١٠- دمدم
لە کتێبی:
دمدم
بەرهەمی:
حەجیێ جندی (1908-1990)
19 خولەک
481 بینین
ها ب خورمینە، خوەش خورمینە!
قەسەتا میر چەنگزێرینە:
ئەڤا راستە، قە دەرەو نینە.
تەخدیر رابوویە ب عەزمانا،
فەلەک دگەڕە خان و مانا،
هم با پیرا گەل بە جانا.
خان ئێتیمەکی چی نەناسە،
بوو مێڤانێ شا عەباسە،
شا عەباس فرۆت، خوەرا کر کێر و ئالماسە.
خان ئێتیمێ دەرۆ - دەرۆ،
بوو خولامێ شا قەجەرۆ،
شایێ قەجەر فرۆت، دا کێر و کەمبەرۆ.
گۆ: - خانۆ، تویێ بڤی رەڤچینگێ هەسپانە؟
خانا هەسپێ خوە دتەرقاندن،
چیا و بانییا دگەڕاندن،
دەڤێ بەرا دچێراندن.
خانێ من بەرەک دییە،
وی بەری حەیری مایە،
دێنا خوە دا کەری پەز مەخل هاتییە.
دینا خوە دایێ شڤانەکی رازایە، چوو هەرە جەم شڤین شیر بخوە. دینا خوە دایێ شڤانی رازایە: کۆدا شیرێ خوە دانییە کێلەکا خوە. دێنا خوە دایێ - مێشەک پۆزێ شڤێن دەرکەت، هات کەت قولا بلووررا ناڤا کۆدا شیررا چوو کەتە کەلۆشکەکە کەڤری. شڤان رابوو، وی رەڤۆچیێ هەسپارا گۆت، گۆ:
- تە چما دەی ل من کر؟
گۆ: - من دەی ل تە نەکر، گۆ، چرا؟
گۆ: - من خەون دیت، گۆ من دێنا خوە دایێ پرا هەفت چەڤیرا، بەرا سپیرا کەڤرەکی قولبا تژی خەزنە و دەفینە بوو.
خەونا شڤین راست بوو، لێ رەڤۆچی لێ کرە دەرەو: پرا هەفت چەڤی - ئەو بلوور بوو، بەرا سپی - ئەو کۆدا شیر بوو، کەڤرێ قول ژی - ئەو کەلۆشک بوو، وەکی مێش چوو کەتێدا جیێ خەزنێ و دەفینێ بوو.
رەڤۆچی دێنا خوە دایێ
جەردەکە گران دەرکەتییە،
ئەوی رەڤۆیی خستییە،
چ تالانەکی بێخایە:
خان مێرک جەردێ گرتییە،
هەسپێ وی مێری سییار بوویە،
تڤنگا وی سییاری هلانییە،
دوو جەردێ کرییە گازییە:
پێنسد مێر جەردێ کوشتییە،
شەسد ئەختەرمە زڤراندییە -
سەر هەیاتا شا دانییە.
شا ل هەیاتێ دەرکەتییە،
شا وێدەرێ نزان بوویە،
گۆ: - ئەو کییە بازرگانا خوەڤا هاتییە،
دەرێ هەیاتا من دانییە؟
خان گۆتە شا، گۆ: - شاهۆ، تو من ناس ناکی، رەڤۆچیێ تەمە؟
من هەسپێ خوە تەرقاندن:
چیا و بانییا من تێر گەڕاندن،
من دەڤێ بەرا دچێراندن.
جەردەکە گران دەرکەتییە،
من ل جەردێ هەڤ خستییە:
من پێنسد مێرێ جەردێ کوشتییە،
من شەسد ئاخترمە زڤراندییە،
من سەر هەیاتا تە دانییە،
دێنا خوە دایێ - ملەکی خانێ تە فڕییە.
شاهـ دڤێ: - کوڕۆ، بکن، بلەزینن،
من وە دڤێ هۆستا بینن،
ملێ خانێ من ئوسا بکن -
ژ بەرێ چێتر بجەبرینن.
قورسێ زێرا مال ئیناندن،
ناڤا لەگانا دحەلاندن،
خادێ ئوسا هز کر چێتر -
ملێ خانێ من جەبراندن.
یێ بینا مە هەتا ئێڤارێ مال - هالێ خوەدا گیرۆ بوون. خان هەتا ئێڤارێ ملێ خوەدا گیرۆکار بوو- چرا، ملێ زێر نەدیتبوو. ملێ خان فڕی، شاهـ ملێ وی پێ زێر دا چێکرنێ، هێ ژ بەرێ چێتر.
موخدارەک کەتە ئۆرتێ، خان فکرمیش بوو جەم خوە، گۆ: «جانم، گۆ، منرا مال و حال لازمە، - فکرا وی کەت، گۆ، - ئەو هەڤالێ منی شڤان ها گۆ، من ژی خەونا وی کرە دەرەو». چوو دینا خوە دا وی جی، وەکی خەونێدا شڤێن دیتییە. چوو دینا خوە دا وێ کەلۆشکێ: سێ کەڤر ژ کەلۆشکێ راکر، دێنا خوە دایێ دەریکی دکانی یژ بن کەلۆچکا کەڤردا هەیە ژی، دەری ڤەکر - خزنە و دەفینە.
خان وێدەرێ فکرمیش بوو، گۆ: «جانم، گۆ، ئەز خوە - خوە مەرڤەکی راعەت، گۆ، ئەز سەر چ فۆرمێ ئەوێ خزنێ دەرخم، وەکی پادشایێ مایین نزانبم من ئەو خزینە و دەفینە دەرخستییە؟» سڤێ رابوو، سەر قرارا راستیێ، چوو جەم شاهێ عەجەما، گۆ:
- سەرێ شایی، باڤێ شایی،
تویێ بدی من قەدەرا چەرمێ گایی،
ئەز بۆ خوە تێکم مال - ئاڤایی.
شاهـ گۆتێدا، گۆ:
- خانۆ، سەرێ شایی، باڤێ شایی،
ئەز بدمە تە قەدەرا چەرمێ گایی،
تو بۆ خوە تێکی مال - ئاڤایی -
تو وەرە تو ئۆرتا من و خوە تێخی گێژایی.
گۆ: - سەرێ شایی، باڤێ شایی،
تو بدە من قەدەرا چەرمێ گایی،
ئەز بۆ خوە تێخم مال - ئاڤایی،
قیامەت راڤە ئەز تو جارا
ئۆرتا خوە و تە ناخم گێژایی!
ئەوی وێدەرێ دا وی چەرمێ گایی.
چەرمێ گایێ رەشی - پەلە،
هەفت رۆژا ئاڤێ دنهێلە،
چ خانەکی فەن و فێلە،
هوورک - هوورک کر دهێلە،
گرت بوو دەشت و نهێلە.
دۆرا کێڤر دبر و تانی،
بزمارەک سەری قوتایی،
رەمەت گیهاندە باڤێ شایی.
موخدارەک مایە، شا قەستا کەوشەنێ گوندا کرییە. دێنا خوە دایێ - چەرمێ گایێ رەشی - پێلە کەوشەنێ هەفت گوندا گرتییە. شا هاتییە، دەی نەکرییە.
خان تەزیلێ رابوویە،
قەستا قۆناغا شا کرییە،
شا ل قۆناغێ دەرکەتییە،
گۆ: - کوڕۆ، خانۆ، تە مراز چیە؟
ئەوی مرازێ خوە خاستییە،
پێنسد پالە ژێ خاستییە.
شا گۆ: - کوڕۆ، بکن، بلەزینن،
پێنسد پالە ل هەڤخینن،
سەر خانێ مندا بشینن.
خانێ کوردا دایە رێیە،
پێنسد پالە ددە پێیە.
خانێ کوردا چ جندییە،
پێشیا پالێ خوە کەتییە،
سەر کەلا دمدم پەیا بوویە.
گۆ: - هەرێ خانۆ، تو بەرانی،
تو ئەول دەرخە سەرەکانی،
بن رکنێ کەلێڤا دەرانی.
ژێکر سەرێ پێنسد پالەیی،
ما مەموودێ مەلەکانی:
پرزا خراڤ بێ سەرێ زمانی،
ئاخر - سۆنگێ بوو بایسێ مالا خانی.
خان تەزیلێ زوو کرییە،
قەستا قۆناغا شا کرییە،
شا ل قۆناغێ دەرکەتییە:
- خان، هەوالێ تە چیە؟
خان گۆتییە:
- سەرێ شایی، باڤێ شایی،
ئەو پالێ تە پێر دایی،
ئەوانا سوخول نەکرییایی،
ئاخچە پەرە نە ئینایی.
- کوڕۆ، گۆ، بکن، بلەزینن،
پێنسد پالا زوو هەڤخینن،
سەر خانێ کوردادا بشینن.
خانێ کوردا ددە رێیە،
پێنسد پالە ددە پێیە.
خانێ کوردا چ جندییە،
پێشیا پالێ خوە کەتییە،
سەر کەلا دمدم پەیا بوویە.
هەفت رۆژ نینن، هەفت شەڤانە،
هەفت شەڤ نینن، هەفت مەهانە،
هەفت مەهـ ژی نینن، هەفت سالانە.
هەفت سالێ خوە تەمام کری،
کورمانج کەلا خوە چێکری،
سەرێ کەلێ مفرقکری،
هەرچار بەدەن رساس کری.
دمدم هاتییە ل بەر شۆلێ،
پێنسد پالە لێ دکە دۆلێ،
ئەو چێ دکە جیێ خوردۆلێ.
دمدم هاتییە بەر پەستنێ،
پێنسد پالە کەتنێ،
ئەو چێ دکە جیێ مرنێ.
دمدم هاتییە بەر ڤەدانێ،
پێنسد پالە بەردانێ،
ئەو چێ دکە جیێ مەیدانێ.
خان گۆ:
- لێ دایێ، لێ - لێ دایێ، لێ - لێ دایێ!
تە کورتەکە قە کێر نایێ،
جارەکێ دێنا خوە بدە من و کەلایێ.
گۆ: - لاوۆ، چ دێنا خوە بدمە تە و کەلایێ،
خوەش کەلایە تە چێ کری،
هەسارەکە ئاسێیە، رندە تە چێ کری.
تو وەرە ترسا من وێ ترسێیە،
تو خوە بەر دەربا کافر نەگری.
گۆ: - کوڕۆ، منرا بینن تۆپا مەزنە،
تۆپچی ژ تۆپێ گازنە،
ئەز باڤێم کەلێ برج و بنە.
ئاڤێتە کەلێ برج و بنە،
ئەو رانەکرییە یەک بازنە.
- کوڕۆ، گۆ، بینن تۆپا بچووکە،
باڤێنە کەلێ برج و سووکە.
ئاڤێتە کەلێ برج و سووکە،
ئەوێ رانەکر قوسێسا وەکە یەک نەینووکە،
لێ چما ئێڤاردا زووکە - زووکە.
- کوڕۆ، گۆ، بینن تۆپا دەڤبڕی،
باڤێنە کەلێ دیوار و دەری.
ئاڤێتنە کەلێ دیوار و دەری،
ئاخچە ژ کەلێ نەفڕی.
خان خوە - خوە دچە کەلێدا دسەکنە، کەلێ دجێربینن، داڤێنە کەلێ پێنسد تڤنگ - تۆپە. خانێ چەنگزێرین دچە خوە - خوە کەلێدا روودنی. نزانە ئاڤێتنە کەلێ پێنسد تڤنگ و تۆپە؟ ژ کەلێ ئاقا خویا دکە- ترێ چتیکا بارانێیە، یەک دلۆپە.
خان گرت هەر هۆستەکی خەلاتەک لێکر، هەر پالەکی، هەر مەرڤ ئەکی گوهێ فیل تژی زێر کر و دایێدا.
هۆستا و پالا خاترێ خوە خان خاستن، چوون راستی شەهەرەکی هاتن. ئەوی شەهەریدا کرنە باهلێخی: کۆدا نێن راکرنە یەک زێر، گازا پەرچە راکرنە یەک مەجدی. وەکالەتێ شەهەر سبێ زوو رابوو، عەجێڤەکە گران دیت، گۆ:
- فلانکەس، گۆ، وە ئوسا کرییە، وەکی ئیدارا فەقیر - فقارا تێدا ناڤە.
مەرڤەکی دنێ گۆ: - چرا، گۆ، هوون نزانن ڤی شەهەریدا فەقیر هەنە، فقارە هەنە؟ گۆ، ڤی شەهەریدا دکاندار رۆژێ نیڤ زێری قازانج دکن، فەقیر ژی یۆلە دچن. - ئێه، گۆ، قوربان، چرا دخەیدی؟ گۆ، ئیسال هەفت سالێ مەیە، مە تشت نەستاندییە، وەکی ئەم ئیسال نەدن و نەستینن، ئەمێ کی سالێ بدن و بستینن؟ گۆ، ئیسال هەفت سالە ئەم سەر کەلا دمدمن دخەڤتن.
- جانم، گۆ، هش، گۆ، هوون رێڤا هاتنە پێنسد پالە، وە دەڤێ هەڤ گرتییە، کەلا چ وێ چێکرنێ؟
پالا هلدا گۆتێ، گۆ:
- قوربان، چما دغەیدی؟ ئیسال هەفت سالێ مە- مە مالێ خوە نەدیتنە، هزکی ئەم هەفت سالا ژی تەرا بخەڤتن؟ لێ تو هەما قرار بکە رۆژا چووینا مە هەر یەکی مە گوهێ فیل تژی زێرکە، بدە.
گۆ: کوڕۆ، لێ وە کێرا کەلا چێ کرییە؟
پالا هلدا گۆتێ، گۆ: خانێ چەنگێ وی زێررا!
- ئاها، گۆ، وەللە خادێ راستە، ئەو مەریێ چەرمێ گایێ رەشی پێل، وەکی ئوسا کرە دهوێل، گرت دەشت و نهێل، بزانبە راستە، ئەو خان هەما بەرێدا فەنی - فێلە.
وەکالەتێ شەهەر رابوو چوو جەم شایێ عەجەما، گۆ:
- ئەرێ، شاهۆ، تو خودان تاجی،
تە کەلا گرت دا ڤی کورمانجی،
سەرێ مە کرە ئارمانجی.
تو ئوسا بزانبە، هەساب بکە -
ئەم دەرخستنە ڤی قراجی.
شاهـ گۆت: - خورمینە، خوەش خورمینە!
خان خولامەکی زەف ئامینە،
ئەز ملێ تە ژی تێکم زێرینە،
تو وەرە تو ژی پێش منڤا نەڤە خایینە.
گۆ: - خورمینە، خوەش خورمینە!
شا، خان خولامەکی زەف ئەمینە،
تو ملێ من نەکە زێرینە.
تو راڤە کاغەزەکە رەش بخوونە،
گەف - گوڕا سەردا بشینە -
هەرگێ بەر گەف و گوڕێ تەڤا رابوو،
تو لێخە سەرێ من بفڕینە، بۆ!
شا دکە دلەزینە:
کاغەزەک رەش دخوونە،
گەف و گوڕا سەر خاندا دشینە.
خان بەر کاغەزا ویڤا رابوویە،
سلاما هەردو قاسدا ڤەگرتییە،
رەشکاغەزێ نهێرییە -
دێنا خوە دا گەف و گوڕ سەردا شاندییە.
ملێ قاسدەکی بڕییە،
چەڤێ قاسدەکی کۆر کرییە.
گۆ: - وەیل قاسدێ کلی - کۆرۆ،
حالێ خوەدا پۆرە - پۆرۆ،
من هێ کەلا پاک چێ نەکرییە،
هوکومێ کافر چقا زۆرۆ.
گۆ: - وەیل قاسدێ قۆپۆ،
حالێ خوەدا کۆتە - کۆتۆ،
حوکومێ ڤی کافڕی -
جەرگ و ملەکێ من دسۆتە.
تەمسیا تەمسی کرن:
خان دەست خراڤیێ کرن،
بازرگانباشی دشێلاندن،
مێرێ کۆتی دقەلاندن،
مێرێ چێ دگرت دانین.
وی چاخی شاهـ کاغەز شاند سەر خانا، وەکی عەسکەرێ خوەڤا بێن سەر خانێ چەنگزێرین، گۆ:
خانەک هاتییە سەلاماستە:
تەزە پرسا کەلێ دکن -
هنک دڤێن: «چێکرنا کەلێ دەرەوە»،
هنک دڤێن: «راستە».
خانەک هاتییە ژ تەورێزە:
پێنسد تڤنگ - تۆپایی رێزە،
گۆ: سەفەر سەر خانێ چەنگقەلێزە».
خانک هاتییە بەلبهارێ:
ستویێ وی خانی نۆلا دارێ چنارێ،
تلی بینا سپندارێ،
دڤێ: گاڤا ئەز بگهیژم خانڤا -
نە دڤە شیڤا من، نە دڤە پاشیڤا من.
خانەک هاتییە چین و ماچینە:
پێنسد ناڤدا تووتکچینە،
شەسد ناڤدا بالتەچینە،
ئەو خان دڤێژە: - کورمانجەکە، چیە؟
ئەمێ ئوسا بکن گا و جۆت سەر کەلا وی بگەرینن.
خانەک هاتییە کەلا خوەیە:
خادێ نەکە ئوورس بێیە،
وێ بکە گۆلا خوونێیە -
هەتانی بەرا وانێیە.
پێنجی پێنج خان تەمام کرن،
چادر - خێبەت بۆل ڤەگرتن.
خان عەڤدێلە سڤێ رابوویە،
سەر کەلێدا نهێرییە،
عەجێڤەکە گران چەڤێ خوە دییە.
هێوا فەرز - نمێژا سڤێ نەکرییە،
جاهاب باڤێ خوەرا ئانییە.
گۆ: - باڤۆ، تو راڤە،
چقا قوومێ بنێ بەرا،
چقا چلێ سەرێ دارا،
چقا تووکێ پشتێ کارا،
هاقا ڤی کافری چادر - خێبەتێ خوە
دۆرا کەلا مە ڤەدایە.
باڤێ وی زانبوو، لێ ئوسا کر کوڕێ وی نەترسە، گۆ:
- لاوۆ، ئەو کافر نینە،
ئەو بازرگان باشییە،
مسکەنێ باڤێ تە دانییە.
باجەکە باڤێ تە سەر وانە،
سڤە دانە، خوە وێ دانە،
هەکە نەدانە، تو یەقین بزانبە -
ئەوان باڤێ تە ل هەڤ دانە.
سڤێ رابوویە،
عەجێڤا گران چەڤێ خوە دییە.
گۆ: - باڤۆ، مالا تە خراڤ نەڤە،
دیسا من فەرز - نمێژا سڤێ نەکرییە.
گۆ: - لاوۆ، ئەز دمدم نیبووم،
وا بوومە دمدم،
شایێ عەجەم رابوو سەر من،
ئەزێ خراڤ کم باژارێ مەزن.
هەفت سالا شەڕ کرن، تشتەک دمدم نەهات، عەسکەرێ شاهـ دکر کۆ ڤەگەڕە.
مەحموودێ مەلەکانی،
پرزا خراڤ بێ سەرێ زمانی،
ئاخر تو بنێرە- وێ بڤە بایسێ مالا خانی.
خانما خایا کەلایێ نان حازر کر. مەموودێ مەلەکانی نزام کودا چوو، نەهات. هنگێ هات، وەکی گشکا نان خارنە، سیتلادا تش نەما. مەموودێ مەلەکانی دەردا هات، گۆتە خانما خایا کەلایێ:
- منرا نان بینە!
خانمێ گۆ: - مەموود، گۆ، خولاما و خزمەتکارا نان خارنە
سیتلادا تش نەمایە، لێ هەما سەر سنیا زەف مایە.
مەموودێ مەلەکانی بال خوە گۆت: «ئەز مەموودێ مەلەکانی بم، ئەمینێ مالا خان بم، خان راڤە مەهێ گوهێ فیل تژە زێرکە بدە من، ئەز راڤم بەر مایێ گرتی و رەشرۆتا بخوم؟» مەموودێ مەلەکانی چوو تەولەخانێ، کاغەزەکە رەش نڤیسی، ناڤ خێبەتا کافر دایی: «سەرەکانی بنێ چیایی».
سەرەکانی دەرخستن: چلکا ئاڤێ سەر خانادا نەهات. قەرەز ئاڤ مچقی. مەموودێ مەلەکانی رەڤی چوو جەم شاهێ عەجەما. شاهـ گۆتێ، گۆ:
- کوڕۆ، نە تو ئەمینێ مالا خانێ چەنگزێرین بوویی؟
گۆ: - وەلە، چ تە ڤەشێرم، چ ژ خادێ: شیڤا شەڤەکێ نەما، بۆنا شیڤا شەڤەکێ من ئەڤا یەکا کر.
شاهێ عەجەم گۆتێ، گۆ:
- مالا تە خراڤ نەڤە، من ئاقا کاچکە، ئاقا تۆپ، ئاقا جەبرخانە، هاقا عەسکەر ئانی... ئەز هەساڤ دکم هێ مەسرەفا گوهێ فیل من نەبوویە، نها تە ژ ویرا چ کر، تو منرا چ بکی؟
- کوڕۆ، گۆ، بینن تۆپا مەزنە،
تۆپچی ژ تۆپێ گازنە،
مەموودێ مەلەکانی پێڤا بشدینن،
باڤێنە کەلێ برج و بنە.
پرتیێ مەموودێ مەلەکانی مەزن - ما گوهێ وی.
ئاڤا سەر کەلێ دانە بڕینێ.
جووجکا سەر هێلینێ -
برا خوەرا جاڤێ بڤە
مەکە و مەدینێ.
خان عەڤدێلە سڤێ زوو رابوویە:
جاهاب دیا خوەرا بڕییە،
گۆ: - لێ دایێ، لێ - لێ دایێ!
تە کورتەکە تەڤ لێ بایێ،
دە تو بکە ب دوعایێ -
بەلکی ئەز بکم فەرز و نمێژا سڤێ.
داییکە دکە دوعایێ، دڤێ:
- من یا خوە گیهاندییە یا یەکێ ژۆرینە،
تەڤی باران بەلکی هوور ببارینە.
ئەوان ئەورێ گاهان کری،
ڤێ بارانێ هوور لێ کری،
مالا خان عەڤدێال بوویە شایی و گری.
ڤێ بارانێ شنگە - شنگە،
خوون صارنجخانادا بوویە پنگە.
خان عەڤدێلە وا دگۆتییە:
- باڤۆ، گۆ، حال و هەوالێ کەلێ بوو ئەڤ.
- کوڕۆ، گۆ، بکن، بلەزینن،
کاغەزەکە رەش بخوونن،
سەر مەکە - مەدین بشینن.
وەکی مەکە - مەدین ئیمدادا مە نەیێ،
ئەڤێ کۆکا مە بقەلینە.
کاغەز نڤیسین، دانە دەستێ قاسدەکی. قاسد چوو، کاغەز بر دا دەستێ مەکە مەدین. مەکە - مەدین ئیسلام بوو، گۆ:
- ئەرێ، قاسدێ من، گۆ هەرە بێژێدا برا بەر خوەخە، رۆژا شەشا بەر خوەخە، رۆژا هەفتا ئەز پەی ویمە.
قاسد ڤەگەڕیا، هات بەر کەلێ، سەرێ خوە دانی سەر دەرەزینگا (شێمیکێ) دەرییا. ئێڤار بوو، رازا.
عەجەمادا هەبوون پیناس، هەبوو رەقەمچی. رەقەمچی رەقەما خوە ڤەکر، پیناس پیلێ خوە نهێری، رەمدار رەملا خوە ئاڤیت. رەقەمچی چوو، قاسدی رازا بوو.
کاغەزێ وی بەر سێری راکر، کاغەزەکە دنێ نڤیسی، گۆ: «هەلا بلا شەش سالا بەر خوەخە، سالا هەفتا ئەز پەی ویمە». تو وەرە بنێر گۆتنا هەردوا هەڤ نەگرت: گۆتنا مەکە - مەدین شەش رۆژا بوو، کافر دژمن بوو، تێدا نڤیسی «شەش سالا»، ئیشێ شەش رۆژا کرە شەش سالا.
قاسد رابوویە چوویە. خان بەر کاغەزا ویڤا رابوویە، کاغەزێ نهێرییە، دێنا خوە دایێ کاغەزەک نڤیسییە، گۆتییە: «شەش سالا بەر خوەخە، سالا هەفتا ئەز پەی تە».
دییا وی هات، گۆ:
- لاوۆ، کول کەتییە عەشیرەتێ،
بەس بکشین ڤێ خیرەتێ،
دەست شوورا هەڕنە خێبەتێ.
کول کەتنە ناڤا رۆمێ،
سڤێ دەستە شوورا هەڕنە کۆمێ.
خان عەڤدێلە گۆ:
- لێ دایێ، لێ - لێ دایێ!
تە کورتکا تەڤ لێ بایێ،
دە تو بکە دوعایێ،
وەکی ئەم دچنە خەزایێ،
بلا هەرچار برایێ مە نەچنە سۆمایێ.
خانێ چەنگزێرین دڤێ:
- کوڕۆ، بکن، بلەزینن،
قورسێ زێرا مال دەرینن،
ناڤ لەگانا بهەلینن،
مسریێ لاوکا تێ بکشینن.
پاشی مە، ئەمێ هەڕن بێن کوشتنێ،
پاشی مە ئەڤ زێرێ کێرا بمینن؟
ئەوان دکر، دلەزاندن،
قورسێ زێرا مال ئیناندن،
ناڤ لەگانا دحەلاندن،
مسریێ لاوکا تێ دکشاندن.
ها رابوو، رابوو، رابوو،
خان عەڤدێلە کەلێ رابوو،
سیلح بەژنێ ئاڤا بوو،
خەنجەر ملا دوتا بوو،
چەڤ رییا برێ مابوو.
ها رابوو، رابوو، رابوو،
خان عاباس کەلێ رابوو،
سەر دەرابێ رەوەستا بوو،
سیلح بەژنێ ئاڤا بوو،
خەنجەر ملا دوتا بوو،
ئەو چەڤ رێکا برێ مابوو.
ها رابوو، رابوو، رابوو،
خان تەمر کەلێ رابوو،
سیلح بەژنێ ئاڤا بوو،
خەنجەر ملا دوتا بوو،
ئەو چەڤ رێکا برێ مابوو.
ها رابوو، رابوو، رابوو،
خان قرال کەلێ رابوو،
سەر دەراڤێ رەوەستا بوو،
سیلح بەژنێ ئاڤا بوو،
خەنجەر ملا دوتا بوو،
ئەو چەڤ رێکا باڤێ مابوو.
ها رابوو، رابوو، رابوو،
خانێ چەنگزێرین رابوو،
سەر دەراڤێ راوەستا بوو،
سیلح بەژنێ ئاڤا بوو،
خەنجەر ملا دوتا بوو،
چەڤ رییا ستیێ مابوو.
گۆ: - ستیێ، ها ستیێ!
بەژن زراڤێ، چاردە قانیێ،
پاشی مە کورمانجیێ،
پرس و پرسیارە بێ عەیبن.
ئەم کۆ کەلێ دەرکەتن،
ئەمێ هەڕن بێنە کوشتن،
پرسێ وە مالا کێ بن؟
ستیا خەبەر دانە دەر:
خانا خوە دەرابادا بەردانە،
ستیا ژی کێرێ چرتمێ هلدانە،
ئەو چەڤ رێکا خانا مانە.
خان چوونە دەرگێ ناڤێ:
خانا مە کرە سلاڤێ،
- کوڕۆ، لاوۆ، دەرگا بەر باڤێژن.
خان چوونە دەرگێ سسیا،
بوو شنگە - شنگا مسرییا،
گۆ: - لاوۆ، شەڕ هاتییە دۆرا مە و پاپاخگەنییا.
خان چوونە دەرگێ شەشا،
- کوڕۆ، دەرگێ بدنە پاش،
شەڕێ مە و قزلباشا.
تۆپ دکشن دەڤ نەوالا،
هەیفا من تێ باڤێ تفالا.
تۆپ دکشن دەڤ گرکا،
هەیفا من تێ باڤێ کوڕکا.
چاخێ ئەو کەلێ دەردکەڤە،
خانێ من د ناسی،
دڤێ: خانۆ، تو کورمانجی؟
قەبوول بکە من و ڤی تاجی،
تە دەرنەخمە ڤی ئارمانجی،
جیێ تە نەکمە یێرێ ڤی قراجی.
خان عەڤدێلە دکە، دلەزینە،
تاجێ شاهـ ددڕینە،
دڤێ: - کافر، تاجێ تە ل سەرێ تەبە،
گوو ل ناڤا مەسەبێ تەبە،
کوشتنا مێرا بلا هەر - هەر حەڤە.
باڤێ وی گۆت، گۆ:
- کوڕێ من، تو ناڤ شەڕادا ناستری،
قە کوشتنا نافکری؟
خان عەڤدێلە گۆت، گۆ:
- باڤۆ، خوە نە گۆلکم، ستو کاپ کری،
خوە نە بەرانەکم - کۆزی کری،
خوە نە هەسپم - قەید و چیدار کری:
کوڕێ مێرا هەر - هەر مێرن،
کوڕێ شێرا چەک هلگرن،
ئەم قە ژ کوشتنێ نافکرن.
خانێ من وێدەرێ کەس نە ناسی،
ئەو مێڤانێ شاهـ عەباسی.
هەچا خان عەڤدێلەیە، هەرسێ برا،
مێڤانێ خان خەلیفەیە.
خان خەلیفە بەرڤا رابوویە:
سەلاما وانا ڤەگرتییە،
خان عەڤدێلە شوورەک ملێ وی دییە،
دینا خوە دایێ شوور چار تلیا کالێن دەرکەتییە،
خەزا کافر ژێ خاستییە.
گاڤا شوور ددە دەستانە،
خەلیفە دەست خوەدا بوو پۆشمانە.
خان عەڤدێلە گۆتە خان خەلیفە، گۆ:
- کوڕۆ، گۆ، شوورێ تە چیە؟
گۆ: - شوورێ من مادانە،
من کرییە خەرجێ هەفت گوندانە.
خان عەڤدێلە گۆتە خان خەلیفە، گۆ:
- دەوزا شوورێ تە مسرییە،
قەڤزا وی دەرزییە،
تیرا وی برووسکییە،
دە بلا بمبارەک بە
بۆ خانێ بکوڕییە.
خان خەلیفە گۆت، گۆ:
- خانۆ، خانێ نسلەتێ،
کا شوورێ من بدە من،
قاسەکی من بدە مۆلەتێ،
ئەز هەڕم سەر هەیاتا شاهـ
تەرا دەرخم عەزەتێ.
- کوڕۆ، کوڕێ دێلێ،
گۆ، تە روو وەکە پۆچکا چێلێ،
تو من بکی فەن و فێلێ:
بنێر ئەزێ تە بکوژم فەرقا ڤێ سمێلێ.
ئۆردیێ بوو گازە - گازە،
گۆ، بوویە شەڕێ پلنگ و ڤان بەرازا،
کافرا خانێ من کرییە شێنییە،
کافرا تۆپەک ئاڤیتییە،
هێتا خانێ چەنگزێرین فڕییە.
خان عەڤدێلە دکە دلەزینە،
شەقێ ستوویێ باڤێ داتینە،
شوور کالێنڤا دکشینە.
گۆ: شوور دکە خڕە - خڕە،
قە تشتەکێ نابڕە.
گۆ: لاوۆ، لاوێ نەزانی!
شوور خلاسکە لاپ کالانی،
باڤێژە هەسپ و خودانی،
بلا کەرکە باڤێژە دەرا هانی.
ئەو لاوە، لاوێ نەزانی،
شوور خلاس کر ژ کەلانی،
ئاڤێتە هەسپ و خودانی،
کەر کر، ئاڤێتە دەرا هانی.
خان تەمر دکە دلەزینە،
شەقێ ستوویێ باڤێ داتینە،
ستوویێ هەزارا لێ دخینە،
پێلێ خوونێ وی هلتینە.
خان عەباس دکە دلەزینە،
شەقێ ستوویێ باڤێ داتینە،
ستوو پێنسدا لێ دخینە.
خان قرال دکە دلەزینە،
شەقێ ستوویێ باڤێ داتینە،
ستوویێ پێنسدی لێدخینە.
خانێ چەنگزێرین گۆتێدا، گۆ:
- لاوۆ، لاوێ ئاززی!
جارەکێ خولاما بکە گازی.
گۆ، هاتە لاوێ پەرێ،
پێنسد تەمام کر خەنجەرێ.
گۆ، هاتە لاوێ هەرتۆشی،
تە سێری قەرەپۆشی -
لنگ دا کۆما بەڕۆژی.
گۆ، دۆر هاتە لاوێ ئێزدییە،
شەڕ خوەش بوو چادرا سپییە.
گۆ، دۆر هاتە لاوێ مەلانە،
سەلەوات ناڤێ خودێ مێرا دانە،
خوە ل خێبەتا کافری دانە.
گۆ، دۆر هاتە لاوێ دڤینی،
تو شەڕادا کەسێ منی.
گۆ، دۆر هاتە لاوێ تیماری،
هەر هەرۆ بەر تەندوورا خوە دخوە سۆرە صاڤاری،
خوە شاشکە: چوو دۆرا کۆما قیفاری.
گۆ، دۆر هاتە لاوێ مەندەسۆری،
شەڕادا تی ب زۆری،
گاڤا بوو شەڕ، گۆ: «ئەز ب گوڕی،
نامووس دەستێ من بهوری».
خانما بەری هنگێ تۆپ و جەبرخانە هوندورێ کەلێدا چەل کربوون. وەختا کافر ئوورە برە کەلێ، گۆ:
- ستیێ، ها ستیێ!
بەژن زراڤێ، چاردە قانیێ،
پاشی مە ل کێ کورمانجیێ،
پرس - پرسیارا نە عەیبن -
مە مێرێ وە کوشتنە،
پرسێ وە مالا کێ بن؟
ستیا خەبەر دانە دەر. ستیێ گرت سەرکا خوە و سەر وان تۆپ و جەبرخانێ چەلکریدا وەشاند، ئاگر کر تۆپ و جەبرخانە.
ژنا عەڤدێلە خان خوە د کەلێدا ئاڤێت.
سالێ جارەکێ سلسلەتا وێ هێ - هێ کافرا شەڕ دکە، دژمنرا شەڕ دکە. کوتا بوو.