شروع بە حکایت
لە کتێبی:
کۆمەڵەی شیعری فەقێ قادری هەمەوەند
بەرهەمی:
فەقێ قادری هەمەوەند (1830-1890)
6 خولەک
875 بینین
زومرەی عولەما مەشوەرەت کەردن
تا پەنا بە شێخ شەعرانی بەردن
جەو قوتب کامیل سالیک عیرفان
کیانان نامە تەعجیل بە دەوان
ها والی جە دین نەدارۆ سلووک
ناس هەم تابیعەن بە دین ملووک
نمەبۆ قانیع بە سیدق میعراج
بە سەعی ئێمە نەکریان عیلاج
ئەر ناری تەشریف پەی ئیقناع شا
عاڵەم گشت جە دین مەبۆ تەبەڕا
ئەر تەکاهول کەی نەی کار سەواب
فەردای قیامەت تۆ مەدەی جەواب
شێخ نامەش وانا پەی تەرغیب دین
دەردەم هۆرێزا سوار بی بە زین
بێ خەیمە و خەرجی ڕاهی بی نە ڕا
پەی زوهر جومعە یاوا بە سەرا
شاهـ کەرد ئیستیقبال وەنەش کەرد سەلام
بەردش پەی ئوتاق بە عیزز و ئیکرام
نیشتن چەنی هەم نە حوجرەی ئوتاق
شا واتش بە شێخ: داروون یەک مەراق
نە ماددەی میعراج جەرگم حەریقەن
نە جای ئینکارەن نە جای تەسدیقەن!
دەمێوەن پەی وەسڵ تۆ ئینتیزارم
شایەد بکەری چارەی ئەفکارم..
شێخ واتش بە شا: مەبەر هەراسان
سەهلەن مەرامت، زوو مەبۆ ئاسان
دەردەم نیگاهـ کەرد نە ڕووی تاق زەڕ
یەک تەختەی شەترنج ئاوەرد بە نەزەر
شێخ فەرما: شەترنج پەرێم باوەروون
چەنی شاهـ نە سەر دڵخاهێ کەروون
شاهـ واتش: یاشێخ! سەڵا مەوانان
وەقتەن موئەززین بوانۆ ئەزان
نیگای ساعەت کەرد ئەمیر زەمان
وات: شەش دەقیقە مەندەن پەی ئەزان
شێخ وات: ئەر نیدای ئەزان بی مەسمووع
ئەوسا پەی نوماز مەکەرین شرووع
تەختشان ئاوەرد ڕاست کەردن داران
گردین دار نەبی فرسەت شوماران
چەند جە سواران دان و ستانان
نەوبەت کەفت بە دەست ئەو قوتب زەمان
فیرزش دا نە کوول بێ سەبر و سەبات
ڕوخش دا نە ئەسپ واتش: شا هەم «ماتعەرەبی»
شا «فوراًعەرەبی» بی مات، چون بی خەبەردار
دیش ها نە کۆیێ «ليس في ديّارعەرەبی»
هەرچەند یومن و یوسر وێش کەردش نیگا
ناما نە عەینش نە شەهر نە قورا
زەلیل بی دەردەم حەیران بی جە کۆ
دەست کەرد بە شیوەن زایەڵەی بێشۆ
گا مەشی نە هۆش وێنەی مەسرووعان
گا چون مەزڵوومان مەکەردش ئەفغان
گا چون سەرسامان مەکەرد نیگاهێ
گا چون عاشقان مەکێشا ئاهێ
گا چون مەی خاران ئوفتان و خێزان
گا چون مەجنوونان بە هەر سوو دەوان
گاهێ وێنەی من مەکەردش زاری
مەداش بە سەردا جە بێقەراری
گا جە واقیعەی وێش مەبی حەیران
گا چەم مەماڵا، مەوات: بەڵ ڕوئیان!
چون بە هۆش ئاما شا جە واقیعات
زاناش جە شێخەن خاریق عادات
دەست نومازش بی کەرد ئەدای نوماز
عەزم نیاز کەرد جە شای بێنیاز
دەست تەزەڕووع بەردش پەی هەوا
ناڵا بە مەعبوود هەرتا کە تاوا
هەم دوعای خوفیە، گریەی بێسامان
هەم جە مونکیریی وێش بی پەشیمان
هەم جە قوتب وەقت تەڵەب کەرد هیممەت
تەئسیر دوعاش بە دڵ دا نەسرەت
بە عیززەت وێت حەیی ڕەببانی
بە حورمەت نوور شێخ شەعرانی
هەم حەمد و سەنا هەر لایق بە تۆن
هەم ڕەحمەت بێحەد کەرەمت بێشۆن
هەم بکەر قەبووڵ دوعام وێنەی شاهـ
هەم عەتای ئیمان هەم عەفووی گوناهـ
هەم جەی بەند تورک من بدەر نەجات
نەمەندەن تاقەت جای سەبر و سەبات
«فەقێناسناوی ئەدەبی» تۆ قەلبت چون کوورەی نارەن
شا هێمان تەعویق قوللەی کۆسارەن
ڕاهیش کەر نەی جا شاپەرێی مەقسوود
سەلام دەر بە ڕۆح شاهید و مەشهوود
شا دمای شیوەن زاریی بێسامان
جە باڵای کۆسار ئاما بە دامان
ڕوو کەرد بە جانیب یەک سەدای بێدەر
ناگاهـ یەک ڕاگەی خێرش کەفت نە وەر
وەقت دمای شام یاوا بە شارێ
ڕوو کەرد نە قاپی و بام و حەسارێ
شی پەی ئەندەروون دیش کە مەسجید بی
کەردش حەمد حەق دڵ پڕ ئومێد بی
نیشت نە پای ئەیوان سەر وست بە نەشیب
توشنە و گوریسنە و تەن خەستە و غەریب
سۆفیان یەک یەک جەم بەستن جە لاش
کەردشان سوئال جە موڵک و مەئواش
وات: ئەسڵم میسرەن، مەنزڵم خاکەن
چەرخم نە گەردش دەورەی ئەفلاکەن
پەی ئەسڵ مەتڵەب وێم نە دەوانم
ها ئیستە غەریب بێ ئاب و نانم
واتن: پەرێ نان هیچ مەکێشە غەم
مەوقووفەی مەسجید وافیرەن هەردەم
ئەمما میسر جا یا ئیسم شارەن؟
جە کامین ئیقلیم خەتتش ئیزهارەن؟
واتش: نەداروون جەفر و هەندەسە
ختووت ئیقلیم بکەروون حیسسە!
مەر ئێوە هەرگیز نەوانان قورئان؟
حەق نە چەند جا میسر کەردەنش بەیان؟!
واتن: موخبەریم جە ئایەی قەدیم
نیزاع فیرعەون با مووسای کەلیم
هەم یوسف نەوجا بی بە پادشاهـ
شەدداد و نەمروود نەوجا بین گومڕاهـ
ئەمما تا ئەلحال نەشنەفتەنیم نا
هیچ نامان ئیسمش بەی زێد و مەقام
نە بە گۆش مەسمووع نە وە چەم ڕوئیەت
نە سەییاح نەوجا کەردەن حیکایەت
پۆسەمان زانان مروور زەمان
چون سائیر شەهر کەردەنش وێران
ئاوەردن پەرێش جە نان و تەعام
جە دمای تەعام هەم ڕانان کەلام
واتشان چون تۆ نەیجا میهمانی
غەریب دیار هەم عالی شانی
پەی ئیدارەی تۆ کەردەنیم تەدبیر
مەبۆ تۆیش جە ڕەئی ئێمە بای سابیر
هەم تۆ جە مەعاش وێت مەبی ڕاحەت
هەم ئێمە جە کار مەبیم فەراغەت
تا قسمەت داری نەی موڵک و مەئوا
تۆ کەری خیدمەت «مسجد الكبریعەرەبی»
شا ناعیلاج بی بی بە موئەججیر
دوو ساڵ کەرد خدمەت مەسجید بێ تەقسیر
هەر پۆسەن بازار گەردش گەردوون
گا شا، گا خادیم، گا وێڵ نە هاموون
چەرخ واژگوون ئینە خدێشەن
گا گەدا بە شا، گا شا دەروێشەن
هەرکەس دڵشاد کەرد جەی دنیای بێ پۆ
ئاخر وێنەی من مەبۆ ڕەنجەڕۆ
ڕای حەق بگێران هەرکەس عاقڵەن
مەرام دارەین جە حەق حاسڵەن
«فەقێناسناوی ئەدەبی» شای خادیم زوو بدەر نەجات
بەر موحەممەد بۆ سەلام و سەلات
جە قەوس قەزا «ذائقة الموتعەرەبی»
تیرش قەدەر بی، خەتیبش کەرد فەوت
جە دنیا بەرشی خەتیب مەغفوور
هەم بێ واریس بی، هەم ئۆجاغش کوور
ساحێب حەشەم و موڵک و ئەمواڵ بی
تەریکەش مولحەق بە «بيت المالعەرەبی» بی