٤
- کیژان؟ ببێژە کورێ من، تو کیژانێ دخوازی؟
- باڤۆ، ئەز وێ ئاپێ ئەرمەنی دخوازم، ئەو پر خوەش لێدخە، باڤۆ.
- باشە، کورێ من، ئەز ئێ وێ ژ بۆ تە بکرم. ئەو ل بێرووتێ هەیە.
- وی ئاپۆیی ب ئاوازا سترانێن کوردی لێخستیە، نە وەلێ باڤۆ؟
- هەرێ کورێ من، وی دەنگێ بلوورا کوردی کریە موسیکەکە یەکتا.
- باڤۆ... ئەز ببێژم؟ ئەز تشتەکی دن ژی دخوازم...
- ببێژە کورێ من، ببێژە...
- ما قووەتا مە هەیە؟
- هەرێ کورێ من، قووەتا مە هەیە تو ببێژە، تو چ دخوازی ژ باڤێ خوە رە ببێژە، مەترسە و شەرم مەکە.
- باڤۆ، ل دبستانێ... تو زانی، ل دبستانێ هەڤالێن من هەنە. عەرەب، کورد، ئەرمەن و سوریان...
بسکلێتێن وان هەنە. باڤۆ ئەو ب بسکلێتان تێن دبستانێ.
- تو بسکلێت دخوازی، کورێ من؟ ببێژە، تو وێ دخوازی؟
- باڤۆ، تو زانی، ئابید و شێرکۆ هەنە. تە دیت، ئەو تێن مالا مە ژی. باڤۆ، بسکلێتێن وان پر خوەشن. بسکلێتا ئابید بەلەکە و دبرقە. خەلەکێن رەنگێن بسکلێتا وی دکەڤن ناڤا هەڤ. گاڤا ئەو لێ سوار دبە و دەرە مالێ یان ژی پێ تێ دبستانێ، بسکلێت دبرقە. باڤۆ ئەو چانتا خوە ژی داتینە پشتا بسکلێتێ...
- باڤێ تە دێ یەکێ وەلێ ژ تە رە بکرە. تو مەراق مەکە. ب خێر، تو ژ ڤر دەرکەڤە، ئەز ئێ بسکلێتەک ژ یا ئابید ژی خوەشتر ژ کورێ خوە رە بکرم.
- ما قووەتا مە هەیە؟ ما تو دکاری بکری؟
- هەرێ کورێ من، ئەز دکارم، چما نکارم... ئەز ئێ بسکلێتەکێ کۆ دبرقە، بکرم...
- باڤۆ، ئەز تشتەکی دن ژی بێژم؟
- بێژە کورێ من، ببێژە...
- باڤۆ، سینەم شەرم دکە ببێژە... چانتا وێ کەڤن بوویە، چاڤکێن چانتێ چیریانە... ل بازارا مەرجێ، وێ و ئوسەیمایێ ل دووکانەکێ چانتەیێن رند ئێن چەرم دیتنە...
- ئەز ئێ ب سینەم و ئوسەیمایێ رە بپەیڤم، کورێ من.
نها، تو، ب هێسانی، گۆتنێن وێ رۆژێ ڤەدگوهەزنی سەر کاخزێن سپی و دنڤیسی.
پێنووس ب هەسانی وان ل هەڤ تینە. لێ تو وەرە و ژ من بپرسە کا من هنگێ چ دکشاند و چ حس دکر... جەمشید، لاوێ من ئێ یەکانە، زوریەتا من، نەوێریبوو داخوازا دلێ خوە یێ زارۆک بگۆتا! وی بەحسا قووەتا مە دکر و نکاریبوو بەحسا داخوازا خوە یا بسکلێتەکێ بکرا! تو دێ باڤ بی، د سەر دە میر بی و لاوێ تە دێ، ژ بەر رەوشا کامباخ و تەرەس، ژ نەچاریێ، ژ تە تشتەکێ نەخوازە! تو دێ نکاربی ژێ رە بسکلێتەکێ بکری... ما مرن ژێ نە چێتر بوو؟
ئەگەر جەمشید نە ل نەخوەشخانێ بوویا، ئەز نە باوەرم کۆ وی دێ بەحسا بسکلێتێ ژی بکرا. جەمشید ل نەخوەشخانێ بوو، بەدەنا وی یا بچۆک ب تایا نەخوەشیەکە خەدار کەتبوو. مە ئەو بربوو نەخوەشخانا فرانسزی کۆ من ئێ ژی پاشێ، پشتی هلوەشینا بیرێ، زیارەت بکرا. جەمشید دڤیا ل نەخوەشخانێ بما و تەداوی بوویا. لێ قووەتا مە نین بوو کۆ مە بکاربوویا مەسرەفێن نەخوەشخانێ بدا! مە نکاریبی دەرمانێن پێوست بکرینا! لێ ب هێڤیا کۆ من ئێ، دیسان، ژ دۆستەکێ خوە دەین بکرا و مەسرەف بدانا، مە جەمشید ل نەخوەشخانێ رازاند. ئەز هەر رۆژ، پشتی نیڤرۆیان دچووم نک وی و ل بەر سەرێ وی رۆدنشتم و پێ رە دپەیڤیم. دڤیا تشتەکی ب جەمشید نەبوویا، پشتی هەردو سەفتەران، من نەما دکاربوو خوە رابگرتا. جەمشید کۆ هێ زارۆکێ دەرگووشێ بوو، ب ئاڤەژەنیێ هین بوو، پێنجسالی بوو ل هەسپان سوار بوو، هەشتسالی بوو، ب من رە هاتە سەیدێ، دڤیا بژیا و ل سەر ریا باڤ و کالێن خوە بمەشیا، ناڤێ مە بدۆماندا...
لێ رەوش نە تو رەوش بوو، تەرەس و کامباخ بوو. ئەز نکاربووم بنڤیاما، خەو نەدکەت چاڤێن من. ئەڤ گۆتنا هانێ یا کالەمێران کۆ من تو جاری باوەر نەدکر کۆ ئەو ئێ ئەوچەند ببوویا راستیا ژینا من، مخابن، بووبوو راستیا من؛ خەوا مریان تێ، خەوا برچیان نایێ. راستە، بەرێ ژی، ئەز گەلەکێ برچی مابووم، من گەلەک رۆژێن برچی دەرباس کربوون. لێ هنگێ ئەز ب تەنێ بووم. نانێ تسی، دو سەرێ کارتۆل، پاریەکە پەنێر تێرا من دکر. نها زارۆک هەبوون، بارێ مالێ هەبوو، ناڤێ مەزن هەبوو، هاتن و چووینا بۆش هەبوو. لۆما چاخا ئەز دکەتم ناڤا جیان، هەموو دژواری، زەحمەتی و بێگاڤی ل دۆرا من دجڤیان. بێچارە، ئەز دیسان ژ ناڤ نڤینان دەردکەتم، من جخارەیەک ڤێدخست، ل رۆشەنا کۆ چاڤێ خوە ڤەکربوو و بێدەنگ ل من دنهێری، مێزە دکر و دچووم ئۆدا خەباتێ. تو دێ بپرسی کا من ل ور چ دکر؟ هیچ. ژ ڤەخوارنا ئاراق، کشاندنا جخارێ و گومان و پۆژاندنێ پێ ڤە، هیچ تشتەکی. پێنووس نەدلڤیا، گۆتنان کۆچ کربوون. دنیا بووبوو تاری، تو چلکا رۆناهیێ ژ دەرەکێ نەدخویا. نە پێتەک نە ژێ چرووسکەکە هێڤیێ...
ئو د سەر دە ژی ژینا رۆژانە، کەفت و لەفتێن وێ، دژواری و مەسرەفێن وێ. مەسرەف پر بوو، لێ هاتن نین بوو. ناڤ، شان و شۆرەت مەزن بوو، لێ دراڤ و دەولەمەندی تونە بوو. ئەز چاوان ببێژم، چاوان ب تە بدم فاهمکرن؟ مەسەلا جانان و هاتنا وێ. جانان، ب خەونێن خوەش، خەیالێن مەزن، هاتبوو و ب قاسی سێ هەفتان ل بێرووتێ مابوو. لێ پشتی کۆ وێ ژی فاهم کربوو کۆ ئێدی دەرەنگ بوو، ئێدی پایزێ ب سەر ئومر و بەدەنێ دە گرتبوو، ئەو، ب گری، چاڤێن وێ ل من، ل کەشتیا فرانسزی سوار بووبوو و بەرێ خوە دابوو مارسیلیایێ. ئەو هاتبوو، ئاگرێ دلێ من ئێ کۆ ڤەمریبوو، ژ نۆ ڤە، ڤێخستبوو و چووبوو.
هەیە کۆ گۆتن نە د جیهـ دە بە، لێ مەسرەفێن مە یێن سێ هەفتان ب قاسی هاتنا شەش مەهێن رۆشەنێ بوون. خوەدێ شاهیدە، من تشتەک ژ یارا خوە یا رۆژێن باژارێ من ئێ ئابادین ستەمبۆلێ تەخسیر نەکربوو. لێ هەر تشت ب دەین بوو و رۆژ ب رۆژ، دەین زێدە دبوون. رۆشەنا رەبەن گەلەکی خوە دکێشاند دا کۆ ئالیکاری بکە. وێ مامۆستاهی دکر، ل زارۆکان دنهێری، زارۆک و ئوسەیما ددان خوەندن و هەموو کارێن مە دمەشاندن. من ژێ دخوەست، پر دخوەست کۆ ئالیکاری بکرا. لێ ژ دەستێ من زێدە تشتەک نەدهات. مخابن ئەز ب کێری شخولێن تیجاری و دراڤی نەدهاتم. کامورانێ مە، ژ من ژیرتر بوو. وی هەم شخولێ خوە یێ زمان و ئەدەبیاتێ دمەشاند هەم ژی یێ تیجارەت و ئابۆریێ. من نکاریبوو، ئەز ب تەنێ ب کێری گۆتنێن بریندار ئێ کوردی دهاتم. لێ وان ژی پەرە نەدکر، مینا کۆ خانێ، شایرێ مەزن ئێ کوردان، مامۆستەیێ ئەڤینداریا وەلێت ئێ باڤ و کالێن من، گۆتبوو، بازارا وان کەسات بوو. ئەز ژ مالباتا عەزیزان، میرەکێن جزیرا بۆتان بووم. کاربدەستێن دەولەتێن رۆهلاتێ ناس و دۆستێن مە بوون. گرەگر مێڤانێن مە بوون. کەچا کەکێ من سورەیا ب برایێ قرالێ ئوردنێ رە زەوجیبوو و بووبوو بووکا سارایێ. دامات ئەحمەد نامی بەگ کۆ رەیسێ جومهورێ سووریێ بوو، ناس و خزمێ بەدرخانیان بوو. مالا قرال ئەڤدلهـ دۆستێ مالباتێ بوو. سەرەکوەزیرێ سووریێ هوسنی زەعیم دۆستێ مالا مە بوو. د وەختێن ئۆسمانیان دە، گاڤا مامێن من بەدری پاشا، خەلیل رامی بەگ، عەلی شامیل پاشا و یێن دن ل رۆهلاتێ کارێن دەولەتێ دگەراندن، وان گەلەکی چێیێ ب ڤان مال و مالباتێن کۆ نها رۆهلات ئیدارە دکرن، کربوون. لێ تو جاری، من رۆیێ خوە بەر ب وان نەدکر... من نەدخوەست کۆ ئەز لالا پاشا بووما، برچیبوون ژ لالا پاشاتیێ چێتر بوو.
هەچی ئەو ئاپێ ئەرمەنی کۆ جەمشید، ب زمانێ خوە یێ شێرین، بەحس دکر، ئارامێ خاچاتوریان، موسیکژەنێ مەزن ئێ ئەرمەنستانێ، بوو. من دو پلاکێن وی یێن کەڤرین ژ دۆستێن خوە یێن ئەرمەن ئێن بێرووتێ دەین کربوون و ئانیبوون شامێ و ل وان گوهداری کربوون. ل مالێ گرامۆفۆنەکە باش کۆ رۆشەنێ، ژ بۆ ئوسەیما و سینەمێ کریبوو، هەبوو. ب قاسی دو هەفتان، پلاکێن یەکتا یێن خاچاتوریان هەر ل سەر بوون. ناڤێ پلاکان «گایانەهـ» بوو. گایانەهـ کەچکەکە ئەرمەن بوو، ناڤێ برایێ وێ ئەرمەن بوو کۆ ژ کەچا کورد عەیشێ حەز دکر... پلاکێن کۆ پر خوەش ل هەڤ هاتبوون و ل سەر موسیکا کەڤنارە یا ئەرمەن و کوردان لێ بووبوون، دو هەفتان مالا مە شێن کربوون. ل نەخوەشخانێ، ئۆدا سپی یا سواخکری، جەمشیدێ کۆ رۆژێن بەرشیریێ حەتا رۆژێن نەخوەشخانێ، هەر و هەر، ل دەنگێ بلوورا ئەحمەدێ فەرمان گوهداری کربوو، ئەو پلاک دخوەستن. خوویێ شیرێ حەتا پیرێ بوو!..
- باڤۆ، ئەز تشتەکێ ببێژم؟
- ببێژە بەرخێ من.
- پەرێن ئاغا دەلالێ من، کالۆ ئەحمەد پرن. ئەو وان پەرەیێن کۆ تو و مێڤانێن کۆ تێن مالێ، ددنێ، ڤەدشێرە. وێ شەڤا هانێ، باڤۆ، گاڤا ئەو ئاپۆیێن فرانسز هاتبوون و ئاغایێ دەلال ژ وان رە ل بلوورێ خستبوو... ئەو شەڤ تێ بیرا تە، باڤۆ؟
- هەرێ، کورێ من، تێ بیرا من...
- وێ شەڤێ، باڤۆ... تێ بیرا تە، تە پەرە دان وی. وی ئەو پەرە وەرگرتن و برن ڤەشارتن... ئەو پەرێن خوە دخە ناڤ دۆخینا خوە. زێرێن وی ژی هەنە، باڤۆ.
- کورێ من، ئەو حەقێ وی نە...
- لێ باڤۆ، ئەو پەران وندا ژی دکە...
- چاوان، کورێ من؟
- گاڤا ئەو دەرە ئاڤدەستخانێ و دۆخینا خوە ڤەدکە، پەرە ژێ دکەڤن و ژ قولکێ دەرن. باڤۆ، گەرەکە، ئەو پەرێن خوە بدە تە.
- چما کورێ من، چما ئەو ئێ بدە من؟
- ئەو وان ژ بیر دکە و پاشێ دخینە، وندا دکە... ئو ئاغایێ دەلال دبێژە کۆ قووەتا تە نینە، دەستێ تە تەنگە. گەرەکە، ئەو وان بدە تە...