بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيم
از کتاب:
ڕۆستەم و زۆراب
اثر:
کمالی (1886-1974)
7 دقیقه
13 مشاهده
بەناوی خودای گەورەی لامەکان
خالقی خەلق و ئەرز و ئاسمان
دنیای درووست کرد بە یەک کون فەکوون
بێ میسل و مانەند، پادشای بێچوون
سەتتار و سەرپۆش ئیش و کاری بەد
مەلیکولمولووک ئەڵڵاهو سەمەد
ئوستادی نەقاش ڕووی عالەم تەواو
کێ دیویە سوورەت بگرێ لەسەر ئاو
ئیجادکونەندەی جەمعی موڕسەلین
ئەولیا و ئیمام عالمانی دین
پاڵەوانانی بەقووەت و تاب
ڕۆستەم و زۆراب شای ئەفراسیاب
لە پاش مەعرەکە و شەڕ و کارزار
بردنیە عەدەم، خالقی جەببار
یاڕەب بە حەققی ئەحمەدی موختار
بە جەمعی ئەسحاب مەردانی ناودار
بمانخەیتە سەر ڕێگای موستەقیم
نەبین شەرمەسار، غەفوور و ڕەحیم
بدە تەوفیقم خالقی عالەم
بنووسم باسی جەنگنامەی ڕۆستەم
وا بەیان ئەکەن پیاوانی پێشین
ڕۆژێ لە ڕۆژان بە دڵی غەمگین
دانیشتبوو ڕۆستەم عاجز و غەمبار
لە پاشان هەڵسا بچێ بۆ شکار
شمشێری هەڵگرت کەمەند و کەوان
گورزی گاوسەر، خەنجەری دەبان
سواری ڕەخش بوو، پەڕندەی تەییار
ڕووی کردە سەحرا بۆ ڕاو و شکار
ڕووی کردە جەنگەڵ سەحرا و کۆساران
جێگای نێچیر و ئاهووی تەتاران
لەپڕ لە سەحرا چەند گوور دیاری دا
ڕۆستەمی دەستان بە گورجی خێرا
بە پەنجەی پڕ زۆر حەوای دا کەمەند
گوورێکی گەورەی هێنایە ژێر بەند
سەرەکەی بڕی، پێستی کەند خێرا
لە بێخ درەختی هەڵکەند زوو ئازا
گۆشتی گوورەکەی پارچە کرد بە تیغ
ئاگری کردەوە و گۆشتی دا لە سیخ
گۆشتەکەی برژا کردی نۆشی گیان
هەموو گۆشتی خوارد، فڕێی دا ئێسقان
وەختێ کە تێر بوو مەیلی خەوی کرد
جێگای چاک کرد و ڕاکشا دەستوبرد
سیلاحی شەڕی لە خۆی کردەوە
سەری نایەوە خەوی بردەوە
ڕەخشی بەردایە سەوزە و مێرغوزار
لەناو چیمەن گوڵ خۆش و لالەزار
لە لەشکری تورک لەپڕ دە سوار
هاتنە ئەو شوێنە بۆ ڕاو و شکار
بەدوای نێچیردا ئەگەڕان سەردەم
کاتێ چاویان کەوت بە ڕەخشی ڕۆستەم
چوون دەورەیان گرت بێ هەست و بێ دەنگ
ڕەخش لەگەڵیان دەستی کرد بە جەنگ
نەعرەتەی کێشا پڕماندی چەند جار
ڕۆستەم لە خەوی هیچ نەبوو بێدار
لەگەڵ سوارەکان دەستی کرد بە شەڕ
ئەسڵەن نەترسا ڕەخشی هونەروەر
عاقیبەت سێ کەس لە تورکی بێ خێر
کوشتی بە چەپۆک ڕەخشی دەنگدلێر
حەوت نەفەرەکەی تریان دەستوبرد
چواردەوری ڕەخشیان جا ئازانە گرت
بە زۆری کەمەند کردیانە ناو داو
گەڕانەوە دوا بەبێ خورد و خاو
شارێکی گەورە نزیک بوو کەوا
شاری «سەمەند»یان پێ ئەگوت ئەوسا
بردیان بۆ شاهـ، ڕەخشی هونەرمەند
کە چاوی پێ کەوت شاهـ کردی پەسەند
ئەمجا پادشا ئەمری کرد، ئەمیر
بردیە تەویلە، ڕەخشی کرد زنجیر
وەختێ کە ڕۆستەم لە خەو بوو بێدار
تەماشای باغی کرد و مێرغوزار
تێ فکری ڕەخش ئەسەری نییە
هیچ تێ نەگەیشیت ئەو سڕڕە چییە
ئەمجا سەیری کرد سێ لاشەی بێ گیان
کەوتووە لەگەڵ شمشێر و کەوان
شوێن پێی چەند سواریش دیارە لە زەمین
ئەمجا تێ گەیشت ڕۆستەمی گوزین
کردییە بەر زرێی پۆستی بەور بەقار
گورزی کردە کۆڵ، وەک شێری شکار
زینەکەی ڕەخشی گرت بە کۆڵەوە
ڕۆیشت لە سەحرا و دەشت و چۆڵەوە
خەریک ما لەناو بیابان و چۆڵ
گورز لەسەر شان و زین لە پشت و کۆڵ
هەموو جار ئەیگوت سەد شوکر ئەڵڵا
شەرمەندە مەکە، عەبدی ڕووسیاهـ
لەلای هاوسەران نەبم شەرمەسار
نەمکەی بە جێگای تانەی ڕۆزگار
زۆر کەس ئەڵێن پێم بێ دەسەڵاتە
ڕەخشیان لێ سەندووە بە زۆر، وا ماتە
خۆ من بە بێ ڕەخش پەشێوە حاڵم
کێ بۆم هەڵبگرێ گورز و گۆپاڵم؟
لە ڕێگای حەوتخوان گیانم بە ئەو بوو
ڕەفیقی چۆڵم، هاوڕازی شەو بوو
بە دوای ڕەخشا چوو، جیهانپاڵەوان
بڕی ڕێی سەحرا و چۆڵ و بیابان
مەنزڵ بە مەنزڵ تا توران زەمین
ڕۆیشت بە دڵی عاجز و غەمگین
ئەچوو بەڕێوە وەک کێوی ئەلبورز
زەمین لەژێر پێی ڕۆستەم هاتە لەرز
وەختێ بەیانی کاتێ دەرکەوت خۆر
جا شاری «سەمەند»دیاری دا لە دوور
ئێشکچی دییان کە لەسەر حەسار
بە تالووکە چوون، بۆ لای شەهریار
وتیان پیاوێ دێت لە دوور دیارە
یەقین پاڵەوانی خەنجەرگوزارە
پۆشیویە لەبەر زریێ ئاسنین
وا بە شانییەوە گورزی لەگەڵ زین
شاهـ وتی: تەحقیق ئەوە ڕۆستەمە
پیادەیە و تەنها، دڵی پڕ غەمە
لە دەشی ڕاودا خەوی کردووە
خەوتووە ئەمجا ڕەخشیان بردووە
شاهـ کە ئەمەی بیست هەڵسا لەسەر تەخت
چوو بۆ پێشوازی شاهی بڵندبەخت
چەند لە وەزیران خاسی شەهریار
چوو بۆ پێشوازی ڕۆستەمی ناودار
یەک یەک ماچیان کرد چەند جار دەست و پێی
کەوتن لە زەمین لەژێر خاکی پێی
شاهـ پرسی ڕۆستەم تۆ کوڕی زاڵی
بۆچی پیادە و پەرێشان حاڵی؟
ڕاستیم پێ بڵێ کێ ئەمەی کردووە؟
کێ لە سەحرادا ڕەخشی تۆی بردووە؟
کێ بێ لەگەڵ تۆ پەنجەبازی کا
کێ حەددی هەیە کە ناسازی کا
جوابی دایەوە ڕۆستەمی دەستان
وتی گوورێکم کردبوو بریان
تێرتێر گۆشتم خوارد چاوم چووە خەو
بێ ترس لە دوژمن، بێ خۆف لەم و لەو
گورزی گاوسەر لەژێر سەرما بوو
کە هەڵسام نواڕیم ڕەخش نەمابوو
شوێنم هێناوە هەتا ئەم شارە
ڕەخشم لێرەیە مەعلووم دیارە
بە غەزەب هاتووم ڕەخش پەیدا کە
یاخۆ شوێنەکەی لە شار جیا کە
لەژێر زەمین بێ یا لە ئاسمان
ئەبێ ڕەخشی من پەیدا کەن ئەلئان
ئەگینا بە زات خودای بێهەمتا
من کارێ ئەکەم خوێن لاشە ببا
لەگەڵم مەکەن هیچ حیلە و ئەفسوون
با بە تیغی من نەبن سەرنگوون
قەسر و هەیوان و دەروازە و حەسار
با بە گورزی من نەبێ یەختەسار
شاهـ کە ئەمەی بیست، لەرزی هاتە گیان
لەرزی هەر وەکوو بێ سەر شتاوان
وتی بە ڕۆستەم دڵت ببێ شاد
غەم و پەژارە تۆ بدە بە باد
بە توندوتیژی کار ناچێتە سەر
مار بە قسەی خۆش لە کون دێتە دەر
میوانی عەزیز نووری دیدەمی
تۆ گەورە و سەردار بەرگوزیدەمی
هەموو خەزێنە و گەنج و مەتاعم
کەنیز و غوڵام زێڕین کولاهم
هەموو خاکسار خاکی ژێر پاتن
فیدای سمی ئەسپ جیهانپەیماتن
ئەمشەو لێرە بە، هەتا بەیانی
خۆش ڕاببوێرە بێ دڵگرانی
جا ڕۆستەم دڵی ساکن بوو لە دەرد
ڕووی کردە چادر ئاڵای لاجیوەرد
کەنیزەکانی دیبای چینی پۆش
کەمەر بەستەکان دانەی دووڕ لە گۆش
سەف سەف جەمع بوون جا بۆ تەماشا
ڕۆستەم چووە سەر تەختی پادشا
ڕۆستەمیان کە دی هەموو بوون سەرسام
لە سام و هەیبەت نەوەی زاڵی سام
شەو بەسەردا هات ڕووی دنیا بوو تار
هەڵگیرسا چرا و فانۆسان هەزار
هەیوان لاجیوەرد جەواهیرکاری
ئاو سارد بە گوڵاو عەنبەر دیاری
دۆشەک و فەرشی دیبای چین باف
بۆن میسک و عەنبەر لەگەڵ میسکی ناف
ساقی مەشغووڵی شەرابی ناب بوو
مەجلیس فەرەحبەخش بەزمی شەراب بوو
مەحرەمێکی شاهـ لە مەجلیس هەڵسا
ڕۆیشتە حەرەم خەڵوەتخانەی شا
وەسف و تەعریفی جیهانپاڵەوان
کردی لە خدمەت بانووی بانووان
خولاسە ئەمجا لەپاش نیوەشەو
مەجلیس بڵاو بوون کردیان مەیلی خەو
شوعلەی چلچرا و فانۆسی گەوهەر
دابووی لە جامڕیز وەکوو شەوقی خۆر