٦

Emîn Alî Bey, Osmanli ülkesi ve Islam dînînîn sadik evladi Bedirhan Bey-in değerli oğlu, Osmanli vatani her zaman sîze çalişma ve hîzmetlerînîze muhtaçtir. Hayirli, uğurlu olsun...

ئەمین بەگ سپاسی وەزیرێ کۆ وەها دپەیڤە دکە، رۆیێ خوە بەر ب تەختێ سولتان ئەڤدلحەمید دزڤرینە و دو جاران خوار دبە و سپاسیێن خوە بەرپێشی سولتان ئەڤدلحەمید ژی دکە. سولتان ئەڤدلحەمید ژی ب کەن، هێدیکا سەرێ خوە خوار دکە و سلاڤان ل ئەمین بەگ ڤەدگەرینە. پشتی سلاڤێن رێزداریێ، ئەمین بەگ ل وەزیر ڤەدگەرە و رادوەستە. وەزیر ژ زابیتێ کێلەکا خوە نیشانەک وەردگرە و ب رێزداری، ب ئالیێ چەپێ یێ سینگا ئەمین بەگ ڤە دکە. پاشێ ئەینی تشتی دوبارە دکە و نیشانەکە دن ژی پێ ڤە دکە. دو نیشان، نیشانا لیاقاتێ و نیشانا ئۆسمانی ل سەر رەدینگۆتا رەش، ل سەر سینگا ئەمین بەگ دبرقن.

جەلادەت، ب کێفخوەشی، ل نک مامێن خوە، ژ ناڤ مێڤانان، ل باڤێ خوە دنهێرە. د ڤێ رۆژا رۆنی یا پایزا ١٩٠٣ -ئان دە، ل سارایا دۆلماباخچە، سالۆنا موئایەدێ، باڤێ وی ب مەراسیمەکێ، نیشانێن دەولەتا ئۆسمانی ژ سولتانێ دەولەتێ وەردگرە. باڤێ وی ئەو ژی ب خوە رە ئانیە مەراسیمێ. باسک نینن کۆ جەلادەت پێ بفرە. ئەو ل دۆلماباخچێ، د سالۆنا بەدەو ئا موایەدێ دەیە و ل باڤێ خوە و سولتانێ دەولەتا ئۆسمانی دنهێرە! وێ شەڤێ قەت خەو نەکەتبوو چاڤێن وی. د ناڤ لهێفان دە، وی مینا شوژیەکێ، خوە بادابوو و ب زەحمەتی کربوو سبە. دەستێ سبێ ژی، بەری هەرکەسێ، ئەو رابووبوو، دەست و رۆیێ خوە شوشتبوو، کنجێن خوە یێن نۆ کۆ ژ بۆ وێ رۆژێ هاتبوون درووتن، ل خوە کربوون و ل هێڤیا باڤێ خوە مابوو. دیا وی و شەهریبانێ ژی، خوەش، پۆرێ وی شەهـ کربوون و کراواتا پاپیۆنێ پێ ڤە کربوون. هەرچی باڤێ وی بوو، گاڤا ئەو ل دۆرا ساعەت هەشتان ژ قاتا ژۆر پەیایی ژێر بووبوو، رەدینگۆتەکە درێژ و جۆتەکە پانتۆلێ رەش ل سەرێ دبرقین. ئەو ژی ژ بۆ مەراسیمێ حازر بوو. مەراسیم د ساعەت دەهان دە بوو. پشتێ خورینیێ، پایتۆنا مامێ جەلادەت، عەلی شامیل پاشا هاتبوو بەر دەری، ئەو لێ سوار بووبوون و تەڤی عەلی شامیل پاشا، موراد بەگ، داکەتبوون لەنگەرگەهێ. ژ ور ژی، ب کەشتیێ، ب هەڤالتیا تەیرێن زەریایێ، ئەو دەرباسی ئالیێ دن ئێ خالیچێ بووبوون. ل وی ئالی ژی پایتۆنا مەزن ئا مامێ جەلادەت، ئۆسمان پاشا کۆ ل بەر دەستێ سولتان ئەڤدلحەمید دخەبتی، ل هێڤیا وان بوو. برایێن دن ئێن ئەمین بەگ ئێن سەرئەسکەر بەدری پاشا، نەجیب پاشا، حوسێن پاشا، مەحەمەد عەلێ بەگ و کورمامێ جەلادەت، لاوێ نەجیپ پاشا ئەڤدلرەزاق ژی ل دۆلماباخچێ ل هێڤیا وان بوون. گاڤا ئەو گهیشتن دۆلماباخچێ، ئەڤدلرەزاق بەگ ل بەر دەریێ بەخچێ دۆلماباخچێ ل بەندا وان بوو. ئەڤدلرەزاق بەگ ل سەرایێ، مینا وەرگەرڤان و تەشریفاتڤان، دخەبتی و گەلەکێ نێزیکی سولتان ئەڤدلحەمید بوو. جەلادەت حەیرانێ کنج و لخوەکرنێن وێ بوو. وێ رۆژێ ژی کنجەکە نۆ یا فرەنگێ و فەسەکێ سۆر ئێ نۆ ئاهەنگەکە تایبەتێ دابوو وێ و بەژنا وی یا درێژ. سمبێلێ وی بادایی، رۆیێ وێ ب کەن بوو. وی ئەو بربوون هوندر.

ل گۆرا گۆتنان، سالۆنا کۆ ئەو نها لێ بوون، سالۆنا موئایەدە، یا دۆلماباخچێ، سالۆنا هەری خوەش و مەزن ئا هەموو ئاورۆپایێ بوو. سالۆن، تیمسالا خوەشی، مەزناهی و سپەهیێ بوو. ل عەردێ خالیچێن مەزن، فرەهـ و رەنگین راخستی بوون. کێلەکێن دەریێ مەزن ئێن سالۆنێ ب مەهفوورێن رەنگین کۆ ژ هەر ئالیێن وەلاتێ فرەهـ ئێ ئۆسمانی هاتبوون، راخستێ بوون. دیوار و بانێ سالۆنێ ب نەقشێن نەقاشێن هەری هۆستە هاتبوون رەنگاندن. چرا و شامدانکێن زێرین و زیڤین خوەشاهیا دیواران تەمام دکرن. پەنجەرێن سالۆنێ فرەهـ و درێژ بوون و ب رەنگێن کەسکەسۆری هاتبوون خەملاندن. ژ هەموو سالۆنێ بیهنەکە مینا بیهنا گول و ئەمبەرێ دفووری. نها، جەلادەت، تەڤی باڤ و مامێن خوە، ل ڤێ سالۆنێ بوو!

ئیرۆ، ژ بۆ ئەمین بەگ و بەدرخانیان، رۆژەکە تاریخییە. ژ مێژ ڤە بوو کۆ زمانێن حەسوود و زکرەش ل ستەمبۆلمکانێ بەلاڤ دکرن کۆ سولتان دێ مالباتا بەدرخانیان ژ ستەمبۆلێ دەرخە و سرگوونی دەڤەرێن دوور بکە. وان زمانان بەلاڤ دکرن کۆ بەدرخانی ل دژی سولتان د ناڤ دەک و دۆلابان دە نە و حازریا سەرهلدانەکێ دکن و دخوازن ئاخا کوردستانێ ژ دەولەتا ئۆسمانی رزگار بکن. دەولەتا ئۆسمانی و رێبەرێن دەولەتێ، مالباتا ئۆسمانی، کار و شخولێن دەولەتێ، ژ مێژ ڤە، ب ئاوایەکێ گەلەک تایبەتی کۆ هیچ ل با دەولەتەکە دن نین بوو، دگەراندن. ئۆسمانیان کار و شخولێن خوە ب وەزیر و پاشایێن کۆ ژ گەلێن بندەست ئێن دەولەتا ئۆسمانی بوون، دگەراندن. لۆما ژی ل دۆرا سولتانێن ئۆسمانی هەرتم وەزیر و پاشایێن ژ مللەتێن دن، کورد، عەرەب، چەرکەز، لاز، یەونان، بولگار، ئارناوت، بۆشناک هەبوون. بێگومان ڤان وەزیر و پاشایان ژی کار و شخول ل گۆرا مەنفاعەتێن خوە و مللەتێن خوە دگەراندن و ژ هێزبوونا وەزیر و پاشایێن دن حەز نەدکرن. هەرتم د ناڤبەرا وەزیر و پاشایان دە دژیتی و بەربەری هەبوون و ژ سولتان رە هەڤوودو گلی دکرن. ئیرۆ ژی ئەڤ وەزیر و پاشایێن ل دۆرا سولتان ئەڤدلحەمید ژی پربوون، ژ مەزناهی و قووەتا مالباتا بەدرخانیان گەلەکێ دترسیان و دخوەستن پێوەندیا بەدرخانیان و باب -ێ ئالیێ خراب بکن. لۆما ژی وان ل دژی بەدرخانیان گەلەک تشت ژ سولتان رە دگۆتن و ل دەر و دۆران بەلاڤ دکرن. سولتان ب تەنێ ل وان گوهداری دکر و بێدەنگ دما. کەسێ نزانیبوو کا ئەو چ دفکرە. لێ ل گۆرا مامێ جەلادەت ئۆسمان پاشا کۆ ل سارایێ دخەبتی و گەلەکێ نێزیکی سولتان بوو، سولتان ئەڤدلحەمید ل گۆتنا وەزیر و پاشایێن دۆرئالی گوهداری نەدکر. دیسان ل گۆرا ئۆسمان پاشا، سولتان ئەڤدلحەمید ل هەر دەرێ وەها دگۆت؛ «کورد و بەدرخانپاشازادە برایێن مە یێن مسلمانن. ئەم یێن هەڤن...»

ژبەر ڤێ یەکێ ژی، ئیرۆ رۆژەکە تاریخی بوو. ئیرۆ سولتان ئەڤدلحەمید، ب ڤێ مەراسیم و نیشاندانێ، هەم شەخسی، قەدرێ ئەمین بەگ دگرت و دلێ بەدرخانیان خوەش دکر هەم ژی نیشانی هەرکەسێ ددا کۆ کورد و بەدرخانی دۆستێن وی نە. لێ د ئەینی وەختی دە، وی رێ ل ئەجزی و سەرهلدانێن ناڤدار ئێن بەدرخانیان دگرت.

جەلادەت، د ڤێ رۆژا تاریخی دە، ب کەل و جۆش، ل دۆرا خوە، ل سولتان و باڤێ خوە دنهێرە. سولتان ل سەرێ سالۆنێ، ل جیهێ بلند، ل سەر تەختێ خوە، بێدەنگ، چاڤێن وی ل سەر مەراسیمێ، رۆنشتیە. تەختێ وی یێ زێرین دبرقە. ل هەردو کێلەکێن تەخت، کەڤرێن لوولوو و یاقوود کۆ ب تەختێ زێرین هووناندی نە، رەنگێن تێکەل ئێن سپەهی ددن تێخت. رۆیێ سولتان، رۆیەکی هنەکێ درێژ و نوورانییە. ریهـ و سمبێلێن وی دبرقن. کەنەکە تەنک و ب ئوسول ل سەر رۆیێ وییە. ئەو قەت ناپەیڤە، ب تەنێ ل مەراسیمێ و ل شێنیێن سالۆنێ، ب ئارامی دنهێرە. تەڤی باڤێ جەلادەت ب قاسی بیست کەسان ل کێلەکا هەڤوودو د رێزێ دە و نیشانێن خوە وەردگرن. سولتان ژ تەختێ خوە پەیا نابە، ب وان رە ناپەیڤە، خوە نالڤینە،-ب تەنێ سەرێ خوە هێدیکا ل با دکە و سلاڤ ددە وان. هەموو کارێن دن ئێن مەراسیمێ ب دەستێ وەزیر و زابتان ب رێ دبە. هەما چ بگرە هەموو وەزیر، ئاقلمەند و مەرڤێن سولتان ب سمبێل و ریهـ، زابیت ژی تەنێ ب سمبێلن. ریها هنان تەنک یێن هنان ژی بترە. سمبێلێ زابیتان ژی قیت ی بادایی یە. ل سالۆنێ تشتێ هەری بالکێش فەسێن ئۆسمانی یێن سۆرن. ل ور زەریایەک ژ فەسان هاتیە پێ، ل سەرێ هەرکەسێ فەسەکێ سۆر ئێ سپەهی هەیە. فەسان، مینا هەلالەیێن سۆر، هەموو سالۆن تژی کرنە.

هنگێ سالێ من دەهـ بوون. مەراقا من پر، مێژیێ من زارۆک بوو. د وێ سالۆنا یەکتا دە من ژ کورمامێ خوە ئەڤدلرزاق بەگ و ژ مامێن خوە هەر دپرسی؛ ئەڤ چیە، ئەڤ چیە، ئەڤ چیە... وان ژی ب ئوسول، مینا هەر مەرڤێ تێگهیشتی، بەرسڤا من ددان؛ ئەڤ، ئەڤە.

ئەڤ، ئەڤە. ئەڤ، ئەڤە. ب نەرینا زارۆکەکێ دەهسالی، من ئەو هەموو تشت، ئاڤاهیێن ستوور، ئۆدە و سالۆنێن بەدەو، زێر، زیڤ، تەخت، سولتان، وەزیر، پاشا، شوور، فەس، زمانی ترکی، پێوەندیا وان ب من، باڤێ من، مامێن من رە د هەشێ خوە دە نڤسین. لێ گاڤا ئەز مەزن بووم و پێرگێ دەک و دۆلاپ، ئێش و زەحمەتیێن ژینێ بووم، جارەکە دن ئەز ل خوە ڤەگەریام و من ژ خوە پرسی؛ گەلۆ ئەو چ بوو، ئەو چ بوون؟.. بێگومان، بەرسڤێن ڤان پرسێن من ئێن جارا داوین نە مینا یێن بەرێ بوون. شەکل و سوورەتێن کۆ بەرێ د مێژیێ من ئێ زارۆک دە چێبووبوون، ب تەمامی گوهەرین و قولپین سەر یێن نۆ. ل ملەکێ دن، ئەو شەکل و سوورەت، تو جاری، ب هەر ئاوایی، زەلال نەبوون... لێ بەلێ، پێوەندیا مە کوردان و دەولەتا ئۆسمانی (ئو ب دۆ رە دەولەتا ترکیێ) و پێوەندیا مالباتا مە بەدرخانپاشازادەیان و رێبەرێن دەولەتا ئۆسمانی هەر و هەر مینا ناڤەندا ژینا من ما. هەم ب باشی هەم ژی ب خرابی. مینا گەلەک کوردێن دن، من ژی کر، نەکر، نکاربوو خوە، بیر و هەشێ خوە، حس و پەژنێن خوە ژی خەلاس بکرا. د دەستپێکا سالێن هەزارێ دە عەشیرێن ترکان هاتبوون و وەلاتێ مە کوردان ڤەگرتبوون. ژ وێ رۆژێ و ڤر دە، ئەم و ترک ب هەڤ رە، مینا جیران، دژیان. لێ جیرانیەکە نەوەکهەڤ. ئەو هەرتم خوەدی دەولەت، ئەم بێدەولەت، پەرەگەندە و بندەست. لێ تەڤی ڤێ یەکێ ژی، ئەم د ناڤ هەڤ دە بوون، ب هەڤ رە دژیان، ژ هەڤ دزەوجین، ب ترکی پەروەردە دبوون. ئەز چ ببێژم... پێوەندیا مە هەم پر باش هەم پر خراب بوو، هەم چێ هەم نەچێ بوو. ئەز چ ببێژم؟..