٤
جەلادەت بەگ بەرسڤێ نادیێ، ب تەنێ، ئەو ژ پەنجەرێ ل دوور دنهێرە و گوهێ خوە ددە سەر دەنگێ بلوورا کۆ هێدی هێدی بیر و هشێ وی ژ شامێ ڤەدقەتینە و دبە وەلێت، وەلاتێ خەیالان...
- ئەڤ ئاوازا سترانا مەمێ ئالان باشە؟ ئەحمەدێ فەرمانێ کیکی بلوورا دەڤێ خوە، دیسان، ددە ئالی و ژ جەلادەت بەگ دپرسە، باشە؟ ب دلێ تەیە؟
- پر باشە، پر ب دلێ منە، جەلادەت بەگ دبێژە و دیسان ڤەدگەرە سەر دەفتەرا کۆ ل سەر چۆگێن وییە.
شەڤا شامێ دەست پێ کریە. رۆژ و ئێڤار قولپینە سەر شەڤێ. ستێرکێن قەلس شەڤێ، چرایا رەبەن ئۆدا قاتا ژۆرین ئا جەلادەت بەگ رۆنی دکن. شام رادزێ، تاخێن کێف و حەنەکێ یێن شامێ ڤالا بوونە، ئینسان رادزێن، ئینسانیەت رادزێ. د ڤی وەخت و دەما رازانێ دە، دو ئینسان، دو کوردێن دەرکەتی، میرەکێ کوردان و دەنگبێژێ وێ، د هەمبێزا شەڤێ دە، ب لۆرینا بایێ باکور ئێ زەریا سپی، د بن رۆناهیەکە پر قەلس و نەچار ئا چرایەکە کەڤن دە، ل بلوورا هەزار سالان ئا کوردان دخینن، ل بلوورا چیا و زۆزانێن وەلێت گوهداری دکن و بلوورا کۆ نیشانا تاریخەکە کەڤنارەیە، دنڤیسن.
دەنگبێەژ ل بلوورێ دخە؛ بلوورا درێژ، زراڤ و نارین تێ زمان، ئەڤین و ئەڤینداریێ، حەز و حەزکرنێ، ڤەقەتین و حەسرەتێ، دەرد و کەسەرێ تینە زمێن. پێچیێن دەنگبێژ، ب هۆستەهی و هونەرمەندی، ل سەر قولکێن بلوورێ دگەرن؛ دژیتی و بەربەری، دەخەسی و هەسوودی، دەک و دۆلاب، فیتنە و فەسادی د ناڤبەرا قولکان دە دەرن و تێن. مرن د ناڤبەرا پێچیان دە دگەرە.
میرێ دەرکەتی، گەرینەندەیێ کۆڤارا هاوارێ، گوهێ وێ ل سەر دەنگێ نەرم ئێ بلوورێ، پێنووس د دەستان دە، ل سەر کاخزێ سپی دنڤیسە؛
بلوورا من ئا شیرین
تو د ساریا سبەهێ
و هنگوورا ئێڤارێ دە
هەڤالێ بێهەڤالان،
دەستبرایێ شڤان و دلکەتیان ئی.
دەنگێ تە،
هێسترێن دلێن خەمگیران،
سلاڤا ژ هەڤ -ڤەقەتیان.
گرین و زارینا دلکەتیان
تینە بیرا من.
بلوورا من تو یی،
خەمرەڤینا تەرکەسەرێن دنیایێ!..»
دەنگبێژ و بلوورڤان دەڤێ بلوورێ دبە ئالیێ راستێ دەڤێ خوە، هەردو لێڤێن خوە ڤەدکشینە و ب نەفەسەکە درێژ ل بلوورێ دخە؛ دەنگێ بلوورێ میرێ تەنێ و دەنگبێژێ وی دبە کووراهیێن دەور و دەورانان، نک بەگ و میران، داوەت و دیلانان، شەر و پەڤچوونان، نێچیر و نێچیرڤانان، عەگید و شەرڤانان... دەنگێ بلوورێ وان داڤێژە سەر پشتا موویەکێ ژ چیرۆکێن «هەزار و شەڤەکێ» و وان دبە وەلاتێ خەون و خەیالان، باڤ و کالان.
میر ژ قەدەها خوە یا ئاراقا لوبنانێ چەند قولت ڤەدخوە، ژ جخارا خوە نەفەسەکە کوور دکشینە، سەرێ خوە بەر ب ژۆر دکە، ب قاسێ کێلیەکێ، چاڤگرتی، دفکرە و دیسان ڤەدگەرە سەر کاخزێ سپی و دنڤیسە؛
«دەنگێ بلوورا من،
چیا و زۆزانێن بلند،
کانیێن ب گول و رهان دۆرگرتی،
گوهێ شکەفت و سەرێ زناران
گوهدارێن تە نە!
ئو سورا بایێ غەربی
تە د ناڤ پەلێن دارێ دە دگەرینە.»
بلوورڤان نەفەسەکە کوور دکشینە و دیسان بلوورێ دبە دەڤێ خوە و لێدخە؛ میر و بلوورڤان، تەڤێ دەنگێ بلوورێ، ل خوەشیێن جیهانێ، بەدەویێن بهوشتێ و خەزەبێن دووژەهێ دنهرێن. دەنگ، پێل ب پێل، بلند دبە. ئاخینا ئەڤینا قورمچی، مرازێن شکەستی، پێل ب پێل، دل و روهـ ڤەدگرن. پۆرێ درێژ، چاڤێن رەش ئێن کلکری، ئاورێ نەرم، بێدەنگیا ئەڤین و ئەڤیندارێ، گاڤ ب گاڤ، ب دوور دکەڤن.
ئاگر ب دل دکەڤە، پێل ب پێل. چاڤ تێن گرتن، خوین، پهێت، د داماران دە دهەرکە. دەنگێ بلوورێ میر و بلوورڤانێ وی هلدگرە و دبە، ب فرێ دخینە.
میر رۆپەلەکە نۆ یا دەفتەرا ل سەر چۆگێن خوە ڤەدکە و دنڤیسە؛
«بلوورا من، وەرە ئەم ئێ
ب وی چیایێ بلند رە
ب هەوا کەڤن
ئو ببن جیرانێ بایێن خورت
ئو هەڤالێ کمتێن وان
یێن ب مژ و دوومان،
ئو تێ دە دەنگێ خوە بەردن
ئو زارینا دەنگێ مە
بکەڤە ناڤ کۆرتال و گەلیان
ئو بێجانیا عەردێن ژێرین بهەژینە؛
ئو پێلێن ئاڤا هەفترەنگ
ئێن خەمزەباز
نالینا مە بگهینە
دەشتا سرووج و دیاربەکرێ؛
ئو بەریا مێرخاسێن بەرازان؛
و کالینا بەرخان،
تەڤ شەهینا هەسپان
ل مە ڤەگەرینن.»
بلوورڤان دەڤ ژ بلوورێ بەرددە، ب ئەڤین و رێزداری، مینا کۆ زارۆکەکێ دەینە، بلوورێ داتینە کێلەکا خوە، سەر تەختێ رازانێ. بلوورڤان وەستیایە.
ئاخ، ئەو رۆژێن هانێ! ئاخ، نڤیسکار! ئاخ، نڤیساندن!.. ئاخ نڤیساندنا بلوورێ! ئەز نها چ بکم؟ ل بەر بوویەرێن وان رۆژان بکەڤم؟ یان ژی ئەز وان رێزێن شهیرا من «بلوورا من»
ب بیر بینم و کێفخوەش بم؟
رێز خوەش، لێ بوویەر، پێوەندی و حسێن کۆ ئەو رێز دافراندن، نەخوەش بوون. مرن دیسان ل دۆرا من بوو. بیهن و هلما مرنێ ژ ناڤ رۆپەلێن دەفتەرێن من و رۆپەلێن هاوار -ێ بلند دبوو؛ مامێ من خەلیل رامی ل لوبنانێ وەفات کربوو، دۆستێ من، هۆستایێ رۆژنامەڤانیا من مەولانزادە رفعەت بەگ ل حەلەبێ مربوو. دۆستێ من ئێ عەزیز، هەزکارێ وەلێت، شێخ عەڤدرەحمانێ گارسی، ل سەر نمێژێ، ب دەستێ نۆکەرێن دژمن، هاتبوو کوشتن. مامێ من عەڤدرەحمان، خوەدی و گەرینەندەیێ رۆژناما یەکەمین ئا کوردان «کوردستان»، ل ستەمبۆلێ، د ناڤ بێدەنگیەکە دلسۆژ دە، مربوو. هن دۆست و ناسێن من ئێن دن ل ستەمبۆل، پاریس، بێرووت، سەرێ کاهنیێ، عیراق و ئیرانێ مربوون. ئەڤینا من، «دۆنا میا» من مربوو. خەونێن من ئێن رۆژێن بێ کۆ ب نەقشێن ئەڤینا ئەڤیندارا من ڤە هاتبوون نەقشاندن، مربوون. دەفتەرا کۆ ئەڤیندارا من دابوو من و من کورتە -نۆتێن خوە تێ دە دنڤیسین، وندا بووبوو و مربوو. ئەز بووبووم پاسەڤانێ مرنێ، دلێ من بووبوو گەلیێ مرنێ. ئو کارێ من ژی، ژخوە، دیار بوو؛ ب گۆتنێن کەڤن و مری یێن کوردی مژوولبوون! گاڤا شەڤ دهات و پەردا خوە یا رەش داڤێتە سەر وەختێن رازان و مرنێ، من ژێ، د بن پەردێ دە، مریێن خوە ژ بیران دەردانین و دانین هش و بیران... ب پەیڤ، گۆتن و قسەیێن مری...
پەیڤ، گۆتن و قسەیێن مری...
ئەز نزانم چما، لێ تە حەتا نها تو جاری قالا حال و هەوالێ گۆتنێن کوردی نەکر. تە قالا کارێ من ئێ وان گۆتنان ژی نەکر. لێ بەلێ، دەرکەتن و وەشاندنا کۆڤارا هاوار -ێ ب خوە، ژ بۆ وان گۆتنان بوو. هەر چاوان زێرینگەرەکی، ب کتەکت، ل کارێ خوە هوور دبە، ئەز ژی، وەلێ، بووبووم زێرینگەرێ گۆتنێن وندابوویێ، ژبیربوویی و مری یێن کوردی. ئەز، زارۆکێ موهاجریێ، لاوێ موهاجران، ستەمبۆلیەکێ کۆزمۆپۆلیت کۆ ژ وەلاتێ کوردان و کاهنیا زمانێ کوردی ب دوور، د ناڤ زمان و چاندێن جودا دە، مەزن و پەروەردە بووبووم، ل شامێ، باژارێ شەڤێن درێژ، کەتبووم پەی گۆتنێن کوردی یێن باڤ و کالان...
نها نایێ بیرا من کا کی بوو، لێ د وان رۆژێن من ئێن ئالەمانیایێ دە، من ژ فەیلەسۆفەکێ خوەندبوو، فەیلەسۆف وەها دگۆت؛ ئەم هاتن دنێ و ژیان دا کۆ ڤان گۆتنێن کۆ ل بەر خەتەرێ نە، ژ بۆ وە، خەلاس بکن. ئەڤ گۆتن بووبوون قەدەرا من و هەڤال و ئالیگرێن من ئێن هاوار -ێ. ئەز، کوردێ وەلاتێ غەریبیێ کۆ من نکاریبوو ب کوردی نامەیەکێ بنڤیساندا، ل شامێ، باژارێ شەڤێن بێخەو، بووبووم پاسەڤانێ گۆتنێن کوردی کۆ ل بەر خەتەرا مرنێ بوون.
ئەو دڤیا نەمرانا. گۆتنێن کوردی، زمانێ کوردی، دڤیا وندا نەبوونا. پر تشت و هەینێن کوردان وندا بووبوون و مربوون، ب قەولێ نیتشە، کورد بووبوون ژهەڤکەتی و دەرکەتی.
کوردان ب زمانێ خوە نەخوەندبوون، نەنڤیسیبوون و پەروەردە نەبووبوون. ژ بلی کلاسیکێن کوردی و هن ئەسەرێن دن، زمانێ کوردی نەکەتبوو دەفتەران... ئو ل ترکیێ، رەژیما نۆ زمانێ کوردی، یەکجار، قەدەخە کربوو... لێ زمان، زمانێ کەڤنارە یێ رۆهلاتێ، دڤیا نەمرا. لۆما ژی، هێ د رۆپەلێن پێشین ئێن کۆڤارێ دە من وەها نڤسی؛ یەکبوونا کوردان ب یەکیتیا زمانێ کوردی چێدبە. یەکیتیا زمان ژی ب یەکیتیا هەرفان دەست پێ دکە. ئو من د دووماهیکێ دە ژی وەها دەوام کر و نڤیسی؛ ملەتێن بندەست هەیینا خوە ژ سەردەستێن خوە ب دو تشتان، ب قەوەتا دو چەکان دپارێزن. ئۆل یەک. زمان دودۆ. لێ هەکە ئۆلا ملەتێ سەردەست و بندەست یەک ببە، هنگێ چەک ب تەنێیە و بەند تەنێ زمانە... لۆما ژی ئەز د وان شەڤان دە کەتبووم پەی گۆتنێن کوردی؛ ئارمانج، بەندەوار، عەردنیگاری، بنگەهـ، جیۆک، دەهکەر، دیرۆک، ژینەنیگاری، پرۆنڤیس، فەرهەنگۆک، زمانازین... و ب سەدان، هەزاران گۆتنێن دن کۆ یان وندا بووبوون و مربوون، یان ژی د کووراهیێن ستران، چیرۆک و دەستانێن ئەحمەدێ فەرمانێ کیکی دە ڤەشارتیبوون... لۆما ژی ئەز کەتبووم پەی ئالفابەیەکە تێکووز، گرامەرەکە تێکووز و زمانەکێ تێکووز.
لۆما ژێ ئەز بووبووم پاسەڤانێ شەڤێ، مرنێ و گۆتنا کوردێ یا ل بەر خەتەرا مرنێ و من ل ستران و بلوورا دەنگبێژێ خوە گوهدارێ دکر. دەنگبێژ، دیسان، بلوورێ دخە دەستێ خوە، وی دبە بەر لێڤێن خوە و دبە بلوورڤان؛ دەنگێ زیز، نەرم و خوەش ئێ بلوورێ وەختان دخە ناڤا هەڤ، دەور و دەوران دکەڤن زکێ هەڤ. وەخت، دەور، تاریخ، بوویەر، ئینسان و ئینسانیەت ل سەر باسکێن ستێرکێن هەزار سالان ئێن شەڤێن شامێ دەرن و تێن.
میر دو رێزێن رۆپەلا نۆ یا دەفتەرا ل سەر چۆگێن خوە خێز دکە، ل دەرڤە، ل ستێران دنهێرە و دنڤیسە؛ «بلوورا من، بنێرە و ببهیسە!
رۆژ چوو ئاڤا،
ستێرا ئێڤارێ بوو گەش
کۆلۆسێن چیان ئێن گەور
ئو هەورانیێن وان ئێن سۆر و زێرین
بوونە جوون؛
ئو پێلێن ئاڤا شەڤێ ئێن رەش
کەتنە دەشت و نەوالان،
حەتا رۆیێ گر و کەپەزان.
د قەراجا دە
کەڤر پیێ شەڤگەرا دخاپینن،
ئو بێدەنگیا شەڤێ دە
پێژنا لنگێن مێرخاسان تێن.
بلوورڤان سمبێلێ خوە یێ سپی با ددە، زمانێ خوە ل سەر لێڤێن خوە دبە و تینە، ب خوەزی گەوریا خوە شل دکە، چاڤێن خوە دگرە، قرکا خوە خوار دکە و ڤەدکشینە و ب نەفەسەکە تێر، ب ئاهەنگ، ل بلوورێ دخە؛ گەهـ دەنگ بلند دبە، گەهـ نزم. دەنگێن جهێ یێن بلوورێ، پەردە ب پەردە، خوە دگهینە روهێ میر.
میر، چاڤ ل سەر رێزێن نڤسی، ب تەنێ ل بلوورێ گوهداری دکە. ب تەنێ دەنگێ بلوورێ خوە دگهینە وی. میر قەدەها نیڤچە یا ئاراقێ ڤەدخوە، ریهـ و سمبێلێ خوە پاقژ دکە و دنڤیسە؛
«بلوورا من، دەنگێ خوە بەردە!!
دنیا، مینا زارۆکەکێ بەرشیر
کەت دەرگووشا خوە؛
دەنگێ خوە بەردە بلوورا من
ئو ژێ رە بلۆرینە، خەما وێ برەڤینە!!
بلوورا من تو یی!..
ستێر قەلستر دبن، رۆژەکە نۆ ل بەر زاینێیە. هێ ئەزانێ دەست پێ نەکریە، هێ ل وان نەبوویە سبە، لێ ژ دەرڤە دەنگ تێن. د سەر دەنگان رە، دەنگێ بلوورێ، دیسان، بلند دبە؛ دەنگێ کەسێن کۆ تەرکی وەلاتێ خوە کرنە، تەرکی ئەڤین و ئەڤیندارێن خوە کرنە، د هەیامێن تاری رە دەرباس بوونە، بێ جیهـ و شوون، وار و وەلات مانە، خوە سپارتنە شەڤان، بەلێ دەنگێ وان و سیا دەنگێ وان، ب ئالیکاریا میر، ڤەدگوهەزن سەر کاخزێن سپی. دەنگێ بلوورێ ل سەر کاخزێن میر دفرە؛
«خەمرەڤینا تەرکەسەرێن دنیایێ؛
ئو ل رۆهەلاتێ دەما کۆ دنیا هشیار دبە ژ مە رە
سترانا ئازادی و سەربەستیا کوردستانێ بنەهورینە
ئو دەنگێ وێ سترانێ، بلا
مینا تیرێژێن رۆژێ یێن پاک و زێرین
بکەڤە ناڤ دل و گوهێن مە بلوورا من
تو یی خەمرەڤینا دلکەتیێن وەلێت...