٦- خان دمدم

گۆ، مەرڤەکی هەبوو ژ وەلاتێ رۆمێ، ناڤێ وی حەسەن. ئەو حەسەن ها قۆچاخ بوو. دەولەت ل دوو کەت، کۆ بگرە. حەسەن رەڤی چوو ناڤا عەجەم. دەولەتا رۆمێ شاند ژ عەجەم شاهرا گۆ:

- مەرڤەکی منی ئاهوا رەڤییە، هاتییە ناڤ عەردێ تە، تو وی بگری، بشەینی ژ مەرا.

عەجەم شاهی گۆ: چما بشەینم ژ تەرا، کێری من تێ، ئەزێ نەشەینم ژ تەرا.

عەجەم شاهی حەسەن ژ خوەرا کر تۆپچی، دانی سەر تۆپێ. ئەوی چل سال تۆپچیتی کر: ملەکی وی ژێ قەتییا، ب تۆپێرا چوو. عەجەم شاهی ئانی ملەکی ژێرا چێکر ژ زێرا، ناڤێ وی دانی حەسەن خانێ چەنگزێرین. ئانی ژ خوەرا دانی خزمەتکار ناڤ مالا خوە.

حەسەن خان سێ کوڕێ وی هەبوون، هەرسێ کور ژی زەوجاندبوو. هەتا ڤێ وەختێ ژی حەسەن خان عەجەم شاهی د یەک مال دبوون. رۆژەکێ ژی کوڕێ وی ئاحمەد خان، کوڕێ مەزن، چووبوو ل چۆلێ: شوور ل عەردێ دیت، ئانی هاتە مال. خەلیفە، برایێ شاهی، ژێ ستەند. ژ وی رۆژیڤە حەسەن خان دلێ خوە پاریکی عەجەم شاهێ خراڤ کر، گۆ:

- هەیا کەنگێ بمینە، ئەزێ ڤێ هەیفێ بستینم، چما شوورێ کوڕێ من ستەند؟

رۆژەک ژی، رۆژا ئینیێ، عەجەم شاهی، حەسەن خان چوونە ژ خوەرا گەڕاندنێ- ل خاس باخچێ. راستی شڤانەکی هاتن ب پەزرا. لێ شڤان چی زانە عەجەم شاهە، یان حەسەن خانە؟ ژێ ترێ، کۆ دو مەرڤن ب رێڤا دچن. شڤان گازی کر:

- هێ، پەیانۆ، شیر ناخون؟

گۆ: - بەلێ، ئەمێ بخون!

گۆ: - دە بسەکنن، هەیا شیر بینم ژ وەرا.

شاهێ عەجەم و حەسەن خان روونشتن. شڤان کۆدەک شیر دۆت ئانی ژ وانرا.

دانی ل بەر وان، گۆ:

- ها من نان بیر کرییە، گۆ، دە بسەکنن، مەخون، هەیا ئەز هەڕم نان بینم. بلوور دانی سەر شیرا کۆدێ و چوو پەی نان. عەجەم شاهـ قەلوونا خوە تژی کر، حەسەن خان ئاگرەک لێخست و دانی سەر قەلوونا عەجەم شاهی. عەجەم شاهـ قەلوونا خوە کشاند و سەر قەلوونێ خەودا چوو. خانۆ دیت - جیێ کۆ قەلوونێ دانییە سەر عەردێ، وێدەرێ ئەرد قەلشی ئۆ مێشەک ژ عەردێ دەرکەت سەر قەلوونێ و ب قەلوونێرا چوو کەتە پۆزێ عەجەم شاهی. جارەک ژی پۆزێ عەجەم شاهی دەرکەت و دیسا ب قەلوونێرا چوو کەتە جیێ خوە. ئەرد هەڤرا هات. عەجەم شاهی هشیار بوو، گۆ:

- خانۆ، لاوۆ، من خەونەک دیت!

خانۆ گۆ: - ئاخا، خادێ خێرکە، گۆ بێژە تە چ خەون دیت؟

گۆ: خانۆ، لاوۆ، دەرێ خزنەکێ ڤەبوو: ئەز و تو ئەم کەتن تێدا، گۆ هەوقا مالێ دنێ هەبوو تێدا، گۆ دنیا عالەم بخارا هەزار - هەزار سال خلاسبوون تونەبوو. ژ وێدا بهورین چەمەکی سپی راستی مە هات. سەر ڤی ئاڤی، گۆ، پراک هەبوو، د ڤی پریدا هەفت قولک هەبوون.

خانۆ گۆ: - ئاخا، خادێ خێرکە، خەونە، گۆ، ئەز چ زانم چیە؟

عەجەم شاهـ ئاقلێ وی نەکەت، لێ خانۆ ب ئاقل بوو، تەخمین کر، گۆ: «خزینە ئا ل ڤێ دەرێ بوو، کۆ عەرد قەلشی، مێش ژێ دەرکەت، ئاڤ ژی، گۆ، شیر بوو، پر ژی، گۆ، ئەڤ بلوور بوو، قولک ژی، گۆ، قولکێ بلوورێیە، هەفت قولک». ئۆ دەرکەتن چوونە ژ خوەرا خاس باخچە. ئێڤارێ ڤەگەڕیان مال.

خانۆ گۆ: «ئەز هەڕم خانی ژ خوەرا بخازم جەم شاهی، هەڕم ل وێدەرێ خانیکی چێکم». ئەرزەحالەک نڤیسی: ناڤ ئەرزەهالێ نڤیسی ئۆ دا دەستێ شاهی، گۆ:

- ئاخا، ئەڤا بوو چل سال ئەز ژ تەرا تۆپچی بووم، دڤینی کۆ ملێ من ژی تۆپێرا چوو. ئەڤا بوو چەند سالی ژ تەرا خزمەتکاری دکم: هەیا ئیرۆ ئەم ب یەک مال بوون، ب هەڤرا بوون. ژ ئیرۆ شووندا ئەز خای کولفەتم، خای کورم - ئیدا ئەم نکارن ب هەڤرا ئەبوور بکن. گەرەکێ تو ژ مەرا جیێ چەرمەکی گا عەردێ ژ مەرا بدی، کۆ ئەز ژ خوەرا خانی چێکم.

گۆ، خانۆ هۆستە، پالە ژ عەجەم شاهێ خاست: هۆستە و پالە جڤاند، هەڤسد پێنجی پالە جڤاند، چوو جیێ کەلێ، ژ هۆستە - پالارا گۆ:

ئەڤ هەفسد پێنجی پالە، هۆستە مەسرەفێ سالێ وان ب یەکجار دا، گۆ:

- هەیا سال دقەدە، کەلێ من خلاز بە. هوون ژ کەلێ دەرناکەڤن، ناچن، - ئۆ تەڤر هلانی و دوو دەرپ ل عەردێ خست و گۆ:

ئەڤێ دو کلاما گۆت، تەڤر ل عەردێ خست و ئاڤێت، گۆ: «دە بشخولن».

گۆ: - بابۆ، ئۆردیێ شاهێ عەجەم هێ تێرا من نینە.

ئاهمەد خان گۆ: - بابۆ، ئەم ئیشەڤ مێهڤانا کێ بن؟

خانۆ و مەرڤێ خوە هاتن ل کەلێ روونشتن. کاغەزەکی ژ وانرا هات: «پاشەکی، ناڤێ وی بادین پاشا ژ ناڤا رۆمێ، ژ وەرا ئیمدات هات».

خانۆ گۆ: - لاوۆ، وەرە ئەم هەڕن پێشیێ.

رابوو، ئوسا ژی حەسەن خان، هەرسێ کوڕێ خانۆ و هەیشتێ خولامێ وی، رابوون چوونە پێشییا بادین پاشا.

- سلێمانی، ژەهرێ باڤێژە ناڤا قەهوێ، بدە ژ وانرا.

وەکی چێ کر قەهوە، سلێمانی ژەهرێ ئاڤیتێدا- دا ژ خانرا، هەرسێ کوڕێ ویرا، ژ هەیشتێ خولامێ ویرا. هەموو مرن.

بادین پاشا ژ قەهواچیرا گۆت:

- قەهوەچی، چار قەهوا چێکە، داینە سەر لەنگەریێ زێرا و ببە هەرە ژنێ ویرا، کۆ ئەو ژی بخون بمرن و ئەم فرێقەت هەڕنە کەلێ.

ژنا خانۆ سەر بەدەنێ روونشتی بوو، دی کۆ پەیاکی هات، لێ نهێری کۆ قەهواچیە - چار قەهوە سەر لەنگەریێ دانییە ئۆ ل دەستێ خوە گرتییە، هات، هات ل کەلێ. ژنک پرس کر، گۆ:

- قەهواچی، گۆ، کا خانۆ، کا هەرسێ کوڕێ من؟ کا پاشا ب عەسکەرێ خوەڤا ل کونە؟

قەهواچی گۆت: - ژ مەرا گۆتنە قەهوا چێکە، ببە ژ خانمارا، بلا ئەو ژی بخون، جی چێکن هەیا کۆ ئەم تێن.

خانم فەم کر، گۆ:

- قەهوا داینە ل وێدەرێ، هەرە بێژە بلا بێن، جی چێ کرییە.

قەهواچی چوو. خانم قەهوە دا ژ پشیکێرا، پشیک هشک بوو. خانمێ فەم کر، کۆ هەرسێ کوڕێ وی، مێرێ وی، خولامێ وی تەمام دەرمان کرنە، مرنە. خانم قەهوە رێت و دەرێ کەلێ ئاسێ کر. نهێری کۆ بادین پاشا ب عەسکەرڤا هاتن، هاتن بەر کەلێ تژی بوون. دەرێ کەلێ ئاسێ بوو. پاشا ژ خانمێرا گۆ:

- دەری ڤەکە، ئەم بێنە هوندور!

خانمێ گۆ: - ب ڤی قەولی، گۆ، جارەک کۆ دەرێ کەلێ ڤەکم تو ب عەسکەرڤا تژی بڤن ناڤا کەلێ: یەک بمینە دەرڤا، ڤەناکم.

پاشا هاتە خەبەرا خانم، گۆ: برا سۆز ئوسا بە!

فەم نەکر. دەری ڤەکر، عەسکەر تەمام تژی کر ناڤ کەلێ و پاشا ب دەرەنجاڤا چوو کۆ هەرە جەم خانم. خانم ئاهوا جەم دەڤێ جەبرخانا روونشتی بوو، نەرگیلێ خوە دکشاند. ئاگرێ نەرگیلێ ئاڤیت ناڤا جەبرخانێ.

ئاگر کەتە جەبرخانا، کەلا وەلگەرییا - بنی و سەری هاتە هەڤ. پاشا ب عەسکەرێڤا، خانم ب هەرسێ بووکێ خوەڤا تەمام تێدا مان.

هەیا نها ژی هێ دڤێن شوونا کەلێ هێشین ناڤە: هشکە، هشکە و هشکە...