مبحث الخلافة و الامامة
لە کتێبی:
عەقیدەی مەرزیە
بەرهەمی:
مەولەوی (1806-1882)
8 خولەک
509 بینین
حەقە خیلافەت ئەربەعەی ئەشراف
«بٳجماع الصحب و بالٳستخلافعەرەبی»
هەر چلۆن کەوا بووگە بەو تەرتیب
لەلای موجتەهید «ذورٲیعەرەبی»ی موسیب
ئای چلۆن داڵە لێی ئای شامیخە
ڕەواسی سونەن ڕاس ڕاسیخە
«انظر لكلِّ لِكلِّ واحدعەرەبی
ٳن فقدتها فلا تجاهدعەرەبی»
«ٳذ كفی الاجماع و هو معتمدعەرەبی
لم يكن ٳجماع ٳلّا عن سندعەرەبی»
هەرگاهـ مەفادی ئیجماع قەتعی وێ
غەیری تەواتور با گشت زەننی وێ
دەگەڵ ئەمیچە نییە لە ئوسوول
ئیمامەت؛ با «ظنّعەرەبی» تێدا وێ مەعموول
ئیجماعە وجووب مەنسووبیی ئیمام
لاکین ئیختیلاف هەس «بين الانامعەرەبی»
لەسەر «حەق» یاخۆ لەسەر بەرییە،
دەلیلی سەمعی یا خۆ عەقلییە؟
مەزهەبی ئەهلی حەقە بە قەتعی
واجبە لەسەر خەڵقی بە سەمعی
مەزاق تاڵ دەوێ لەم قسەی تاڵە؛
وجووب لەسەر «حەق» ئەمرێ بەتاڵە
لەسەر «حەق» بوویا، چاک بووە حاڵی،
زەمان لە ئیمام نەدەبوو خاڵی
خۆ حوسن و قوبحیچ هیچ عەقڵی نییە؛
دەلیل وا نەبوو سیوای سەمعییە
خەیر، لاچین لەسەر ئەم گفتوگۆیە،
یا مەزهەبی من یا خەیر ئی تۆیە
ئەر لەسەر خودا واجبە وای کرد
وەر لەسەر خەڵقە بەجێیان ئاورد
ئەر ئیرادەی کرد خاڵقی بێ چوون
ئیمام عەلی وێ و، خەڵقی مانیع بوون
عەقڵت بۆ خودا ئەوە بۆچ تێرێ
نەتوانێ واجب خۆی بەجێ بێرێ؟!
یا کەسێ وەکوو حەزرەتی عەلی
ساحیب عیززەت و ڕیفعەتی جەلی
بە سەد چەندانەی بووبەکری سیددیق
ساحیب عەشرەت وێ و شەوکەت بە تەحقیق
«و لاسيّما ٲسدُ اللهعەرەبی» وێ
موجتەهیدی وا و لە «نصعەرەبی» ئاگا وێ
ئەو کەسە چلۆن لە کەس دەترسێ
یا لە تەقلیدی کەسێ دەپرسێ؟!
بۆچ دەگەڵ ئەو سێ نەیکرد دەس و برد
بۆچی دەگەڵی «معاويهعەرەبی»ی کرد
خودای تەعالا ئەڵبەت خودایە
حەزرەتی «عەلی»یچ «اسد اللهعەرەبی»یە
کەس ئیمام نەبوو بێ ئەم بە یەقین
«كَرَّمَ الله وجهَهُ آمينعەرەبی»
بێ قسە بکەین لە «ٲفضليّهعەرەبی»
ئەو بە تەرتیبی خیلافەت نییە
چونکە دەلائیل «من الجانبيَنعەرەبی»
«متعارضعەرەبی»ن، بە کام عەمەل کەین؟
وەهایچە نییە خۆ ئەم مەسئەلە
تۆ بڵێی شەرتە بۆ ئەو عەمەلە
یا ئەر تەوەققوف بوێ تێیەدا
واجبێ ڕوو کات خەلەل پێیەدا
خوسووس ئیمامەت جائیز وێ و مەقبوول،
دەگەڵ وجوودی «فاضلعەرەبی»، بۆ «مفضولعەرەبی»
بۆچ؟ «ٲفضليةعەرەبی» هەر وەکوو عیسمەت
نییەن هیچ کامیان شەرتی ئیمامەت
بەڵکوو شرووتی سەر کاری ئیمام
قودرەتە لەسەر تەنفیزی ئەحکام
وەک تەجهیزی جەیش بۆ ئەمری جیهاد
ئیقامەی جومعە و، جەماعات، ئەعیاد
ئیقامەی حدوود ئەخزی سەدەقات
سەددی ئوغوور و قەتعی نیزاعات
قەتعی عیرقی ڕەهت موتەنەججیسە
موتەغەللیبە و موتەلەسسیسە
حەققی مەزلوومان لە زاڵم سێنێ
بە «ضبطعەرەبی» و بە «ربطعەرەبی» هیچ دانەمێنێ
موسلیم، حوڕ، عاقڵ، باڵغ وێ و، زەکەر
سائیس وێ و، زاهیر، مەرجیع بۆ بەشەر
نەک موختەفی وێ یا خۆ مونتەزەر
بیکێشی دەگەڵ عەدەم سەربەسەر
بەڵ قورەشی وێ و پاکیزە سییەر
خوا نەسلی عەلی، خوا نەسلی عومەر
ئەگەرچی بە فیسق مونعەزیل نەوێ
عەدلیچی هەر وەک شەوکەت پێ دەوێ
قووەتی ڕەئی و عیلمی دەگەڵ وێ
ئەفزەل وێ یا خۆ غەیری ئەفزەل وێ
لاکین ئەئیممەی فەحلی کەسیرە
وەک فیرقەی سەلەف سەفی سەریرە
هەر بە تەرتیبی ئەمری ئیمامەت
حوکمیان هەیە بە ئەفزەلییەت
«فاحكم ظاهراً بٲنهُمُعەرەبی
لَو لَا سَنَد لمَا حكمواعەرەبی»
«والزم دٲبهم بلا تعلّلعەرەبی
وَ فوّض الحق الی الحق وقلعەرەبی»:
ئەفزەل ئەو کەسە ڕەوزەی ئەزەلی
دای لە دەماخی بۆی «لا يٲتلِعەرەبی...»
لە ئەوجی سەمای عالیی نبووەت
««ما طَلَعَتِ» لَهُ طلعتْعەرەبی»
ئیسمی دەگەڵ ئیسم گەورەی ئینس و جان
نویسیاگە لە گشت ئاسمان
«روح القُدْسْعەرەبی» هەرچی لەو عەرز و توولدا
ڕژاندی بە دڵ پاکی ڕەسوولدا
لە خۆی هەردوو دەس مەرحەمەت بەردا
پێچپێچ خیگەی فەیز پێچ دا لە سەردا
فەرقی نەکردن «ٲصلاًعەرەبی» لە هیچدا
ڕژاندی بە دڵ سافی ئەویچدا
چی دەڵێی ئەی دڵ پڕشوبهە و پەلید!
دەگەڵ حوب هاوشان کەلیمەی تەوحید؟
ئەوە کە شوکری لەسەر ئەنامە
ئەوە سەببی ئەو سەببی ئیسلامە
هەر ئەوە «اتقیعەرەبی» و، ئەتقا ئەکرەمە
ئەکرەم ئەفزەلە و پایەی ئەعزەمە
«ثانِیَ اثنينِعەرەبی» دەڵێ بە تەحقیق:
بەعدەز نبووەت تەسدیقی سیددیق
زیکری ساڵحان ڕەحمەتی وا پێ
من لە کوێ، مەدحی سیددیقی لە کوێ؟!
زیکری ساڵحان کە پێی هاتە بەین
سەڵای «حيّهل بعمرعەرەبی» دەدەین
«ثانی الافضلين من الٲربعةعەرەبی
يصافح الحق اولا معهعەرەبی»
«هل غيرُهُ مَن وافَقَ الآياتعەرەبی،
سنن الرسول، كذاك التوراتعەرەبی؟»
بە ئایەت لەبەر جیبریل ئاوردن
هەر «خاصّهعەرەبی»ی ئەوە تەلەففوز کردن
ئەو دەبوو، حەدیس دەڵێ ڕووبەڕوو،
بەعدەز پێغەمبەر، ئەر نەبیی دەبوو
«و لو لم يكن شمساً ساريةعەرەبی»
خەففاش! «ٲينَ هُو واينَ ساريةعەرەبی»
وجوودی و جوودی بەحری خیزەم بوو
بۆ وە لەو توغیان نیلی حیکەم بوو
بەس نییە خەبەر «يا خيرَ البَشرعەرەبی!»
ليبك الاسلامعەرەبی» بۆ مەوتی عومەر
فارووق مرد، زوڵمەت داگرت خافیقەین
پێی دەوێ زیای چرای «ذی النورينعەرەبی»
شەبیهی دوو شەخس حەبیبی جەلیل،
«ختم النبيّينعەرەبی»، جەنابی خەلیل
«زوج نَيَّرِي ٲوجِ ذا الفَلَكْعەرەبی»
ئەر دەبوون تا چل بۆی دەبوون یەک یەک
«لَهُ كَرَّتَين «ما عَلَی عثمان...»عەرەبی
و هو مَرَّتَين اِشتری الجنانعەرەبی»
«يَدُهُ يَدُ النَّبی الٲبطَحیعەرەبی
منه الملائك طُرٲً تستحیعەرەبی»
«سَبعون الفاً كلِّ اِستَوجَبْعەرەبی
ٲن يدخل النّارَ و ٲن يُعَذّبْعەرەبی»
«بشفاعة من ذاك الجنابعەرەبی
داخلو الجنة من غير حسابعەرەبی»
«كان لِلِقا النبي خميصاًعەرەبی
لِذا ما خَلَعَ ذاك القميصاعەرەبی»
«حَتّي لَقِیَ النَّبی سَعيداًعەرەبی
ذا مرتبة ٲسنا شهيداًعەرەبی»
چرای «ذی النورينعەرەبی» ئەوا کوژیاوە
پاڵ دە؛ چار نییە، وەلای دەرگاوە
بابی مەدینەی عولوومی هودا
قالیعی بابی خەیبەری عیدا
وەلیی موئمینین، ئوسوە و موقتەدا
مورتەزایە و موجتەبا و موهتەدا
چلۆن فەزڵێکی وازیحە و جەلی
«من كنتُ مولاه مولاهُ علیّعەرەبی»؟
«و عن شٲنِهِ العلیّ يُجَلّی:عەرەبی
اَن رُدّتِ الشمس لكی يُصلّیعەرەبی»
نەوری حەدیقەی گوڵشەنی سەفا
نەوری حەدەقەی عیرفان و وەفا
کەوکەبی برووج ئەوسافی جەمال
ئەسەدی بێشەی نعووتی جەلال
«ٲخ حبيبِ الرّبِّ المهيمنعەرەبی
حبَّهُ عنوان كتابِ المؤمنعەرەبی»
«خُصَّ به من حضرةِ المختارعەرەبی
انتَ قسيمُ الجنة والنّارعەرەبی»
«ما ٲحد عن الصراطِ جازاعەرەبی
حَتّی يُرَقِّن له الجوازاعەرەبی»
درەختی ساحیب میوەی ڕائیقە
فەرق ناکا میوەی ساحیب زائیقە
«ٲليسَ رٲسَ بدن الوجودعەرەبی
رٲسُ حبيبِ حضرة الودود؟عەرەبی»
«ما جاء ما جا لَهُ لِٲحَدْعەرەبی
مِن صحب النبیّ؛ قالهُ ٲحمدعەرەبی
هَل زَوَّجْ «زهرا» غيرَ ذا الفتی؟!عەرەبی
هل ٲتی ٳلّا فيهِ «هل اتی»؟!عەرەبی
کێس گەیشتوێ تا ئەو نیهایە؟
لە شەئنیدا بێ تا سێسەد ئایە؟!
«ٲلَيس قالَ وَلَدُ الخطّابعەرەبی،
مَع ذلك الفضل لِذاك الجنابعەرەبی»
پەناهـ بەو خودای «ذی الآلاعەرەبی» و مینەن
لەو موعزەلە بۆی نەوێ «بوالحسنعەرەبی»؟
کێ بوو قائیل وێ بە «والله ماعەرەبی
تنزّلتْ من آية مِن سَماعەرەبی»
ئیللا دەیزانم یەک یەک بە ئیسبات
لە چی دا و، لە کوێ و، ئەسەر کێ و، کەی هات؟
«و هذا الكلام لا تغفل عنهعەرەبی
علیّ منّی و ٲنا منهعەرەبی»
«و بذا الحديث علمُنا حَصَلعەرەبی
فی هذا الفتی من عيسی مَثَلعەرەبی»
شەمسی ئاسمان عیزز و تەوقیرە
ئاسار کەسیرە ئەنوار شەهیرە
ئەر مەدحی بکەم مەدحی خۆمە فاش
نووری ئەو لە کوێ و بینایی خەففاش؟!
«ٳجَتَثّ مِنَ الدنيا اجتثاثاعەرەبی
وَ يايَنها قلباً ثلاثاعەرەبی»
«جادَ بالوُجوُد فی الرّبِّ المعبودعەرەبی
غاصت نفسهُ فی بحر الشهودعەرەبی»
مورادی موراد ڕەببی هادی بوو
«مورادی» قازی بۆ مورادی بوو
طاعَ لٲمر يمضی وَ مَضیعەرەبی
مَا راعَهُ ما قضاه القضاعەرەبی
«ٲسلَمَ وَجْهَهُ لما جَبَهَهْعەرەبی»
«فكرَّم الله تعالی وجههْعەرەبی»