زانیارییەکان

کەسانی ناو ئەم داستانە:

* ئەژدەهاک: شا

* گۆتۆ: سەرکردەی لەشکری ئەژدەهاک

* لۆلۆ: وەزیری ئەژدەهاک

* لاسیراب: جاڕچی کۆشکی ئەژدەهاک

* مۆدۆن: جادووگەر

* کاوە: ئاسنگەر

* گوردۆ: کوڕی کاوە

* سارا: ژنی کاوە

* پشتکۆ: هاوڕێی گوردۆ

* زێمری: گۆڕهەڵکەن

* زاماوە: گۆڕهەڵکەن

* کاردا: جووتیار

* مادیا: جووتیار

* کارون: شوانی ئاژەڵەکان

* کاردوخ: ئاشەوان

لەگەڵ:

* خەزنەداری ئەژدەهاک

* کۆمەڵانی خەڵک

* تارمایی مردن

* دەنگی سێ کاسەسەر

* سێ تارمایی مردوو

* سێ ڕێبوار

* پاسەوانەکانی ژووری ئەژدەهاک

* سەربازێک

* میللەت.

جێگا و کات:

کوردستان، ٦٠٠ ساڵ پێش میلاد.

تێبینی:

* ناوی زۆربەی پاڵەوانەکانی ئەم داستانە، لەناو ئەو ناوانەدا هەڵبژێردراون کە لە کۆندا لە نەتەوەی کورد و ناوچەکانی نراون.

* کێشی هەموو هۆنراوەکانی ئەم داستانە تێکڕا (کێشی پەنجە)ی «٤+٤»ن و بڕگەکانی بەم جۆرە ئەژمێردرێن:« - - - - - - - - » یان نیوەی « - - - - »

* چۆنیەتیی پەیوەندیی بەسەرهاتەکانی ناو ئەم داستانە لەڕووی مێژوویییەوە، تەنها پەیوەندیی خۆ بەستنەوەیە بە ئەفسانەکەیەوە بەو شێوەیەی لەناو کوردەواریدا بڵاوە، ئەگینا وەکی تر هەمووی لە زادەی بیری هونەر خۆیەتی و جۆری لێکدانەوە و زمانی قسەکردن تێکڕا لە سەرەتاوە تا کۆتایی ئەتوانین بڵێین «لێکدانەوە و زمانی» ئەم سەدەیەیە.

* ئەم بەرهەمە لەبەر دەستی خوێنەری خۆشەویستدایە، سەرەتای دەسپێکردنی ئەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕاستی ساڵی ١٩٦٩ و تەواوکردنی لە کۆتایی هەمان ساڵدا، نەک ١٩٧١، ئەمە جگە لەوەی شوێنی هەندێ تابلۆکانی ئەم داستانە و لەنێوان گفتوگۆی پاڵەوانەکاندا دەربڕینی ساکار و سادە هەن کە زیاتر خۆم ویستوومن بەم جۆرە بمێننەوە، بەتایبەتی کە بەرهەمەکە بۆ سەر شانۆ ئامادە کراوە، لە لایەکی تریشەوە هەر بەو جۆرەی لە کاتی خۆیدا نووسیبووم، هێشتمەوە و هیچ دەستکارییەکم تیا نەکرد ویستم ئەم بەرهەمە بخەمە بەرچاو.

* ئەم بەرهەمە نیاز وایە لە پاشەڕۆژێکی نزیکدا لە لایەن تیپی تەمسیلی کۆمەڵەی هونەر و وێژەی کوردییەوە، لە شانۆ بخرێتە سەر شانۆ، دوای ئەوەی کە دەرهێنەر «مخرج»، چاو بە سەرتاپای تابڵۆکان هەموویدا ئەگێڕێتەوە.

* ئەبێ لێرەشدا لە دڵەوە سوپاسی گەرموگوڕی هاوڕێیانی خۆشەویست و ئەدیب کاک «جەلال میرزا کەریم» فەرمانبەر لە وەزارەتی ڕاگەیاندن و کاک «کەماڵ ڕەئووف محەممەد» بکەم کە لە جێبەجێکردنی یاری دەدان و یارمەتی دا بۆ چاپ کردنی ئەم داستانە لە لایەن وەزارەتی ناوبراوەوە، دڵسۆزانە کۆششیان بۆ کردم.

—ش. بێکەس

خوا و فریشتەکان:

ئەو خوا و فریشتانەی لەم داستانەدا ناویان هاتووە سەرچاوەکانیان داستانەکانی کۆنی ڕۆژهەڵات و بەتایبەتی ئەفسانەکانی دەوری سۆمەرییەکانە.

(داستانەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتی ڕافدەین نووسینی زانای بەناوبانگی ئینگلیزی «سموئیل هنری هووک» (Samuel Henry Hooke) مامۆستای خوێندنی داستانە کۆنەکان لە زانکۆی لەندەندا، گۆڕینی بۆ عەرەبی: یوسف داود عبدالقادر، چاپخانەی دار الجمهوریە، ١٩٦٨.)

* ئەهرەمەن: خوای شەڕ

* ئانانا: فریشتەی ئاسمان

* نانا: خوای مانگ لە ئوور

* نیتی: پاسەوانی جیهانی تاریکی ژێر زەمین

* ئینکی: خوای جادووگەری و حیکمەت و دروستکەری دنیا

* ئۆتۆ: خوای ڕۆژ

* نامۆ: خوای دەریا

* ئانلیل: لە هەموو فریشتەکان گەورەتر و خوای خۆشی و فەڕ و پیت

* ئاشنان: خوای کشتوکاڵ و دەغڵ و دان

* لەهار: خوای ئاژەڵ

* سمکان: خوای شاخ و کێو و خاوەن دەسەڵات

* ماشۆ: ئەو ڕیزە شاخانەن کە ئاوی مردنیان لێیە

* زوو: کوشندەترین باڵندە، بەپێی ئەفسانەکانی ئەو سەردەمە