دڵسۆزی و ئامۆژگاری بۆ نیشتمان
لە کتێبی:
دیوانی ڕاجی
بەرهەمی:
ڕاجی (1912-1969)
5 خولەک
200 بینین
هاو گەل، هاو وڵات، برایانی کورد
بە ڕێگای وەتەن، بڕۆن نەرم و ورد
چاوێک هەڵێنن، ببینن چرا
سەربەرز ئەسووتێ بە شەو ئاشکرا
گیا و سەوزەوات، ڕوو لە هەورازن
هەر لە ڕووی سروشت، ئەو هەوا خوازن
لە وێنەی خۆتان بکەن تەماشا
دانراوە سەر لە ژووری باڵا
خەڵکی لە بەرزی هەموو بەخێون
بۆچی هەر ئێوە سەرەونشێون؟
نەمام سەرەوژێر ئەگەر بنێژی
بە خوا قەت بەری نابێ بچێژی
تین دەن بە خۆتان، بجووڵێنەوە
لە دەستی دوژمن مەتووڵێنەوە
وەکوو مێشەنگوین شارت بینا نێ
گەورەیی خەڵکی مەکڕە بە نانێ
دوژمن لە جێگات شارە زەرگەتە
ژەهری چزووی ئەو، پڕی جەرگتە
ئەی کوردی غەمبار، غەمخوارت نییە
یار و دیار و دیدارت چییە؟
باغ و ڕاغی تۆ، زەوی و هێلانە
بە تاپۆی دوژمن، لە تۆن بێگانە
دایکی وڵاتت دوژمن هەڵیگرت
چاکی تێ بگە قسەی کەم و کورت
گەورەی ئەجنەبی، زڕبابی ناپاک
چۆن پێ بگەیێنێ، دایکبرای چاک؟
حاشا وەکەللا، گەر نەفس و شەیتان
بۆ تۆ بێنە سەر ڕەوشت و گونجان
دەریا هەڵستا، بکەونە پەلە
لە وشکی هەوا، مەکەونە مەلە
بێ داک و باب و، هەموو هەتیون
دەروون تەپیو و، قامەت چەمیون
نەخۆش و سیلدار، بێ وەسیلدارن
بۆیە دەربەدەر لادێ و شارن
سیلدار هەواڵەی هەوا چۆڵ ئەبێ
نەخۆشی ئێوە، بۆچی مۆڵ ئەبێ؟
بێ تەدبیر و ڕا و، شرینگە و تەبیب
لەناو ماڵی خۆت، بوویی گۆڕغەریب
میکرۆبی ڕۆحت نایێنە کوشتن
مەگەر بە خۆراک، یاخۆ بە شووشتن
ساغییش بە بوونە، گەورەش بوون مناڵ
چێشتتان گەرم و سارد، سوێر و تیژ و تاڵ
پێشچوون بێننە پێش، دەسکەن بە ئەعمال
«هِمَّةُ الرجالْ، تَقلَعُ الجِبالْ»عەرەبی
هەر کەس بە پێی خۆی، پیشەی جیا بێ
تا ڕەگی ئیشتان، ڕیشەی چیا بێ
هەموو مەیانێک، وتراوی ئەوێ
هەموو زەمانێک، پیاوی ئەوێ
لە بێ کرداری، تا بێ کڵاون
لە ڕۆژی گەرما، سەر هەڵ کزاون
لە سەرمای شەویش، پەیدا عەلامەت
فڕ کەن چڵم و لیک، بگرن هەڵامەت
گوێتان بئاخنن، بۆ مێشکی بە ئاو
هەتا بەکاربێ پیوازی پیشاو
مەبیەن وتەی کەس کە نابەراوە
بچووکی خۆشتان بهێننە ڕاوە
ئەبینن باران، لە غێم و هەورە
زۆرە، بە تەن کەم، بە ئاقڵ گەورە
ڕووت و ڕەجاڵی خۆتان مەهێڵن
خزمەتکاری ڕووت، هەموو بە فێڵن
ئەی دەوڵەمەندان دەسکەن بە بەخشین
بەرگێک بپۆشن، ژیانی نەخشین
زوو بگرە مەیدان، پشت مەدە دوژمن
ماری ڕەش بە کلک ئەچێتە ناو کون
پشتێنی چوستی خێرا ببەستن
لە ڕووی کارزار، ئازا بوەستن
بۆ پشتیوانی یەکتر بن دلێر
مێرد کە زۆر بوون، ئەدڕن پێستی شێر
خاکتان بە مەعدەن، بە زێڕ و زەبەر
بە تیژاوی هۆش، ببن بەهرەوەر
چەک و ئەسلەحەی لێ دابڕێژن
نەمامی فیکری تێدا بنێژن
پیرەژن، کەپەک ئەگرێ بە هێڵەک
ئاردی ساغ ئەکا بە نان و نمەک
خۆ پیاون ئێوە، زوو بگەن بە کام
کاکڵ دەرێنن لە گوێز و بادام
یەک با لەسەربێ، وەک ئاش، یەک لە بن
لە بەینی دوو بەرد بهاڕن دوژمن
هێندێ بۆ هێندێ، پێ لێ نەخشێنن
گورزی بە حوججەت قەت ناوەشێنن
زینهار، گەورەکان بەسییەتی نیفاق
پاڵ بدەن بە یەک، بگرن ئیتتیفاق
تەماعی شەخسی بنێن بەلاوە
قازانجی قەومیی، نوری دوو چاوە
یەک دەوڵەمەند و، یەک ڕووت و بێ حیس
ڕیشی تەماعکار، بە کینگی موفلیس
خودا بە گوێرەی کارتان ئەکا
کە ڕێک بن، بە بەخت یارتان ئەکا
تا خۆتان لە خۆ تێک نەدەن، خودا
لێتان تێک نادا، کوردی لێکجودا
هێندێ لە عێراق، هێندێ لە ئێران
هێندێ لە تووران، بوون ماڵ وێران
بوڕادەی ئاڵتوون، نابێتە لیرە
تا نەخرێتە جۆش، ئەی بابە پیرە
بوڕادەی پۆڵاش، فووی لێکە ئەیبا
کە پاڵی پێکدا، تفەنگیش نایبا
بڕوانە لیوە و خاکی قەلەندەر
کە کۆمەڵ کران، ئەبن بە سەنگەر
زانا و خوێندەوار، حیکمەت شوناس بن
سەر بەرزی ژیان، ئەهلی قیاس بن
لە ڕووی سیاسەت، پەروەردە کەن ژین
بە عەدل و ئینساف، لە سەر ڕووی زەمین
ڕۆژ هەر ڕۆژێکە، بە چوار فەسڵی ساڵ
سێسەد و شەست جێ، دێنێتە بن باڵ
ڕۆژ خۆی سوڵتان و، فسووڵ وەزیرن
دوازدە بورجەکان هەموو دەبیرن
شەو و ڕۆژەکان هەروەکو میللەت
هێندێ بە دەوڵەت، هێندێ بە زیللەت
بە بوونی سەنعەت ببووژێنەوە
لە دەرگەی خەڵکی مەنووزێنەوە
وا جاڵجاڵۆکە، جاو ڕایەڵ ئەکا
حەزرەتی شێخیش حەمایەڵ ئەکا
کرمی ئاوریشم و، کرمی قەرەقاج
ئاوریشم و کەژ کەن، تۆش ببیە لاج لاج
جێی پێکەنینە، نەک جێی گریانە
بۆ هەرچی کوردە، نەک چی ئینسانە
ئەوەی شێخ گێڕای بەناو سەروەران
نە خوا فەرموویە، نە پێغەمبەران
«توبوا الي الله»عەرەبی لە لای شێخ نییە
سوودی تەریقەت، بزانم چییە؟
شەیتانی ئینسان بەنی ئادەمە
شەیتانی جندان، بۆمە زۆر کەمە
هەڵمەخەڵەتێن بە مەکر و بە فێڵ
سەرچاوەی ڕوونتان، هەرگیز مەکەن لێڵ
وەرنە ئیشوکار، تێکۆشن بە دڵ
بنێژن سونبول، بچنن تازە گوڵ
گەر ناشتوانن ئیشی بە تەنقید
ڕازیم لە ئێوە، حەتتا بە تەقلید
پێویست ئەزانم لەسەر بەهرەوەر
ئەمری بە چاکە و، نەهی لە مونکەر
گەرچی مەتا زۆر ماوە لە بازاڕ
مەبێژە ڕاجیناسناوی ئەدەبی، چی دیکە گوفتار
نەوەک پێت بڵێن، لە قات و قڕی
مێشکی مەی برد و، گەرووی خۆی دڕی!