یەکیک لە دەردەکانی کۆمەڵ
(قسەی بەردەرگای ژنان)
لە کتێبی:
بەرهەمی خاوێن
بەرهەمی:
عەلی عارف ئاغا (1910-1996)
4 خولەک
797 بینین
دەردی کۆمەڵ گەلێ زۆرە
هەزار ڕەنگ و هەزار جۆرە
کە وا بوونە هۆی دواکەوتن
لە خەرابەی غەما خەوتن
بوونە هۆی ئازار و برین
یا بوونە ژان بۆ گیان و ژین
ئەم دەردانە بەیان بکرێ
ئەبێ چل کتێب بنووسرێ
ئینجا یەکێ لەم دەردانە
قسەی بەردەرگای ژنانە
وا کەمێک لەم دەردە ئەدووم
هەرچەند زۆر تەواو بۆی نەچووم
کوڕگەل گوێ بگرن لەم باسە
باسی کۆمەڵی کەساسە
لێدوان لە نیوەی گەلە
وا ئەینووسم بەبێ پەلە
چەند ژنێکی سەرەی گەڕەک
لەبەر ماڵی «پوورە مەلەک»
هەموو لەوێ ڕائەوەستن
چەند ساتێ کۆمەڵ ئەبەستن
ئەکەونە باسی ئەم و ئەو
چییان بیستووە ڕۆژ و شەو
هەریەک لەمانە ئەیەوێ
خۆی لە قسەدا پێش کەوێ
«هەمین» کە وا چاوی دێشێ
بۆ کۆمەڵ خۆی ڕائەکێشێ
ئەڵێ: دایکم، سەیرە دنیا؟
هەر من نیم کەس بە تەنیا
«عاسە»ی حەمە دوێنێ لە ماڵ
گەمارۆی داوە یەک گەماڵ
هێندەی گەست و ئازاری دا
تا خاک بەسەر هۆشی نەما
بردیانە خەستەخانە
وەها لەوێ خستوویانە
ئینجا «فاتم» هەڵی دایە
وتی «هەمین» ئیش کەی وایە؟
بارامی مێردی لێی داوە
بە کوتەک گیانی کوتاوە
گوایە «قاز»ی فرۆشتوە
پارەکەیشی لێی گوم بووە
هەزار خێری وای لە ڕێ بێ
با هەر خەستەخانەی جێ بێ
ئینجا «گوڵنازی» بێوەژن
یەخەداچەکاوی چڵکن
وتی: خوشکینە گوێ بگرن
بێدەنگ بن و قسەم مەبڕن
«سەلمە»ی ژنی «خلە»ی باوە
هەژارەی باوانشێواوە
شەوی هەینی تەڵاق درا
لە حاڵ و ماڵی دەرکرا...
کەس نازانێ لەسەر چییە
بەخوا هیچ گوناهی نییە
مارەییی هەشتا مسقاڵە
هەقی نەفەقەی دوو ساڵە
«ڕەحمە» خان وتی: بەقوربان
هیچ نازانی تۆی بەسەزمان
ئەو چەتیوە ناوەجاخە
دڵم لە دەستی بەداخە
ڕۆژێک لەناو ژووری حەمام
سەد جنێوی سووکی پێ دام
جوابم نەدا، گوێم نەدایە
وتم: حەق سێنی من خوایە
ژنێکی زۆر دەمەوەرە
هەمیشە ئامادەی شەڕە
چا بوو شوکر خوا پێی نوان
ڕۆیشتەوە بەرەو باوان
«پوورە مەلەک» وتی: کچێ
خلەی باوە بۆ کوێ ئەچێ؟
بەخوا براکانی سەلە
بێدەنگ نابن لەم مەسەلە
دوچاری ئازاری ئەکەن
زۆر بەخێرا چاری ئەکەن
«باجی خاتوون»ی لفکەچن
وتی: باشە بۆ کوێ ئەچن
ئەگەر بدەن لە شەققەی باڵ
بفڕن وەکوو لەقلەق و داڵ
زوو پەڕ و باڵیان ئەشکێنن
دە قات هەقیان لێ ئەسێنن
سنگی دایە پێشێ «حەلاو»
وتی: وا دەنگ بووە بڵاو
ڕووناکی کچی مام شەریف
داویانە بە سەعەی لەتیف
ئەو کچە جوان و نازدارە
گەلێک بەدبەخت و هەژارە
لایەق نییە بەو هەتیوە
ئەو بێنرخی هیچنەدیوە
لەم قسە تووڕە بوو «سەمەن»
وتی: شەرمێک لە خوا بکەن
سەعە لاوێکی بۆشناخە
سەد کچ دڵی بۆی بەداخە
باوکیشی سەرمایەدارە
خاوەنی کۆشک و تەلارە
پێم بڵێ مام شەریف چییە
کابرایەکی پینەچییە
«ڕووناکیش» زۆر جوان نییە
ئیشکەر و خانومان نییە
ناوی خەڵقی خراپ مەکەن
تیری تانە لە کەس مەدەن
«باجی خەجێ» وتی: خوشکێ
چاوم کوێر بێ دەستم بشکێ
دوێنی لای بانگی نیوەڕۆ
قالەی برام لە تانجەرۆ
تووشی دوو کابرای دز بوو
لەبەر دەستیان لاڵ و کز بوو
هەرچیی پێ بوو پارە و سەعات
لێیان سەند و ئەویش هەڵ هات
وتی: نەوەک بشمکوژن
چونکە دز زۆر ئیمانسزن
ماڵی دنیا نرخی نییە
سەر بمێنێ پارە چییە
ئیتر بەم جۆرە قسانە
هەم بەم لۆمە هەم بە تانە
وەخت و سەعات بەسەر ئەبەن
باراش لە هەزار ئاش ئەکەن
بەڵام ئاشێک ناماڵنەوە
ڕازی کەسیش ناشارنەوە
ئەمەش دەردێکی کۆمەڵە
کە تووشی بووە ئەم گەلە
هەر بە شوعلەی خوێندەواری
ئەم دەردانە ئەکرێ چاری