٣
فراولاین کارلفەلد... مۆنیکا کارلفەلد.
گاڤا جەلادەت و مۆنیکا ژ ترێنێ پەیا دبن، ئەو وێ ب سەفتەر و پەلیکانا کۆ ل هێڤیا وانن، ددە ناسین.
- مۆنیکا ل ئونیوەرسیتێ دۆکتۆرا فەلسەفێ چێدکە... سەرپێهاتیا من و مۆنیکایێ گەلەکی بالکێشە. ئئەز ئێ ژ وە رە بەحس بکم.
د رۆژەکە پر خوەش ئا هاڤینا ١٩٢٣ -ئان دە، جەلادەت و مۆنیکا، ل ستاسیۆنا ترێنێ یا دکەرتەیێ پەیا دبن. چاخا ئەو ژ ترێنێ پەیا دبن، تیرێژێن خورت و رەنگین ئێن تاڤێ چاڤێن وان دگرن. پشتی هەڤوودوناسین، هەمبێز و سلاڤان، جەلادەت و سەفتەر رادهیژن ڤالیزان و ئەو ب رێ دکەڤن. جەلادەت و مۆنیکا دێ، ژ بۆ چەند رۆژان، مێڤانێن سەفتەر و پەلکانێ بن دا کۆ ژ کەفت و لەفتا باژێر و زەحمەتیێن خەدار ئێن ژیانا رۆژانە، پچکەکێ، ب دوور کەڤن. سەفتەر و پەلکان ل گوندەکێ بچۆک و شێرین دژین. ژ بەر نەخوەشیا سەفتەر، وان خوە ژ باژارێ مەزن، لەز و بەزا ژیانا باژێر ڤەکشاندنە و هاتنە ل گوندەکێ بێدەنگ و ئارام کۆ نێزیکی باژێرە، ب جیهـ بوونە. سەفتەر، هەما چ بگرە، هەرتم، نەخوەشە. جارنا ئەو ب زەکەمێ دکەڤە، جارنا سەرما دگرە، جارنا ب کوخکێ دکەڤە. دگەل کۆ ئەو گەلەکێ گرس و لهەڤهاتییە، بەدەنا وی مینا شتلا بەر ئاڤێ، زیز و تەنکە.
جەلادەت و سەفتەر ل کێلەکا هەڤوودو، مۆنیکا و پەلکان ژی، چەند گاڤ، ل پێشیا وان، ل سەر ریەکە پر خوەش و هێشین، دمەشن. هەردو ئالیێن رێ ب داران تژی نە. رێ مینا تابلۆیەکە رەسامەکێ هۆستە ل بەر وان درێژ دبە و دەرە. دار، تیمسالا دەم، دەور و هەیامان، کۆ پرانیا رۆژێن سالێ تازی و ستووخوارن، نها، ب هەموو بەدەویا خوە یا هاڤینێ، ب هەموو هێشناهی و زەلالیا پەلێن خوە یێن سپەهی و ب جۆمەردی، رێ نیشانی وان ددە. تاڤ و تیرێژێن وێ، ب شەوقەکە رەنگین، ل سەر ئەنیا جەلادەت و سەفتەر دبرقە. بیهنەکە خوەش ژ هاوردۆر دفوورە؛ تابیاتێ کراسێ خوە یێ رەنگین ل خوە کریە و درەقسە.
- جەلادەت ئاب، تو وەستیایی؟ تو دخوازی، ئەم هنەکێ بیهنا خوە بەردن؟
- نا سەفتەر، جەلادەت دبێژە. ئەگەر تو نەوەستیایی، ئەز نەوەستیامە. ژخوە ئەز باوەرم، ریا مە ژی زێدە نەما.
- نا، پشتێ ڤێ ریێ، ئەم خوە دگهینن عەرەبێ.
- سەفتەر، من کتابێن شیرێن فرانسزی ژی ب خوە رە ئانینە، ئەگەر مە کەیس هەبوو، ئەم ل سەر هنان بخەبتن.
- بێگومان... ب رێبەریا تە، ئەم ئێ گەلەک شیرێن هێژا وەرگەرینن زمانی کوردی کۆ پر هەوجەداری ڤەژین و نووژەنێ یە...
داویێ، تە گۆتن ئانی سەر وان رۆژان... داویا داوین، تە گۆتن بر و ئانی و ل دۆرا مرنێ گەراند، گۆتنا ئەدەبی ب مرنێ گیهاند...
سەفتەر مر...
سێ سال ب دۆ وان رۆژێن کۆ تو نها ب گۆتنێن ئەدەبی تاسویر دکی رە، ل نەخوەشخانەیەکە مونیخێ، د ئۆدەیەکە سار دە، سەرێ وی ل سەر چۆگا پەلکانێ، سەفتەر چاڤێن خوە، بێڤەگەر، گرتن. ژ پەلکانێ پێ ڤە تو کەس ل نک وی نەبوو. نە ئەز، نە برایێن من ئێن دن، نە خوەها من، نە باڤ و دیا من و نە ژی ژ مالباتا مە یا بێهەساب مەزن کەسەک... هنگێ ئەز و کاموران ل لوبنانێ، کەکێ من سورەیا ل مسرێ، دێ و خوەها من ل ستەمبۆلێ و باڤێ من ژی... بلا گۆتن، گۆتنێ ڤەنەکە، گۆتن ل گۆتنێ زێدە نەبە...
سەفتەر، برا، هەڤال و ئالیگرێ من ئێ ژینێ، ب قەولێ ئامۆژنا ستی، رۆنیا چاڤێ من، د وێ خۆرتیا خوە یا بەدەو دە، چوو، -بێیی کۆ خاتر بخوازە، بێیی کۆ ل مە، نەمازە ل من بفکرە. نەخوەشیەکە زراڤ و تەرەس ئەو بر دیارێ رەحمەتێ. مرنا سەفتەر ئەز ژی کوشتم. تێ گۆتن کۆ مەرڤ جارەکێ دمرە. نا، ئەڤ نە راستە. مەرڤ دو جاران، مینا من، پر جاران، جار ب جار ژی دمرە. ب دۆ مرنا سەفتەر رە، ئەز گەلەک جارێن دن ژی مرم. لێ جارا یەکەمین، ئەز ب سەفتەر رە مرم، نیڤێ دلێ من ژی پێ رە چوو ئاخا ئاخرەتێ.
سەفتەر کۆ ئەوچەند ل سەر خوە، ئەوچەند لهەڤهاتی بوو، ئەوچەند ژ سپۆرێ، بۆکسێ، هەسپان، نێچیرێ، ماسی و ماسیڤانیێ حەز دکر، ئەوچەند دلێ وی ژ بۆ کوردان، وەلاتێ وان، زمانێ وان داڤێت، ئەوچەند ژ ئینسان و ئینسانەتیێ حەز دکر، نکاریبوو خوە ل هەمبەر نەخوەشیێن بەسیت و بچۆک، مینا سەرما و برۆنشیتێ، رابگرتا. وی ئاگر ب دلێ مە خست و چوو. د رۆژەکە شلێ یا چلا ئالەمانیایێ دە، پەلکان، باڤ و دیا وێ و دو هەڤالێن سەفتەر ئێن ئالەمانی، ب تەنێ ئەڤ مەرڤێن ب قاسێ تلیێن دەستەکێ، بەدەنا سەفتەر ئا چەلەنگ، ب بێدەنگی، ل بن ئاخا شل و سار ئا هایدلبەرگێ ڤەشارتن.
مرن ل کال و پیریتیێ تێ. کال و پیریتی هەیاما پێشین ئا مرنێیە. گاڤا بەدەن، گاڤ ب گاڤ، خوە ژ خەوا ئەبەدی رە حازر دکە، کال و پیر ب دەنگ و پەژنێن مرنێ دهەسن. لێ یا یەکێ نۆلا سەفتەر کۆ ئەوچەند ژ مرنێ دوور بوو؟.. ئەز چ ببێژم؟
د وان رۆژێن کۆ تو نها بەحس دکی دە، برایێ مە تەوفیق خوەندن و دۆکتۆرا خوە تەمام کربوو، ژ مە خاتر خوەستبوو و ڤەگەریابوو ستەمبۆلێ. وی ریەک، ل گۆرا خوە، دابوو بەر خوە. سەفتەر ژێ خوەندنا خوە تەمام کربوو. لێ ئەو ڤەنەگەریابوو. مینا نها تێ بیرا من، سەفتەر وەها گۆتبوو؛ «ئەز ئێ چاوان کەکێن خوە جەلادەت و کاموران تەرک بکم و هەرم؟ ئەم ئێ، ب هەڤ رە، ژ بۆ زمان، چاند و ئەدەبیاتا کوردی بخەبتن.» ئەو و پەلکانێ مابوون. لێ خوەزی ئەو بچوونا ستەمبۆلێ، هەیە کۆ هاوا ستەمبۆلێ لێ بهاتا...
هەروەکی کۆ تە ژی گۆت، د وان رۆژان دە، سەفتەر و پەلکان ل گوندەکێ گەلەکێ خوەش دژیان. بیهنا من ژی تەنگ، زکێ من برچی، دلێ من ب کول بوو. پەرە نین بوو، نان و خوارن نین بوو، ئاراق و ڤەخوارن نین بوو، جخارە و قەلوون نین بوو، کار و شخول نین بوو، خەبەر و نووچەیێن باش نین بوون. تو تشتەکی کۆ هنەکێ بیهنا من ڤەدا، ئەز کێفخوەش بکراما، نین بوو. دۆلارەکێ هلکشیابوو دووانزدەهەزار مارکان. خوارن و ڤەخوارنێ ژی ل گۆرا ڤێ نسپەتێ کراسەکێ ژ ئاگر ل خوە کربوو. خوارنا من ژی، ل گۆرا رەوشێ، داکەتبوو ڤی حالی؛ نان و کارتۆل، ئاڤ و کارتۆل، کارتۆل و ئاڤ، کارتۆل و کارتۆل!.. ئو من دەست پێ کربوو جل و بەرگ و کنجێن خوە دفرۆتن دا کۆ من بکاربیا ئەو کارتۆل ژی پەیدا بکرا. چاکێت و پانتۆلێن من، رۆژ ب رۆژ، کێمتر دبوون.
د هالەکێ وەها دە، چاخا من کەیس ددیت، ئەز دچووم گوند، نک سەفتەر و پەلکانێ دا کۆ من هنەکێ بیهنا خوە بەردا. د وان رۆژێن گوند دە، ئەز و سەفتەر هەر ل سەر چاند، ئەدەبیات و زمانێ کوردی دپەیڤین. ژ بۆ دەورێن بێ، مە پلان و پرۆژە چێدکرن. سەفتەر هەر دخوەست کۆ مە شیرێن فرانسزی وەرگەراندنا زمانێ کوردی. مە هن رێز، ب هەڤ رە وەرگەراندن، لێ وی تو جاری وەرگەرێن وەشیایی، شیرێن فرانسزی ب کوردی، نەدیتن. ئەڤ داخوازا وێ ژێ بوو کولەکێ و کەتە هوندرێ من.
مینا گەلەک ئالیێن ژینا مە، کەسەر و بەختیاریێن مە ژی جێوێ نە. ب کەسەرا سەفتەر و داخوازێن وی یێن قورمچی، من ئەو شهیرێن کۆ مە ب هەڤ رە دخوەندن، وەرگەراندن کوردی و د کۆڤارێن خوە دە وەشاندن. چاخا من کۆڤارا خوە هاوار د دەستپێکا سالێن ٣٠-ئان دە، وەشاند، د هەژمارەکێ دە، ل سەر وەرگەرا شیرەکێ (ئەگەر ئەز نە شاش بم، هەژمارەک ژ یێن ٣٠ -ئان بوو)، من وەها نڤسی؛
«سەفدۆ، لاوەجان! د سالا هەزار و نەهـ سەد و بیست و ددۆوان دە ئەم هاتبوون موونیخێ.
ئەز و کەکێ تە کامران. ئەم شکیابوون. زۆرا مە چووبوو. فەلەکێ پۆشکێ رەش کێشابوو سەر قەدەرا کوردستانێ. ئێدی د وارێ سیاسەتێ دە تو هێڤی نەمابوو. مە تەڤ دە دگۆت: زمان، خوەندن و نڤیساندنا زمانێ مە؛ ب تیپێن خوەسەر، ب تیپێن کوردی. بەلاڤ کرنا کتێب، کۆڤار و رۆژنامان. من ژ چیایێن رەفانێ ژ تە رە ئەلفابەکە کوردی ئانیبوو. تو هینی وێ دبوویی. تە دگۆت؛ -ئەز گەلەک کێفا خوە ژ شیرەکە ئەلفرەد دە ڤنیی رە دتینم: مرنا گوری. رۆژەکێ ئەز ئێ وێ وەرگەرینم کورمانجیێ و وێ بەلاڤ بکم.
ئەڤ دەهـ، دوانزدەهـ سالن، کتێب و کۆڤار ب زمانێ کوردی و ب تیپێن کوردی تێنە بەلاڤ کرن. لێ فەلەکێ تو بەریا وان بەلاڤ کری. فەلەکا بەخترەش، مینا کوردستانێ پۆشیکە رەش و تاری کشاندە سەر جانێ تە یێ تەنک و چەلەنگ ژی. ب هێڤیا کۆ گیانێ تە یێ پاک پێ بهەسە و پێ شا ببە، ئەڤە، من -مرنا گوری- وەرگەراندە کوردمانجیێ و پێشکەشی گیانێ تە کر...»
من، گۆتن ب گۆتن، وەها نڤیسی و ئەو پێشکەشی تەڤی شیرێ وەشاند. هنگێ، ب تەنێ هنگێ، من خوە، ب قاسی مستەکێ، بەختیار حس کر. لێ ب دۆ رە، دیسان بیهنا مرنێ دۆر ل من گرت.