلسە ژن
هنەک دووری من هەرە
بەرێ خوە ژی بگهەرە
ئۆهـ، دە چنە ئەڤێن نێر؟
ل سەر مە خوە دکن شێر
هەچی مێرن تۆلازن
ل پەی ژنان دبازن
ئەڤ شکەفتا مە وەک دێر
ئەز پاقژم وەکە زێر
گۆتن چەند گۆتنێن تەوش
ب هەردوان خوەش بوو رەوش
چیقێ رەشێ بێ فەدی
ژ نوو ریا خوە تێ دی
پەرێن خوە بەردانە سەر
وی کشاندن چەند کەسەر
گۆ: شێرینی، کەڤۆکی
خویادکی زارۆکی
ئەڤ جهانا پر مەزن
نە سەری و نەژی بن
مشتە ژ ئەڤین و ژین
هەبوون چیە، بێ ئەڤین؟
ژن چیە کۆ نەبی مێر،
کۆ خەرجنە بی چیە زێر؟
رەوشا ژینێ مێر و ژن
هەردوو هەڤدی دمژن
ئەم رۆنییا ڤێ ژینێ
سازن ژ بۆ ئەڤینێ
مێر و ژن کۆ بگهێن هەڤ
ل دل رۆنی دبی شەڤ
بهیستنە مەم و زین
کینە فەرهاد و شێرین؟
ئەگەر ناسناکی ئەڤین
خەج و سیامەند بخوین
ئەو قاس ل من مەبە لەچ
بخوینە کا چلۆ خەج؟
دل ژ کول و خەمان مشت
د ئەڤینێ وێ خوە کوشت
ئەز مەمێ مە و تو زین
ئەز فەرهادم و تو شێرین
ئەز سیامەند تو ژی خەج
چ ژنبی و چ ژی کەچ
ئەی کەڤۆکا پەر هەشین
هەچی نێرن، جگەرخوینتخلص
مێر چیاکی پر پاقژ
لێ ژن ل سەر بوویە مژ
ئەزنە دینم،نە گێژم
ب کورمانجی دبێژم:
سەرگۆ نادن سەر بانا
ژن گوهـ نادن مێڤانا،
ئەڤ پرتکێن خوەش و نەرم
کو نەکشێنن هلما گەرم
چ هێژایە ژینا تە
کۆ نەکشێنم بینا تە
سبا وێ ببی بهار
تەبا دبن دین و هار
سەرخوەش دبن کەر و گور
ب زوورزوور و ب زرزر
ب وان خوەش بن دەم و چاخ
هاویر دکن ئۆخ و ئاخ
ب وان شێرین دبی ژین
دلان دادگری ئەڤین
پەی هەڤ کەڤن ژن و مێر
یان ژی هەچی مێ و نێر
تلوور بکن قشتەقشت
لاش ژ ئەڤین دبی مشت
چقاس پاقژ بی وەک زێر
مێ نینە دل نەدی نێر
گەرەک هەبی هەسپێ نێر
چاڤێن تە ژێ ببن تێر
پەرێن خوە تێخن ناڤ هەڤ
چ ب رۆژ و چ ب شەڤ
ژ هەڤ بستێنن گەرمێ
ژ خوە باڤێژن شەرمێ
خوە تێخی بەر دلێ وی
برەڤێنی کولێ وی
ب وە پر خوەش ببی ژین
تژی ببن ژ ئەڤین
ئەژی نێرم، تژی مێ
سەرما مە کوشت ب گەرمێ
ئەمێ هەڤدی کەدیکن
چێلیکێن خوە خوەدی کن
ئەو کەڤۆکا ژنەبی
زوو فرەهـ کر ژێرە جی
چەنگ و پەر لێ شکەستن
هەردوو ب هەڤرە مەستن
کەتە ناڤ لنگان تەری
دبن چاڤان لێ نێری
پێ خوەش بوویە گەلەک ژین
دل داگرتی ژ ئەڤین
جهان پر پێ بوویە خوەش
خوە سپاردە چیقێ رەش
پشتی کۆ رۆژ چوو ئاڤا
ئەو بوونە بووک و زاڤا
دەرباس بوون ئەو دەمێن سار
سبات چوو و بوو بهار
گول و کولیلک چوونە دەر
جهان بوویە کەسک و زەر
هەر کەس رووگەش ب ژینێ
دلبژۆکێن ئەڤینێ
تەبا هاویر دگەرن
تلوور بلند دفرن
جاندار هەمی ب شادی
دڤێن گەردەنازادی
چیق و کەڤۆک بوونە جۆت
وەک دەستوورا خوەدێ گۆت
گەهـ ب رۆژ و گەهـ ب شەڤ
دانە هەڤدی لێڤ و دەڤ
ژ نشکا ڤە دین رۆکێ
قۆلنج هاتن کەڤۆکێ
هێکێن وێ کو بوونە هەشت
ژ نوو ل سەر وا روونشت
ب سەر وان دە بوو پسیک
هەتا کۆ بوونە چێلیک
لێ دی کۆ رەشن وەک چیق
ژ نوو کرە شیقە-شیق
کرە قازی گۆ: هەوار!
فری ژۆر و هاتە خوار
کرە قیر و شیقە-شیق
خوە ئاڤێتە روێ چیق
چیق سەرێ ژێرە دانی
کەڤۆک دیسا چوو بانی
دیسا ب هێرز هاتە خوار
رەبەن، ژ بەر قارە-قار
چەند ئێریش ئانینە سەر
ل وێ ناڤێ خوەش بوو شەر
چیق ژێرە گۆ: دیا من،
چیە کێماسییا من؟
گۆ: ئەی چیقێ رەش و پیس
تە وێران کر ل من لیس
ئەز پاقژ بووم وەکە زێر
تە ژ بانی ئانیم ژێر
من ناڤ نانیبوون سەر خوە
دە وەر رێکە ژێ دەرخە
ئەزێ چ بێژم خەلکێ؟
وێ نەبێژن: تە ژ کێ؟
وەرگرتنە ئەڤ چێلیک
نە پیرۆز بی ئەو کێلیک.
کۆ، تو هاتی مالا من
خوە ئاڤێتە تالا من
ب ڤی سەرێ تەی مەزن
ئەز ژ تەرە نابم ژن
چیقێ قورپز گۆ: تفی
بێ ل بەختێ ژنا بی
ما کەس کاری ل دنێ،
ب زۆر بازدی سەر ژنێ؟
ب تە ئەز بووبووم شەکر
ئیرۆ دبێژی: سکتر!
ئەز کەڤۆکم پەر سپی
کەچ بم یان ژی ژنەبی
ئەز پاقژ بووم وەکە زێر
ئەز نەگهامە کەسێ نێر
ژ بازی رە نەگۆ: فیق
چاوا ببم ژنا چیق؟
بخوە کەت و کر هەوار
چێلیک تەڤ ئاڤێتن خوار
ژ نوو رابوون هێرزێن چیق
ب سەر دە کر شیقەشیق
ئێریش برێ ب نکل
لێ پر کرن خەم و کول
ب خەید ژ کەڤۆکێرە گۆتێ
تە هناڤێ م تەڤ سۆت
ئەی کەڤۆکا ژنەبی!
تلوور چ رەش، چ سپی
هەمی ژ یەک باڤینە
مەگەر بەژ و ئاڤینە
سپی و رەش و بەلەک
د ژینێ دە هەمی یەک
شاشا مەلا و کەشە
یەک سپییە، یەک رەشە
لێ هەردوو ژی ئۆلپەرەست
خوەدی دەستوور، خوەدی رست
می یا سپی، مییا قەر
وەها رەنگە گا و کەر...
شەب سپییە، رەشە مسک
بەرف سپییە رەشن بسک
رۆژ سپییە رەشە شەڤ
رەش و سپی وەکە هەڤ
رەنگێ تەبا هەزارن
بێ پیڤان و ژمارن
کەسک و سپی، سۆر و زەر
ل ژۆر دبن قۆزەقەر
ئەم تەڤ ژ ڤێ ئاخێنە
خوەژ من چێتر نەبینە
کەڤۆکێ گۆ: چیقێ رەش
پر چلەکی وەک کەلەش
رەش و سپینە وەک هەڤ
کەنگی رۆژ دبی وەک شەڤ؟
رەشک تەڤ بێ ئەولەنە
ل بەر دەستان کۆلەنە
تێن کرین و فرپتن
وەکە ئێزنگ و رۆتن
چیق گۆ: نا، نا، تو شاشی
د ڤر دە پر ل پاشی
رەشن هەنە سەربەستن
سپی گەلەک بندەستن
لێ تەڤ کارکەر و جۆتار
دبن کۆلێ کۆلەدار
مرۆڤ هەمی وەکە هەڤ
تەڤلی جاندار دبن تەڤ
جاندار هەمی خوارنخوەر
هنەک هەنە بیرەوەر
مرۆڤ خوەدی زمانن
ژ مە چیتر دزانن
پێش ڤە دچن دەم ب دەم
ل پاش مانە تەنێ ئەم
کەڤۆکێ گۆ: بەسە، بەس!
شکەفت ل من بوو قەفەس
دەڤ ژ فەلسەفێ بەردە
تە ناخوازم م بەردە
چیق گۆ: کەڤۆکا سپی
ئەڤن وەینێن ژنێن بی
رەش پاخەرن، سپی، زێر
نها بوونە ژن و مێر
ئەگەر قانوونەک هەبێ،
دڤێ تو پەی من دە بێ
ژن تم دارێ شکەستی
ژێرە نینە سەربەستی
گۆ: ب سەرێ تەی مەزن
ئەز ژ تە رە نابم ژن
ژەهرێ تێخم ڤی دلی
ئەزێ ل تە کم گلی
هەردوو فرین چوون ئەزمان
چوون دیوانا سولەیمان
چیرۆک ل جڤاتێ گۆت
دلێ تەڤان کر بزۆت
لێ وەزیرێ وییێ کورد
گۆ: ئەی شاهـ و یەزدیگورد!
بەرە هەردوو بفرن
ئەمێ ل وان بنەرن
کا راستە هەردوو وەک هەڤ
راستە رۆ ژی وەکە شەڤ
هەردوو رابوون خوەش فرین
ل ئەزمانا خوەش گەرین
چیقرەش دەما هاتە خوار
خوە ئاڤێتە بەر دیوار
لێ کەڤۆک هات ژ ئەزمان
چوو سەر دەستێ سولەیمان
وەزیر گۆتێ: ئەزبەنی
ئەزێ بێژم،نە کەنی
هەردوونە بابەتێن هەڤ
رۆ ژی نابی وەکی شەڤ
چیقێ رەشێ کەسنەدی
نە وەک کەڤۆکا کەدی
ئەڤ کەڤۆکا دلۆڤان
تێ سەر دەستێ سولەیمان
نەژ بۆ رەش و سپیتی
ژ بۆ هۆڤی، کەدیتی
ژێرە ناڤێ خەبەردان
کەڤۆک ژێ هاتە بەردان
چیق گۆتە میرێ جنا
گوهـ مەدە وەینێ ژنا
ل نک چیقێ تەیێ رەش
چیرۆکەک هەیە پر خوەش
فەرمان بکە ببێژم
دا زانبینە گێژم
نە کن و نە درێژە!
سولەیمان گۆ: دە بێژە
گۆ: خۆرتەکی سەر بلند
کەچەک ئانی وی ژ گوند
رۆ چوو ئاڤا، بوویە شەڤ
بووک و زاڤا گهان هەڤ
بەری هەردوو ببن جۆت
وان ئەڤ ژ هەڤدی رە گۆت:
ژێرە دا سۆزەک مەزن
ئەز دەست نادم ژنەک دن
خوەدێ چێکر ژنک مر
گۆرنا وێ ل پالا گر
مێرک ل سەر وێ گری
لێ وێ چ بێژن مری؟
ئەگەر سالەک، ئەگەر دۆ؟
خوەدێ ژ جبریل رە گۆ:
رابە هەرە ڤێ شەڤێ
بنەر ژ من چ دڤێ!
جبریل سڤک هاتە بال
تە چ دڤێئەی هەڤال!
گەر تە دڤێ زینا خوە
بدێ نیڤێ ژینا خوە
ئەزێ ژ بۆ تە راکم
دلێ تە و وێ شاکم
مێرک پێرە چوو رایێ
نیڤێ ژینا خوە دایێ
دەنگ هات ژ گۆرنستانا
جبریل رابوو ئەزمانا
مێرک دجی دە بوو کال
ژنک رابوو وەک خەزال
کالێ رەبەن بەردە چوو
لێ ئەو دووریویدبوو
پتێ، ئەز مێرێ تە مە
ل سەر وێ سۆزا خوە مە
بوو تقتقا وێ، کەنی
گۆ: بەس کالێ دەڤ گەنی!
ئەزا گەور چاڤ خەزال
چاوا بکم ئەڤێ کال!؟
کالێ رەبەن،بێ مەفەر
وی ئێریشەک برە سەر
ل وێ ناڤێ بوو هەوار
ژ وێدە هات یەک سوار
لێ خۆرتەکی گەلەک رند
بەژن و بالا وی بلند
دەست ئاڤێتە دەستێ وێ
ئاڤێتە سەر پشتا هەسپێ
سوار ژنک بر و چوو
کالێ، تفەک دایە روو
جبریل هاتە سەرێ گر
وەکە بەرێ دەی لێ کر
ها، کا ژنا تە یا باش
خوەدێ شاشە،یان تو شاش
گۆ: ئەز کۆلاکی سەر رەش
خوەدێ چبکی ئەوا خوەش؟
جبریل گۆتێ: کالێ دین
ژینا خوە ژێ تو بستین
مێرک دیسا ولۆ گۆت
دی کۆ دیسا بوویە خۆرت:
ئەی پادیشاهێ سەر تەخت!
ل جەم ژنا نینە بەخت
دل ب کول و ب دەردم
چاوا ژنا خوە بەدرم؟
بەرسڤ دایێ زوو کەڤۆک
هن ژن هەنە، هن ژنکۆک
دەستوور بدە کەڤۆکێ
ئەژی بێژم چیرۆکێ:
هەبوو کەچەک گەور و رند
بووبوو چیرۆک ل ناڤ گوند
خۆرتەک رابوو دەست ب دەست
قەلەن دا و کەچک خوەست
پشتی کۆ رۆژ چوو ئاڤا
گهان هەڤ بووک و زاڤا
هەردوا سووندا مەزن خوار
ژ کەسی رە نابن یار
ل وان دەمێن پر درێژ
دەرباس بوونە بێ سەرگێژ
مێرک رۆژەکێ ب لەز
بەرێ خوە دا ناڤا رەز
تڤنگ ل سەر ملێ وی
تشتەک کەتە دلێ وی
کا ئەز وێ بخاپێنم
دا راستیێ ببێنم
تەباک ل وێ چۆلێ کوشت
دەرپێ د خوینێ دە هشت
ناڤا لنگان کرە خوین
هاتە مالێ دل ب شین
چاوا ژنا وی ئەو دی
کرە قێرین، دا گری
مێرک کەتە ناڤ جیا
ژنک روونشت بەر پیا
گۆ: کا بێژە چ بوویە،
برین چیە، ل کوویە؟
گۆ: من یەکە نەچێ کر
من تەباکێ خوە ژێکر
ژنا وی یا پر جوان
ژێرە وێ گۆت: دلۆڤان
ل سەر سۆزا خوە مە ئەز
تو کەس ناچی ل ناڤ رەز
ژنک کەتە گۆمانا
وەکە تاڤێن بارانا
سەد دهات و سەد دچوو
چاوا چێکم ئەولەبوون؟
ئەولەبوونێ کو چێکم
دڤێ پۆزێ خوە ژێکم
رابوو چوو ئۆداکە دی
وێ گووزانەک ل ور دی
پۆزێ خوە وێ زوو بری
زۆر دا هەوار و گری
مێرک سڤک رابوو، چوو
ل سەر قادێ دی کەپوو
پتێ،من دەرەو دکر
گۆ: تە یا خوە ب م کر
وی پۆزەکی سادە زێر
چێکر مانە ژن و مێر
گوهـ مەدە ڤی چیقێرەش
چیرۆکا مژ رە را خوەش
ژ جڤاتێ رە گۆ: میر،
ئەڤ وەزیرێ م پر ژیر
گۆ: ب سەرێ باڤێ من
هەو تو ژێرە دبی ژن