٣

باڤۆ، کنجێن تە پر سپەهی نە، گاڤا ئەز مەزن بم، ئەز ئێ ژی کنجێن تە ل خوە بکم.

ئەمین بەگ ب گۆتنا لاوێ خوە جەلادەت دکەنە. وی هەرچار لاوێن خوە، سورەیا، جەلادەت، کاموران و حیکمەت دانە دۆرا خوە و ب هەڤ رە ل چایخانا سەیرانگەها مۆدایێ رۆنشتنە. ئەمین بەگ و لاوێن وی سورەیا و جەلادەت چایێ، کاموران و حیکمەت ژی لەیمۆناتا ڤەدخون. مورەبیا زارۆکان مەدام ستەلا ژی ب وان رەیە. سال بەر ب ١٩٠٠-ئان دەرە. ژ ١٩٠٠ -ئێ رە هێ شەش مەهـ هەنە. وەخت مینا ئاڤێ دهەرکە. جەلادەت هنەکێ دن مەزن بوویە. کاموران ب ترکیەکە وسان خوەش دپەیڤە کۆ مەزن دهەیرن. حیکمەت، ب لەز و بەز، ل دۆرا خوە چەرخ دبە. هەرچی سورەیایە، سمبێلێن وی ئێدی رەش دکن.

سەیرانگەها مۆدایێ کۆ ئۆسمانی ژی رە دبێژن مۆدا چایر، جیهەکێ ژ جیهێن هەری خوەش ئێن ستەمبۆلێیە. مۆدا چایر ژ قۆناغا بەدری پاشا هنەکێ ب دوور، ل سەر چەند گران، ب دار و بەر تژی، ل پەراڤێن مارمارایێ، بهوشتەکە برایە. ئەو د ناڤبەرا مۆدا بچۆک و مۆدا مەزن دە، لێ بێتر نێزیکی مۆدا مەزنە. مۆدا چایر، نەمازا بهار و هاڤینان، دبە سەیرانگەهەکە یەکتا. هنگێ هەر دەر د ناڤ هێشیناهیەکە بێپایان دەیە. گول و کولیلک ب رەنگێن خوە یێن جودا هەموو هاوردۆر دخەملینن. ژ سەر داران دەنگێ بلبل و شالووران تێ. دەنگێ ئاڤا جۆیێن بچۆک ل دەنگێن چووک و تەیران زێدە دبە. ل سەیرانگەهێ چەند چایخانێن هاڤینێ هەنە کۆ هەرتم تژی نە. ژ چایخانان، مارمارا مینا خوەشترین بەرگەها جیهانێ دخویە. رۆژێن ئینیان، چاخا کۆ خەلک ژ کار و شخولێن خوە ڤالا نە، ئەو پێل ب پێل تێن سەیرانگەهێ. هنگێ، رۆژێن ئینیان، نە ئیشێ ئاقلە کۆ مەرڤ وەرە سەیرانگەهێ. لێ نها، د ڤێ رۆژا سێشەمبێ دە، سەیرانگەهـ و چایخانە هنەکێ ساکینترە. ئەمین بەگ مەرڤەکی ب قاعدەیە. وی گەلەک تشت ژ خوە رە کرنە ئادەت. ئەو دڤێ هەر رۆژ ئیشلگەکێ پاقژ ل خوە کە، هەر رۆژ سەرێ سبێ ب مەقەس و مووچکێ سمبێل و ریا خوە چێکە، ب خوارنا فراڤینێ رە ل رۆژناما ئیجمال-ی ئاهڤال بنهێرە، کەن و حەنەکێن کۆ دبیسە یان ژی تێن بیرێ د دەفتەرەکێ دە بنڤیسە، هەفتێ جارەکێ هن برا و خوشکێن خوە یێن کۆ ل ستەمبۆلێ دژین زیارەت بکە، هەفتێ جارەکێ ئێڤارەکێ یان ژی دانەکێ لاوێن خوە ل دۆرا خوە بجڤینە و ب وان رە بپەیڤە، دەرس و شیرەتان بدە وان و ب وان رە ب کوردی بپەیڤە...

هاتنا سەیرانگەها مۆدایێ ژی یەک ژ ئادەتانە. گاڤا دنیا بهار یان ژی هاڤین بە، هەر چاخا کۆ ئەو تێ سەردانا برایێ خوە بەدری پاشا، ئەو تێ سەیرانگەهێ ژی و دو قەدەهـ چایێ ڤەدخوە. ئیجار وی زارۆک و مورەبیا وان مادام ستەلا ژی ب خوە رە برن مالا بەدری پاشا، جیهێ کۆ جەلادەت لێ هاتە دنێ. سەبەبێ چووینێ ژی تشتەکێ پر پیرۆز بوو؛ برایێ وان میتحەد، ل مسرێ، رۆژناما کوردان ئا یەکەمین «کوردستان» دەرخستبوو. گەرچی وان بهیستبوون کۆ رۆژنامێ دەست ب وەشانێ کربوو، لێ وان رۆژنامە ب خوە نەدیتبوو. رۆژەکێ بەری، سەرێ سبی، دۆستەکێ وان ئێ مالباتێ کۆ ب کەشتیێ ژ قاهیرێ، مسرێ هاتبوو، دو نوسخەیێن رۆژنامێ ب خوە رە ئانیبوون و ئەو دابوون ئەمین بەگێ. دۆستێ ئەمین بەگ هاتبوو کزلتۆپراکێ، مالا وان. گاڤا ئەمین بەگ رۆژنامە دیتبوو، ژ کێفان، هێستر کەتبوون چاڤێن وی. مینا کۆ ژ وان رە زارۆکەکێ نۆ چێبە، ئەینی وەلێ، ئەمین بەگ، بێپایان، کێف کربوو. وی دۆستێ خوە، ژ کێفان، هەمبێز کربوو، ئەو دابوو رۆنشتن و د بیسکەکێ دە هەموو رۆژنامە خوەندبوو. نە ب تەنێ جارەک ژی، دو جاران. ئەو بووبوون خوەدیێ رۆژنامەیەکێ. کورد ئێدی کەتبوون دەفتەران. ناڤێ کوردستانێ بووبوو ناڤێ رۆژناما برایێ وی. ناڤێ وەلاتێ کوردان وێ ئێدی ل سەر لێڤان بوویا. خەون و خوەستەکێن وان ئێدی ب جیهـ دهاتن... وی ژ دۆستێ خوە حال و هەوالێ برایێ خوە یێ بچۆک میتحەد پرسیبوو، ل سەر رەوشا رۆژنامێ ژی ئاگاهی وەرگرتبوو. وان ب هەڤ رە فراڤین ژی خواربوون و پشتی فراڤینێ وی بانگ زارۆکێن خوە کربوون و ئەو ب هەڤ رە، ب فایتۆنەکێ، بەر ب قۆناغا بەدری پاشا، کەتبوون رێ.

وێ شەڤێ ئەو ل قۆناغێ مابوون. برایێن ئەمین بەگ ئێن دن عەلی شامیل پاشا، ئەڤدرەحمان، زوبەیر، حوسێن، مستەفا، کامل، مراد و برازیێ وان، لاوێ نەجیب پاشا ئەڤدورەزاق ژی هاتبوون قۆناغێ. ئەو ب برایێ خوە میتحەد سەربلند بوون. بەلێ، میتحەد ل سەر شۆپا باڤێ وان میر بەدرخان بوو. وی کورد کربوون خوەدیێ رۆژنامەیەکە کوردی و میللی. ل سەر رۆپەلا یەکەمین ئا رۆژنامێ ب تیپێن رەش و مەزن کوردستان هاتبوو نڤسین. د بنی دە ژی ب تاریخا هجری ١٣١٥ هاتبوو نڤسین. ل کێلەکێ ژی وەها هاتبوو نڤسین؛ «هەچی کاخزەک ڤێ رێکە، دڤێ رێکەت مسرێ سەر ناڤێ خوەییێ ڤێ جەریدەیێ لاوێ بەدرخان پاشا میقداد میتحەد بەگێ... هەر جار دو هەزار جەریدەیا بێپەرە ئەز ئێ رێکم کوردستانێ، دا بدن خەلکێ... پازدە رۆژا جارەکێ تێت نڤیساندن.» رۆژنامەیێ ب «بیسمیلاهیرەهمانیرەهیم» دەست ب نڤیسێ دکر. د رۆپەلا داوین دە ژی، «ل مسرێ مەتبەعەت ئەل - هیلال دە تەبی- بییە» هاتبوو نڤسین. وان وێ شەڤێ حەتا دەستێ سبێ رۆژناما خوە و سەرفرازیا برایێ خوە میتحەد پیرۆز کربوون و ل سەر حالێ مالباتێ و کوردان پەیڤیبوون. دۆترا رۆژێ، پشتی نیڤرۆیێ ژی، ئەمین بەگ زارۆک وەرگرتبوون و هاتبوو سەیرانگەها مۆدایێ.

باسک تونە بوون کۆ ئەمین بەگ ب وان بفرە. ل هەموو دنێ، مەرڤێ هەری مەسعود و بەختیار نها ئەوە. ئەو سەریەکێ شەکر دخە ناڤ قەدەها چایێ، ب کەڤچی چایێ تەڤ ددە، ژی قولتەکێ ڤەدخوە و ل زارۆکێن خوە دنهێرە. ئەڤ چایا ددویانە کۆ ئەو ڤەدخوە. مادام ستەلا ئالیکاری ل حیکمەت دکە دا کۆ ئەو لیمۆناتا خوە ڤەخوە. رۆژناما کوردستان -ئێ، ڤەکری، ل کێلەکا قەدەها ئەمین بەگێ، ل سەر ماسێیە. دانێ ئێڤارا مۆدایێ ب ئارامی دادکەڤە. ئاسۆ ب سۆراهیەکە ڤەکری هاتیە نەقشاندن. تیرێژێن ژار ئێن تاڤێ ل سەر ئاڤا پاقژ ئا مارمارایێ دکەنن. ژ دۆرئالیێن جۆیێن ئاڤێ، نها، دەنگێ بەقان ژی تێ. سورەیا کۆ ب قەلافەتێ خوە ئێدی نە کێمی باڤێ خوەیە، ل کێلەکا باڤێ خوە رۆنشتی، ل دارا مەزن و قەهیم ئا چنارێ کۆ ئەو ل بنێ رۆنشتنە، دنهێرە. دارا بەدەو هێلینا چڤیکانە، ژی دەنگێن ئەوچەند خوەش تێن کۆ مەرڤ پێ مەست دبە. جەلادەت، ب حەیرانی، ل چاڤێن باڤێ خوە دنهێرە. کاموران، پانتۆلێن کن ل لنگان، ل سەر کورسیێ رۆنشتی، لنگێن خوە با ددە و لیمۆناتا خوە ڤەدخوە. ئەمین بەگ چەند قولتێن دن ژ چایا خوە ڤەدخوە و رۆژناما ل بەر خوە دخە دەستێ خوە. ئەو جارەک ل رۆژنامێ، جارەک ژی ل جەلادەت و سورەیا دنهێرە و ب کەن دبێژە؛

- سورەیا و جەلادەتێ من، لێ گوهداری بکن، بنهێرن کا مامێ وە یێ زیرەک، ب زمانێ خوە یێ سپەهی، چ دنڤیسە.

ب گۆتنا خوە ژی، ئەو رۆپەلا دووەمین ڤەدکە و ب دەنگێ خوە یێ گور دەست ب خوەندنێ دکە؛ «گەلی میر و ئاخانۆ! گونەهێ زاروویێن وە وێ ستوویێ وە بە. ئوون ژی زاروویێن خوە رێکن بدن خوەندن.

دەولەمەندێن وە بلا گوندا دە مەکتەبا چێکن، ریا خوەدێ دە خێرا بکن... گەلی میر و ئاغا و کورمانجنۆ!

دنیا زانە کورد جامێرن. لێ ڤێ زەمانێ ها دە شەر ب جامێری تەنێ نابتن... هەکی وە گوهـ نەدا ڤان نەسیهەتێن من، هەکی دیسا هوون شڤانێ و رێنجبەریێ تەنێ بکن، زەمانەک هندک دە کوردستان وێ یەکجار خرا بە...»

خوەندن ب ڤێ تەرهێ دەمەکێ دەوام دکە. ژ خوەندن و دەنگێ ئەمین بەگێ فاهم دبە کۆ ئەو کێفخوەشە. سەرێ سورەیا بەر ب ژۆر، بەر ب دارا چنارێیە. جەلادەت، ب دیقەت ل باڤێ خوە و خوەندنا وی دنهێرە. پشتێ کۆ ئەمین بەگ خوەندنا خوە دقەدینە، ئەو ب کەن، یەک ب یەک، ل زارۆکێن خوە دنهێرە. ئەڤ زارۆک هەینا وی، رۆمەت و پێشەرۆژا وی نە. ئەڤ ئێ بدن سەر شۆپا باڤ و کالان و مرازێن باڤ و کالان ب جیهـ بینن. لۆما ژی ئەو دڤێ بخوینن، پەروەردە ببن، تێبگهێن، ژیر و زانا بن، دەستهلات و بیربر بن، وەلات ئەڤیندار و بیرەوەر بن. ئەو چایا ل بەر خوە ڤەدخوە و وێ دقەدینە و پاشێ ژی ل جەلادەت ڤەدگەرە و دبێژە؛

- جەجۆ، کورێ من، ل من گوهداری بکە، ئەز، ب قەولێ مێرێ قەنج، سۆز ددم تە. ئەگەر تو ژی مینا مامێ خوە میتحەد ژیر بی و د رۆژێن بێ دە مینا مامێ خوە رۆژنامەیەکە وەها بژارتە دەرخینی و سەرێ مە پێ بلند بکی، ئەز ئێ ژ تە رە نە تاخمەک، لێ چەند تاخم کنجێن ژ یێن من ژی خوەشکتر بکرم.

- باڤۆ، ئەز ئێ دەرخم، تو دێ ببینی، ئەز ئێ جەریدەیەکە پر سپەهی دەرخم.

بەلێ، راستە، من هنگێ وەها گۆت... قەول و سۆز مینا تۆڤانن. مەرڤ وان د زکێ دەور و دەورانێ دە دچینە دا کۆ ئەو د پێشەرۆژێ دە هێشین وەرن. لێ هەروەکی کۆ ژ تۆڤ رە ئاخ، ئاڤ، تاڤ، گەرماهی و هەوا دڤێ، ژ قەول و سۆزان رە ژی رۆمەت، خەبات، سەبات، لێگەرین، خیرەت و ئەڤین دڤێ. د سەر هەر تشتێ رە ژی ئەڤین. ئەڤین رەحە. ئەڤین روحە. تۆڤ ل سەر رەهان هێشین تێ. ما حەتا تۆڤ خوە ب رەهان بەرنەدە ناڤ کووراهیێن ئاخێ، ئەو دکارە ببشکۆڤە، زیل بدە و بەژن باڤێژە؟.. من ژی، ب ئەڤینا کۆ ئەز ژ مالا خوە، باڤ و دیا خوە هین بووبووم، سۆز دا باڤێ خوە کۆ ئەز رۆژنامەیەکە سپەهی، مینا رۆژناما مامێ خوە، بوەشینم. ئەز بووم رۆژنامەڤان. من رۆژنامە ژی دەرخست و نە ب تەنێ یەک، دودۆ. ئەز نزانم کا ئەو د هێژاهیا رۆژناما مامێ من دە نە، لێ من ب ئەشق و ئەڤین ئەو دەرخستن و یادیگاری ملەتێ خوە کرن. گاڤا ئومرێ من هنەکێ مەزن بوو و من ئێدی بیر ب چەرخا گەردوونێ و قەستا فەلەکێ بر، باڤێ من ژ من رە چەند تاخم کنج دان دروون. لێ بێیی کۆ ئەو رۆژنامێن من ببینە... بەلێ، وی رۆژنامێن من نەدیتن. گاڤا هەر هەژمارەکە رۆژنامێن من دەردکەتن، من ژی مینا باڤێ خوە هەژمارا نۆ ڤەدکر، رۆپەل ب هێدیکا دقولپاندن و ئەز، ب دەنگەکێ بەرز، دفکریم و من دگۆت، «خوەزی نها باڤۆ ڤێ هەژمارێ بدیتا.» مخابن، وی ئەو نەدیتن.