یا فەرد ئەعزەم
لە کتێبی:
ڕۆحی مەولانا خالید
بەرهەمی:
پیرەمێرد (1867-1950)
8 خولەک
431 بینین
یا فەرد ئەعزەم، یا فەرد ئەعزەم!
یا حەییی قەییووم، یا فەرد ئەعزەم!
یا شنەوەندەی ناڵەی سوبحدەم!
پەنای بەندییان بەندیخانەی غەم
یا فەرازندەی چەرخ موعەللەق!
یا نیگارندەی نۆ تاق ئەزرەق!
یا بانیی بونیان قوسوور و ئەیوان!
ڕێفعەت بەخش تەخت هەفت پایەی کەیوان!
بێ زاد و نەمیر، بێ خواب و بێ خوەر!
نە عەرەز، نە جیسم، نە ڕۆح، نە جوهەر!
بینای بێ دیدەی، شنەوای بێ گۆش!
جە ئەسرار غەیب واقیف و خامۆش!
بێ هەمتا و بێ میسل، بێ شەریک، بێ باک!
جە عەیب موبەڕڕا، جە ئالایش پاک!
نەقشبەند لەوح سەحیفەی هەستی!
نەشئەبەخش جام بادەی سەرمەستی!
نیزام دەهندەی ئەرواح نە ئەجسام!
تەرکیب کونندەی ئەعزا نە ئەندام!
بە ماهـ و خورشید خەلعەت بەخش نوور!
نومایندەی سوبح نە ئەوج دەیجوور!
بەرپاکونندەی خەیمەی بێستوون
دەوران دەهندەی باد بێ سکوون!
جەمین پڕ نوور ماهـ مونەووەر!
نە توڕڕەی گێسووی شەو نومایان کەر!
تەئلیف دەهندەی چار عونسور بە هەم
زاهیر کونندەی وجوود نە عەدەم!
فرۆزندەی بەرق نە سینەی سەحاب
ئولفەت دەهندەی ئاتەش چەنی ئاب!
شوعلەبەخش نار، پوڕتەو ئەفزای نوور
ڕۆزی دەهندەی مەل و مار و موور
فەرمان دەهندەی موڵک و مەلەکووت
شەهەنشای ئیقلیم لاهووت و ناسووت
نەققاش نوقووش هەیوولا و سووەر
ڕەزامەند جە خەیر، باخەبەر جە شەڕ!
ڕەهانەندەی نووح نە تۆف تۆفان
خەلاس کونندەی یووسف نە زیندان
ڕۆی ڕەوشەن بە شەو، شەو بە ڕۆ ئاوەر
گەدایان بە شاهـ، شاهـ بە گەدا کەر!
جە شەڕ فیرعەون مووسا نەجات دەر
ئاتەش پەی خەلیل وە گوڵستان کەر
موونیس یوونس نەگێجاو غەم!
نە کۆی سەرەندیب ڕەهنومای ئادەم!
هەمڕاز یووسف نە چاهـ کەنعان
ئەنیس یەعقووب نە بەیتولئەحزان!
ڕەهبەر مووسا بە نار شەجەر!
بە دەم عیسا مەردە زیندەکەر!
ناقە بەرئاوەر جە سەنگ خارا!
ئەسکەندەر جادەر نە تەخت دارا!
کەرەم کەر بە لوتف بە مووسای عیمران!
ئیعجاز بەیزا و موعجیزەی سوعبان!
ڕۆبایندەی تاج نە فەرق شاهان
بەخشایندەی جاهـ وە ساحێب جاهان
میفتاح ئەبواب خەزانەی غەیبی
میشکات زیای بەزم لاڕەیبی
«خالِقُ الْأَرْواح، فالِقُ الْأَصْباحعەرەبی»
«مِصْباحُ النَّجاح، مِفْتاحُ الْفَلاح!عەرەبی»
گیرندەی بەهەشت جە دەست شەدداد
بەرباد کونندەی قەوم عاد وە باد
کەوکەبەی فیرعەون غەرق دەریا کەر!
وە پەشەی زەعیف نەمرود فەناودەر!
جا دەهندەی جەم جە موغاک خاک
بەرارندەی مار نەدۆش زەححاک
نیگوون کونندەی چەتر فەرەیدوون
خوسرەو خەڵتانکەر نە گێجاو هوون
جام جەم نە دەس جەمشید بەرئاوەر!
کەللەی کەیکاووس وە تووتیا کەر!
بەرهەم زەنندەی سوپای سەلم و تورور
بەرباد دەهندەی ئەساسەی تەیموور
مەششاتەی توغرای زوڵف دێز لەیل!
ڕەهنومای مەجنوون نە هەردەی دوجەیل!
پەی خوسرەو شیرین نە ئەرمەن ئاوەر!
پەی شیرین فەرهاد وە بێستون بەر!
ڕەنگڕێز کاڵای گوڵناریی گوڵان
نەغمەی نەوای دەنگ ناڵەی بوڵبوڵان
تەڕڕاز باڵای گوڵ نە چەمەنان
عەنبەربێز زوڵف مشکین کەمەنان
سەفا دەهندەی سینەی دەروێشان
عیلاج کونەندەی دەرد دڵڕێشان
میسکینان نەواز، غەریبان یادکەر!
بەندییان جە بەند میحنەت ئازاد کەر
قیبلەی عاشقان جە کەعبە و جە دەیر
گەردش دەهندەی چەرخ سەبوکسەیر
مەبدەء ئیجاد کولل کائینات
سزاوار بە حەمد مەوسووف بە سیفات
هەم جە مەساجید، هەم جە بتخانان
موئمین و کافر سەنات موانان
پەرێ بێکەسان تۆنی فریادڕەس
باڵادەس تۆ نییەن دەس کەس
یا ڕەب! بە حاجەت ذولجەلالی وێت
بە ذات و سیفات لایەزالی وێت
بە موقەڕڕەبان بارەگای عیززەت
بە پەردەداران سەریر وەحدت
بە عەرش و کورسی، بە لەوح و قەڵەم
بە مەلائیکان خاسەی موحتەرەم
بە دەفتەرداران دیوان لاهووت
بە زیکر تەوحید جەرگەی مەلەکووت
بە سۆز ئادەم بە دیدەی نمین
ئەوڕۆ جە بەهەشت کەفت نە ڕووی زەمین
بە خەلاسییی نووح جە تۆف تۆفان
بە شادیی خەلیل ڕۆی عەید قوربان
بە سیدق هاروون، بە قورب مووسا
بە پاکیی مەریەم، بە تەقوای عیسا
بە ڕاستیی هوود، بە دۆسیی ئیدریس
بە نەغمەی داوود، بە ناڵەی جەرجیس
بە ویرد یوونس، بە سەبر ئەییووب
بە حوسن یووسف، بە زاریی یەعقووب
بە ئاوازەی زیکر ئەڕەی زەکەریا
ئەوڕۆ کە نە جەوف شەجەر شەق کریا
بە ئیخلاس پاک سەیید موختار
بە زۆر بازووی حەیدەر کەڕڕاڕ
بە ڕاستی و سیدق، سیددیق ئەکرەم
بە دین دۆستیی فارووق ئەعزەم
بە نیکنامی و مەزڵوومیی عوسمان
بە شەهیدیی ئەو شاهیدەن قورئان
بە حەلق تەشنەی حوسەین مەزڵووم
بە ئەرواح پاک ئەئیممەی مەعسووم
بە سوحف و زەبوور، تەورات و ئینجیل
بە ئایەی قورئان، ئاوەردەی جوبریل
بە ئەسحاب کەهف، خواب ئالودەی غار
ئەمین بین جە شەڕ شەرارەی کوففار
بە قوتبولئەخیار بە غەوسولئەعزەم
بە ڕێجالولغەیب ئەوتاد عالەم
بە «بَيْتُ الْمَعْمُورعەرەبی»، بە «مَسْجِد أَقْصَیعەرەبی»
بە یەسریب زەمین، بە ئەرز بەتحا
بە شێخ بەسری، بە شێخ بایەزید
بە سوڵتان جونەید، شێخ ئەبووسەعید
بە چەهار دەروێش موڵک هیندستان
بە هەفت ئەوداڵان خاسەی کوردستان
بە سحاب بەدر حاڵ شەهیدان
بە گشت مریدان کەیوان مریدان
بە شەو بێداران عیبادت خانە
بە حەق ئاشنا، جە خەڵق بێگانە
بە خاک نشینان بادیەی پەستی
بە جورعە نۆشان بەزم سەرمەستی
بە سیاهـ پۆشان سەرحەڵقەی ماتەم
هووناو ئەسرین مڕێزان نە چەم
بە قەدەح نۆشان جورعەی سەبووحی
بە تۆبەکاران تۆبەی نەسووحی
بە یاهوو یاهووی ئەوداڵان بەڕ
بە ناڵەی پیران وادەی سوب سەحەر
بە سۆز سینەی کەفتەی دەروونان
بە ئاب دیدەی دڵ پڕ جە هوونان
بە قەلەندەران مەست مەیخانە
مکێشان نە دڵ نەعرەی مەستانە
بە عیشق ڕەندان سەرمەست و مەدهۆش
بە جام بادەی پیر مەی فرۆش
بە سۆز سینەی سفتەی دەروێشان
بە ئاب دیدەی دڵ پڕ جە ڕێشان
بە دوردی کەشان بەزم ئیرادەت
بە گۆشەگیران کونج قەناعەت
بە بانگ حەججاج، بە ئاب زمزەم
بە لەحن ئینجیل بە تەوف حەرەم
بە تەئسیر سەوت قاری قورئانان
بە سەدای ناقووس نەوای ڕەهبانان
بە سەحەرخێزیی ساکنان دەیر
بە دوعای پیران عاقیبەت وەخەیر
بە سەفای سینەی سۆفیان ساف
بە زیکر شێخان «جامِعُ الْأَوْصافعەرەبی»
بە سەرگەشتەگان وادیی حەیرانی
مکەران نە ڕای حەق جانفشانی
بە سەرگەردانیی کەڵپۆس وە پێڵان
نە بادیەی عیشق وێڵ وێڵ مگێڵان
بە عیشق سینەی ساف دەروێشان
بە سۆز دەروون یاهوو مکێشان
بە کۆنەپۆشان کونج خەرابات
جە نیمەشەوان موانان حاجات
بە ڕەقس و سەماع وەجد ئەهل حاڵ
مەوینان وە چەم جەمین ویساڵ
بە حیکمەت وانان سێڕ ئیلاهی
جە ئەسرار غەیب مدان گەواهی
بە تۆبەکاران جە گشت ویەردە
بە بێوەفاییی دنیای بێ پەردە
بە عەدڵ شاهان ڕەعییەت پەروەر
کەس جە سەوداشان نەدیەنش زەرەر
بە سەیل ئەسرین ئەبر نەوبەهار
بە شوعلەی دەروون بەرق شەرەروار
بە سەر ئاوێزیی بەڕەزای بەرزان
بە لەرەی ئەندام تووڵ قەڵوەزان
بە گۆنای ڕەنگین گوڵان وەهار
بە ناڵەی حەزین بوڵبوڵان زار
بە داغ دەروون سوپای گوڵاڵان
بەیداشان ماوان وێنەی ئەوداڵان
بە وەفای لەیلێ، بە عیشق مەجنوون
بە ناڵەی کۆکەن نە پای بێستوون
بە جیلوەی بتان شۆخ مەهـ جەمین
منمانان جەماڵ جیهان ئافەرین
بە غەمزەی جادووی سورمەسای جانان
لیقای سوبحانی بە خەلق منمانان
بە زیکر مورغان بە یاهوو یاهوو
موانان «يا مَنْ لَيْسَ إِلّا هُوعەرەبی»
یا شا! جە دەرگات ئێدەمەن ڕەجا
ببەخشی گونای بەندەی ڕووسیا
من کە سەرحەڵقەی گوناکارانم
سەرتۆق جەرگەی شەرمەسارانم
سەرتاپا غەریق لوججەی عیسیانم
سفتەی نائیرەی نار حیرمانم
شەرت ئەمر تۆم وە جا ناوەردەن
جە تەقسیراتم تەقسیر نەکەردەن
هەر چێوەم کەردەن جە نافەرمانی
نادانیم بیەن، تۆ وێت مەزانی
ئەر مسۆچنیم، ئەر بەخشیم گوناهـ
ڕەزام ڕەزای تۆن «أَلْحُكْمُ لِلهعەرەبی»
یەک ئەمجار بە لوتف ببەخشەم گوناهـ
«استغفرالله، استغفراللهعەرەبی»
جورمم بێ حەدەن، گونام بێ شومار
«رَبِّ نَجِّنِی مِنْ عَذَابِ النَّارعەرەبی»
نەکەری مەحرووم بەندەی ڕووسیاهـ
«وَلَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللهعەرەبی»
بار عیسیانم کۆ کۆ بیەن جەم
«يا غَافِرِ الذَّنْب! فَاغْفِرْ لِی وَارْحَمْعەرەبی»
نیازم ئێدەن یا حەی، یا قەییووم
خالیدناسناوی ئەدەبی جە دەرگات نەکەری مەحرووم