هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و میر عمادەددینێ دا
لە کتێبی:
دیوانی مەلای جزیری
بەرهەمی:
مەلای جزیری (1570-1640)
7 خولەک
441 بینین
مەلا:
سەلاما من سەناخوانی
سەحەرگەهـ گەوهەر ئەفشان بت
ب خدمەت عەرز سولتانی
عەبیر و عەنبەر ئەفشان بت
ب سوورەت ئەمرێ سوبحانی
سەرئەلقابێ زەر ئەفشان بت
میر:
سەلاما سانعێ قادر
مەلا دا پێ موعەتتەر بی
موفەررەح بت مە لێ خاتر
پەیاپەی لێ موکەررەر بی
ژ جاما خاترێ عاتر
مە ژێ ئایینە ئەنوەر بی
مەلا:
ژ ڕەنگ ئایینەیا جامێ
تە باتن ڕەوشەن و سافە
د ڕەمزا کوفر و ئیسلامێ
یەقین فەهمێ تە کەششافە
ژ بەرقا نوورێ ئلهامێ
دورەخشان قاف تا قافە
میر:
دورەخشان هات و رەخشان هات
سەنا بەرقا تەجەللایێ
ب جاما ڕەنگ بلەخشان هات
ب فیرووزێ جەلا دایێ
ل من لەعلا بەدەخشان هات
ژ دەستێ ماهێ سیمایێ
مەلا:
ژ دەستێ شەککەر ئامیزان
سەراسەر غەرقێ مەستیمە
سەمەن بوو و دل ئاویزان
ب رەیحانان ڤە بەستیمە
د تۆڕا فتنە ئەنگیزان
دو ئەژدەر مەست گەستیمە
میر:
دو ڕەشماران ڤ من بەر بوو
مە دل مایە د خەیالێ دا
کو سونبول هات و کەرکەر بوو
د بەر گۆشێن هلالێ دا
ژ عەکسا ساقی ئەنوەر بوو
شەرابا مە د پەیالێ دا
مەلا:
شەرابا نابێ روممانی
شەفەق دا عقدێ پەروینێ
موسەلسەل مایە رەیحانی
خەتێ نازک ل نەسرینێ
غەرەز شەکلێ تە بوو «مانی»
ژ سوورەت خانییا چینێ
میر:
مسالا سوورەتا چینێ
غەلەت «مانی» خەتا کێشا
کو من دیبوو د ئایینێ
ژ بەر زولفا دوتا کێشا
مە دیبوو شەکلێ شیرینێ
تو ئوستادان وە ناکێشا
مەلا:
کو کێشا کاتبێ غەیبێ
خەتێ رەیحان ل کافوورێ
چ ئایەت بوو ژ «لاريبعەرەبی»ێ
ڕەشاندی زولمەت و نوورێ
د یاقووتا مە دێ مەی بێ
ژ دەستێ وێ سفەت حوورێ
میر:
ژ نەشئا بادەیا کاسێ
ب زات ئەز غەرقێ عرفانم
ژ وێ جامێ ژ وێ تاسێ
سفەت کسرا و خاقانم
ژ مهرا غەمزە ئەلماسێ
ل تەختێ دل سولەیمانم
مەلا:
سولەیمانیمە ئەز دیسا
سەحەر هودهود بشارەت دا
جەواب ئانی ژ بەلقیسا
ب حال و سوڕ عبارەت دا
ب جان ئەز خوەش کرم عیسا
دەما وی ئەو ئشارەت دا
میر:
دەما عیسا ئشارەت کر
ل من عەزمێن رەمیم حەی بوون
دل و جانێ مە غارەت کر
تنێ مەعدووم ولاشەی بوون
ئەدا لەو خوەش عبارەت کر
مە هەمسەر موغنی و نەی بوون
مەلا:
نەی و موغنی مە هەمڕازن
د ڕەمزا ئایینەیا جامێ
تنێ مەحرەم نەی و سازن
ددن بێ پەردە پەیغامێ
دنالن بشکۆ و بازن
هەزار ڕەنگ تێنە ئلهامێ
میر:
هەزاران بشکۆوان دەنگ تێ
ژ بەلگێن نێرگزێن نازک
ژ تایێ عەرعەرا شەنگ تێ
گها رووحا مە ئاوازک
مەشا سەروا ب سەرزەنگ تێ
ب پەروازا خوە شەهبازک
مەلا:
زهی شاهین و شەهبازێ
ب ناز و غەمزە و غەنجان
چ تەیغوون بوو د پەروازێ
وە شیرین دامە بەر پەنجان
ب ڕەمزا سحر و ئعجازێ
برم ڕێزا گوهەرسەنجان
میر:
گوهەرسەنجن د حوسنێ دا
دو ئەبروو مسلی میزانێ
دو شەهلا بوون د قەوسێ دا
گرانسەر بوون د کێشانێ
هلالان گۆشە چوون پێ دا
دو سونبول ڕاست و چەپ دانێ
مەلا:
دو سونبول ڕاست و چەپ بەدرێ
موسەلسەل توررە توغرانە
بەرات و «ليلة القدرعەرەبی»ێ
مەلائک سەف گرێدانە
ژ بالایێ بدن چەترێ
ل بەدرێ تازە سەیوانە
میر:
ل بەدرێ کاتبێ حوسنێ
نڤیسی عەنبەرێ سارا
شرینە غالبێ حوسنێ
ب نیشانا جەمال ئارا
نەزەر کر تالبێ حوسنێ
کو دلبەر دل بەرێ خارا
مەلا:
دلێ بت سەیدێ شاهینان
یەقین دێ دەست ژێ بەردن
ب ناز و عشوە شیرینان
شیرین دێ شەهد و شەککەردن
د تۆڕا عەنبەرین چینان
ژ قودرەت رووح پەروەردن
میر:
ب قودرەت نوقتەیا نوورێ
کو کسوەت بوو ل نیشانێ
د نوورا ئاتەشێ توورێ
چ شەوقەک دایە پەروانێ
ژ سەهبا بادە فەرفوورێ
مە ئاتەش هاتە فنجانێ
مەلا:
ژ وێ نوورێ ژ وی ناری
مە مووسایی قەبەس ئیسا
بروو ژێ ڕاست و چەپ تاری
ب تەیرێ دل قەفەس ئیسا
ب موهرا نەقشێ جەبباری
ژ ئێگر من نەفەس ئیسا
میر:
ژ ئێگر من نەفەس هل بوو
ژ ڕوخسارێ شەب ئەفرووزێ
ژ بۆ من حەللێ موشکل بوو
ب ڕەمزا موعجز ئامووزێ
ژ نار و نوورێ کامل بوو
ژ بەرقا وێ جەهان سووزێ
مەلا:
بنێ بەرقا تەجەللایێ
مەلەک هشتن د ئادەم دا
ژ ڕەمزا بەژن و بالایێ
برووسکێ ڕاستی عالەم دا
بەراتا زەرفەشان دایێ
ب مەحرەم موهر و خاتەم دا
میر:
کەسێ بێ پەردە مەحرەم بت
نە دێ بێ پەردە وەک نەی بێ
رەباب و چەنگ هەمدەم بت
عبادەت مەستێ بێ مەی بێ
د دەست دا جامێ وەک جەم بت
ژ ڕەنگ ئایینەیا غەیبێ
مەلا:
د ڤێ ئایینەیێ زانی
کو حکمەت تێتە تەعلیمە
کو حەرفن تازە نوورانی
د لەوحێ سینە تەقویمە
ژ بالا توورێ ئنسانی
نەزەر دا ساعدێ سیمە
میر
شەفەق دا سیم ئەندامێ
ژ بالا پەرتەوەک نوورێ
بگر ئایینەیا جامێ
ژ دەستێ مەست و مەخموورێ
تو جارەک گوهدە پەیغامێ
ژ نای و عوود و تەنبوورێ
مەلا:
ب قانوون گوهدە مزگینێ
بزانی دا سڕا سازان
ژ حکمەت تێتە تەدوینێ
ب عەینی مەعنەیا رازان
ب داما عشوە شیرینێ
ددت تەیرێ مە پەروازان
میر:
د پەروازێ هوما دەنگین
مە سەردا تاجێ ئقبالێ
شەهێ کەیخوسرەو و زەنگین
سەرئەفرازین د ڤێ حالێ
ل بەر پێ عەرعەرا ڕەنگین
مە قامەت بوو شوبی دالێ
مەلا:
د ڕێ دا خاکێ دەرگاهم
بەلێ ئەووەل ژ وێ خاکێ
بلا بێ پایە و جاهم
مە پێ چوو فەرقێ ئەفلاکێ
شکارەک دەر ڕەهێ شاهم
ژ وێ بەندم د فتراکێ
میر:
گران بەندم د بەندێ دا
د قەیدا شاهێ شەهبازان
دو سەرپەنجە د زەندێ دا
گەهشتن یەک شوبی بازان
د دەستێ شەهلەوەندێ دا
ب شاهینی و ڕمبازان
مەلا:
ب شێران ڕا کو ڕمبازم
د ڕەمزا قابە قەوسەینێ
ب عەینی گولشەنێ ڕازم
د بابێ «حكمه العينعەرەبی»ێ
مولازم حەزرەتێ لازم
حجاب ڕاکت ژ مابەینێ
میر:
ژ مابەینێ ب زات دێ چت
کو واسل بت ب مەحبووبی
نە تەنها دێ سەفا ژێ چت
ئەگەر دێ مەست و مەجزووب بی
ب توغرایەک بەراتێ چت
ب موهرا ئەمرێ مەنسووبی
مەلا:
د مەنسووبا وسالێ دا
بلا ساحب مەقام بت ئەو
د بەر قەوسێ هلالێ دا
ژ وێ ڕۆژێ ب جام بت ئەو
د ئەسرارا پەیالێ دا
دڤێ مسکین ختام بت ئەو
میر:
خەت و خالێن د جامێ دا
نشان پێ ئسمێ ئەللاهە
د بەحسا زولف و دامێ دا
مەلاناسناوی ئەدەبی یا قەنج کووتاهە
د خەتما وێ ختامێ دا
غەرز مهرا شەهەنشاهە
مەلا:
د خەتما سەوت و حەرفێ دا
ژ مووسیقی خەبەر نائێ
د کەلام و نەحو و سەرفێ دا
بەیان نابی ب ئنشائێ
دوڕا حکمەت د نوتفێ دا
ب هەیئەت گوهتنێ نائێ
میر:
د ئقلیمێ سوخەن خاقان
ڕەوان بەخش و شەکەرڕیزی
ژ نەیشەککەر ل ئەوراقان
ب جان ڕا عەنبەرئامیزی
ژ سیمین ساعد و ساقان
ب سەححاری گوهەرڕیزی
مەلا:
ب غەوواسی ب سەححاری
تە دوڕ ئانین ژ بەحرەینێ
ژ شعرا تە شەکەر باری
ژ مسرێ تا ب غەزنەینێ
ب دققەتبین سەد ئەشعاری
دبێژی «طرفه العينعەرەبی»ێ
میر:
د باغێ لەفز و مەعنایێ
سوخەن من «سرو آزادفارسی»ە
ژ ڤێ «إملاءعەرەبی» و ئنشایێ
مە لەوحێ دل نوما سادە
ژ حوسنێ ڕەونەقەک دایێ
کو شەیخ ئەحمەد مە ئوستادە
مەلا:
د بەحرا قولزوما میران
ب غەوواسی گوهەر چینم
د بەحسا شەرح و تەفسیران
تو دەریایان وە نابینم
ژ میر و بەگلەر و چیران
غولامێ میر عمادینمکەس