٢

د ڤێ دانێ ئێڤارێ یێ پایزا ١٩٠٥ -ئان دە، پرا گالاتایێ، پرا ئەڤین و ئەڤینداریێ، خوەناسین و خوەبوونێ، مرن و کوشتنێ، د ناڤ دەنگێن رەنگین و هەیدادانەکە شێرین دەیە. ب گۆتنا جهوویێن گالاتایێ، ئەگەر مەرڤ دەرزیێ باڤێژە عەردێ، ئەو ناکەڤە. ئەوچەند قەلەبالخە، ئەوچەند شێنی هەیە. هن دەرن، هن تێن، هن راوەستانە. هن دقیرن، هن دکەنن، هن دگرین. هن ب لەزن، هن ژێ، مینا ئەڤدلرەزاک بەگ، سورەیا و جەلادەت، کێفا ڤێ دانێ ئێڤارێ، ب کێفخوەشی دادقولتینن. ژ هەر دەرێ دەنگ تێ؛ ژ مەرڤان، ژ پرێ، ژ تەختێن پرێ، ژ عەرەبە و پایتۆنان، ژ کەشتی و قایکێن دۆرالێ، ژ ئالیێن گالاتایێ. ب گۆتنا کوردێن کادکۆیێ، دێ وەلەدێ خوە ئاڤێتیە. رۆژ، رۆژا ماهشەرێ، رۆژا ئاخرزەمانێیە. زمان کەتنە ناڤ هەڤ، ترکی، کوردی، عەرەبی، رۆمی، ئیتالی، فرانسزی، سلاوی، بولگاری، ئینگلزی رابوونە گۆڤەندێ.

رۆژەکە دن ژ رۆژێن بێحەساب دقەدە. رۆ، هەموو گرانی و وەستا رۆژێ ل سەر ملان، دچە ئاڤا. رۆژا پایزێ، ب رەنگێن خوە یێن جودا و تایبەتی، هێدی هێدی خاتر دخوازە. باژار و شێنیێن باژێر حازریا ئێڤارەکە نۆ دکن. ژ دوور ڤە، دو کەشتیێن دووکەلێ، ب مژ و دوومانێ، خوە بەرددن ناڤ زکێ زەریا مارمارایێ، چەند کەشتیێن بچۆک ئێن بایێ، خێلیێن وان ب با تژێ، ل سەر ئاڤێ، هێدی هێدی، خوە دلڤینن و دەرن. ئەسمان چکێ سایییە، ب تەنێ تیرێژێن تاڤێ یێن سۆر، ل جیهێ کۆ تاڤ دەرە ئاڤا، رەنگەکێ سۆر و زەر ددە گەوهەریا ئەسمان. ل بەر لنگێن پرێ ژێ، ماسیڤان د ناڤ قایکێن خوە یێن بچۆک دە، کۆ ب پێلێن ئاڤێ هێدی هێدی خوە دلڤینن، هەم ل پەێ ماسیانن هەم ژی ماسیێن کۆ گرتنە، ل سەر ئاگرێ کۆمری، ب گۆتنا وان، «دوقولپینن سەر ماسیێن براشتی.»

بیهنەکە تێکەل ئێ بۆش هەموو پرا گالاتایێ ڤەگرتیە. بیهنا زەریا و ئاڤێ، ماسی و ئاگر، خوین و خویدانێ کەتیە ناڤ هەڤ. بیهنا لەوانتێن خانمێن گالاتایێ و خویدانا هەمالێن ستەمبۆلێ بوونە یەک، ب هەڤ رە دمەشن... جەلادەت کۆ ئێدی بوویە دۆنزدە سالی، ژ دانێن ئێڤارێ یێن گالاتایێ پر حەز دکە. ئاڤاچوونا رۆژێ، ب رەنگ، تاهم و بهنێن خوە، خوە بەرددە ناڤ روهـ و جانێ وی. ئەو دخوازە هەر دانێ ئێڤارێ ل ڤر بە و ب چاڤان ببینە، ب گوهان ببهیسە، ب دل و روهـ حس بکە. کەکێ وی سورەیا ئەو هینی «نەرین، بهیستن و حسکرنێ» کریە. مینا ڤی دانێ ئێڤارێ، پرێ جاران ژی ئەو ب هەڤ رە تێن گالاتایێ. ئەڤ دەنگ و شێنیێن تێکەل، ئەڤ رەنگ و بیهنێن تێکەل، ئەڤ سوورەت و بەرگەهێن تێکەل کەلا دلێ خۆرت ئێ جەلادەت هلددە، کێف و جۆشەکە تایبەتی ددیێ. گۆتنێن سترانەکە بارکێشەکێ، قیرینا زارۆکەکێ، دەنگێ خێلیا کەشتیەکێ، بیهنا ماسیێ براشتی، ویجەویچا تەیرەکێ ئاڤێ، کنجێ نەقشکری یێ خانمەکێ، سمبێلێ بادایێ یێ تەهسیلدارەکێ، فەسێ سۆر ئێ بەگزادەیەکی...

ئەڤ هەموو دبن رەنگێن ژیانا وی یا جوان. یان ژی مەرڤ دکارە وەها ببێژە؛ ئەڤ هەموو روهـ و ژیانا وی یا جوان دنەقشینن.

ڤی دانێ ئێڤارا پایزا سەدسالا نوو، جەلادەت تەڤی کورمامێ خوە ئەڤدلرەزاق و کەکێ خوە سورەیا، ل سەر پرا گالاتایێ، ل بەر جاخێن پرێ سەکنیە و دەنگ و بیهنان وەردگرە. کەکێ وی سورەیا کۆ ژ نها ڤە، د ڤێ خۆرتیا خوە دە، بوویە خوەدیێ رۆ و زکەکێ گولۆڤەر، ل نێزیکی پرا گالاتایێ، ل دبستانا هەری ناڤدار ئا دەولەتا ئۆسمانێ مەکتەب-ی سولتان دخوینە. ژبەر نێزیکاهیا دبستانێ، گاڤا جەلادەت ژ کادکۆیێ دادکەڤە ڤی ئالیێ ستەمبۆلێ، ئەو تێ دبستانێ و ژ ور، هەردو برا، ب هەڤ رە تێن سەر پرا گالاتایێ. ئیرۆ کورمامێ وان ئەڤدلرەزاق، «موتەرجیم و تەشریفاتچیێ» سولتان ئەڤدلحەمید، کۆ ژ وان پر مەزنترە، ب وان رەیە. وی خوەستیە هەردو برایان ببینە. وی نڤیسارەکە درێژ ل سەر تاریخا کوردان و تاریخا بەدرخانیان نڤسیە و دل دکە نڤیسارا درێژ نیشانی سورەیا کۆ ژ نڤسینێ حەز دکە، بدە. ئەو ئێ ب هەڤ رە، ب کەشتیێ دەرباسی ئالیێ کادکۆیێ ببن و ئەڤدلرەزاق بەگ ئێ ئیشەڤ ببێ مێڤانێ وان. لێ بەری چووینێ، پێشێ گالاتا دڤێ، بێیی گالاتایێ دڤێ رۆژا ستەمبۆلێ نەقەدە!.. هەرسێ کورمام، هەرسێ بەدرخانی، سێ مەتەلکێن خوە دانە تەهسیلداران، دەرباسێ سەر پرێ بوونە و نها ل دۆرئالی تەماشە دکن.

- گالاتا، پرا دەور و دەورانێیە، ئەڤدلرەزاق بەگ، ب تلیا خوە، ل ئالیێ دن ئێ پرێ، پایتۆنەکە شکەستی نیشان ددە و ژ کورمامێن خوە رە دبێژە. تشتێن کۆ ل سەر ڤێ پرێ قەومینە، نە شخولێ حەساب و گۆتنێ نە. تەکەرێن گەلەک پایتۆنان، چیپێن گەلەک کەر و بەرگیران، لنگێن گەلەک بەگ و خانمان، ستوویێ گەلەک هەمال و بارکێشان ل ڤر شکیانە. بزمارێن تەختێن راخستی ژی دەردکەڤن، تەخت رادبن و هەر جارا کۆ پر ژ بۆ چووین و هاتنا کەشتیان، ب شەڤان، ڤەدبە، هەموو دووزانا وێ خراب دبە. سیوانەک و دو باستۆنێن من ب خوە ل سەر ڤێ پرێ شکیانە. لێ ئەگەر ئەو نەشکیابوونا، نها یان لنگێ من یان ژی ستوویێ من شکەستی بوو.

تاخمەکی کنجێ نۆ یێ رەش ل سەر ئەڤدلرەزاق بەگە. سمبێلێ وی بادایی، پۆرێ وی شەهکرییە. ئیرۆ وی فەس نەدایە سەرێ خوە. بەژنا وی درێژ، بەدەنا وی لهەڤهاتییە. تەڤی کۆ ئومرێ وی ژ سورەیا گەلەکی مەزنترە، ئەو ژ وی جوانتر دخویە. جەلادەت هەم ژ کەکێ خوە هەم ژ کورمامێ خوە حەز دکە. ئەو خوە ب وان رە پر کێفخوەش و سەرفراز حس دکە. ژ وان تشتێن نۆ هین دبە، ژیانێ دناسە، بیر ب قیمەتا زانین و پەروەردەییێ دبە. جەلادەت، د ناڤبەرا هەردویان دە، دەستێن وی ل سەر جاخان، ب کێفخوەشی ل ئاڤاچوونا تاڤا سۆر و تیرێژێن وێ یێن بێچارە و ژار دنهێرە.

گۆتنا تە راستە؛ من ژ وان حەز دکر. گۆتنا تە ئالیەکێ راستیا منە؛ کەکێ من سورەیا و کورمامێ من ئەڤدلرەزاق کۆ ژ بۆ من مامەکێ یەکتا بوو، ژ وان کەسێن ژ بۆ من بژارتە بوون، کۆ من ژ وان حەز دکرن. ئەو هەم هەڤالێن من، هەم مامۆستایێن من بوون. ئەز ژ وان هەم هینی کێف و حەنەکێ هەم علم و زانینێ بووم. ب خێرا وان دیقەت و هایداریا زانەیان، ژیری و زیرەکیا شەروانان، نەرماهی و هەنوونیا دەلالیان، سەرهلدان و بەرخوەدانا بیرەوەران، داخواز و خوەستەکا خۆرتان، گرین و نالینا بەلەنگازان، تاهم و بیهنا دەمان کەتن ژینا من. رێ ل بەر من ڤەبوون، دەریێن دلێ من ژ بۆ رەنگێن ئاسۆ و کەسکەسۆری ڤەبوون. پێلێن ئەڤینێ ب سەر من دە هاتن، ئەز ب سەر پێلێن وندابوون و مرنێ دە چووم. شەر و پەڤچوون، بەربەری و دژیتی، دەرکەتی و غەریبی، زیزی و مەلوولی، ستران و شیر، ئاڤ و بیر، ئێڤار و شەڤ بوون پارا ژینا من. ئەو بوون قەدەرا من. و ل سەر ریا قەدەرا من، کەکێ من و کورمامێ من هەر ب من رە بوون. جارنا ئەو ب خوە، جارنا سیا وان. گۆتنا تە راستە؛ من ژ وان حەز دکر...

د ناڤ دەنگان دە دەنگەکێ، ژ نێز ڤە، تێ گوهێ وان،

...Pis Kürd alçak

ئەو هەرسێ، ب جارەکێ، سەرێ خوە دزڤرینن و ل پاش خوە دنهێرن. ل پاش وان، ل سەر پرێ، هەما چەند گاڤ ب دووری وان، بارکێشەکی سمبێلقیت، بار ل پشتێ، کەتیە عەردێ، لنگێ وی یێ چەپێ حەتا بەر چۆگێ کەتیە ناڤبەرا دو تەختێن پرێ. ئەو دکە، ناکە، نکارە لنگێ خوە ژی دەرخە. بارێ پشتا وی ل عەردێ بەلاڤ بوویە. چەند کیسێن کاخزێ کەتنە عەردێ، سێڤ، پۆرتەقال و سەوزێن تێ دە ژی پێنگزینە و بەلاڤ بوونە. ئەو ل ملەکێ دخوازە لنگێ خوە رزگار بکە ل ملەکێ ژی دخوازە خوە ب مەیوە و سەوزێن بەلاڤبوویی بگهینە و وان بەرهەڤ بکە. ئەو ب دەنگەکێ بلند، ب کوردی، دنالە. مەرڤەکی ریتەنک، بەژندرێژ و کنجخوەش ل سەر وی سەکنیە، دقیرە سەر وی و ب باستۆنێ دەستێ خوە زەختان ددیێ. کەچکەک بەژندرێژ کۆ د ئومرێ جەلادەت دەیە، ب ترس و خۆف، ل کێلەکا مێرک راوەستایە و دخوازە ئالیکاریا بارکێش بکە. شێنی هێدی هێدی ل سەر وان کۆم دبن. مەرڤێ ریتەنک دقیرە و ددە خەبەران.

ئەڤدلرەزاق بەگ و سورەیا هەما خوە ب بارکێش دگهینن. ئەڤدلرەزاق بەگ، ب لەزا برووسکێ، دەستێ خوە یێ راستێ هلددە و دەستێ خوە یێ ڤەکری، ب هەموو قووەتا خوە ل سەر رۆیێ مەرڤێ ریتەنک دخینە.

!...Pis ve alçak senin, utanmaz adam

کەس فاهم ناکە کا چ بوو. مەرڤێ ریتەنک، ب لەز و قووەتا گورمستا ئەڤدلرەزاق بەگ، دکەڤە عەردێ و ل سەر بارکێش گێر دبە. کەچک ژی دقیرە، دبە «بابا، بابا» یا وێ و ئەو خوە داڤێژە سەر مێرک.

جەلادەت ب تەسیرا بوویەرێ دهەژە. دلێ وی ب بارکێش، مەرڤێ ریتەنک و کەچکێ دشەوتە. خەلک ل دۆرا وان دجڤن، ژ چاڤێن کورمامێ وی ئاگر دچرووسن. ئەو ب هێدیکا دەستێ خوە داڤێژە پشتا کەچکێ و وێ رادکە. چاڤێن وێ بالا جەلادەت دکشینن؛ جۆتەکە چاڤێن بادەم ب شەوقەکە بۆش دبرقن. سورەیا و هنێن دن ژی مەرڤێ ریتەنک رادکن و بارکێش ژ وێ رەوشا نەچار رزگار دکن.

Menşeyînden dolayi, bir insana nasil hakaret edebîlîrsînîz? Utanmiyor musunuz

هێرسا ئەڤدلرەزاق بەگ دانەکەتیە. مەرڤێ ریتەنک خوە ددە هەڤ، پێشێ ل ئەڤدلرەزاق بەگ، سورەیا و جەلادەت دنهێرە پاشێ ژی ل دۆرا خوە. ئەو کەچکا کێلەکێ بەر ب خوە دکشینە و پۆرێ وێ مست ددە.

.Özür dîlerîm, Abdulrezzak Bey, sînîrlîlîk halîmle, haddîm olmadan telafuz ettim

مێرک ژ ئەڤدلرەزاق بەگ دخوازە کۆ ئەو لێ ببۆرە، ب دەمارگری وی هن تشتێن تەوش گۆتنە. ئەو ئەڤدلرەزاق بەگ و سورەیا ناس دکە. ئەو ژی ل ئالیێ کادکۆیێ دژد و جیرانێ مامێ وان موراد بەگە. ناڤێ وی ئال سوودە، کەچکا ل کێلەکێ، کەچا وی جانانە. جانان، ب چاڤێن خوە، ب بەدەن و ئەنداما خوە، ب ئەڤین، ژیان و سەرپێهاتیا خوە یا بالکێش، ل ڤر، ل سەر پرا گالاتایێ دکەڤە ناڤ رۆپەلێن بیرا قەدەرێ. ئاورێن وی ل سەر چاڤێن کەچکێ، ژبەر تەسیرا بوویەرێ، بێدەنگ، جەلادەت ل دۆرا خوە دنهێرە.