سەرێ ١
لە کتێبی:
سیابەند و خەجێ
بەرهەمی:
سەمەند سیابەندۆڤ (1909-1989)
38 خولەک
716 بینین
بهار بوو، بهار، گول - سۆسنا بی ندابوو،
ژ بارانێ، کەسک سۆرێ شاخ ڤەدابوو،
ئاڤێد بەرفێد بەلەکییا پێل ددا،
ژ قونتارێد چیا دکشییا،
پێلێد سپی دکەتنە ناڤ گەلییا،
دلەزیان، خۆە دگهیناندنە چایرا،
خوە دگهیناندە دەشت و زۆزانا،
نۆلێ کامچیێ دەست حوبا یارا.
بینا جنەتێ کەتییە مێرگ - چیمانا،
چیا خوەش کربوون بەنگزێ زۆرانا،
دنیا ژ خەوێ رابوو تەڤی رهانا،
گوندێ سلیڤانێ ب سورییێ قەرقاش،
ب کۆچ - بارخانا، ب کلامێد زەعف خوەش،
رێیید سیپانێیە بەدەو، ور نۆلی گۆگەرچین.
دکشیان نۆلا لێمشتێ، نۆلی کلامێ دەنگبێژ،
کۆمێ قیزایە بەدەو، ور نۆلی گۆگەرچین،
عەوتینا کەلبا - قورتین و قوژین،
و خۆرتێد بەدەو، کو رونشتییە ناڤ زین،
ئەو دچوونە چیێ ژ دەست گەرما دەشتێ،
و ژ بەربانگا سبێ، حەتانی ئێڤارێ،
ب کلام و خەبەردان کەتبوونە رێ.
لێ - لێ، وەیلێ،
ڤی عەردی، ڤی عەزمانی،
ڤێ دەردی، بێ دەرمانی،
بلبلێ مالشەوتی،
سەر بەلگێ دارێ دخونە،
شێست و شەش زمانی.
لێ - لێ، تەرەزێ، تەرەزباڤێ
تۆیێ خەلقێڕا کێف - حەنەک لاقردییانی،
من عەڤدەلیڕا کێر ب دوزانی،
تو راموسانەکە بدە من پزمامی.
بووکێ سالێ، کەڤانییێ مالێ،
کەڤۆتکا بەری پالێ،
شەکرێ ناڤ دەزمالێ،
بەلەکییا ژ بەروارێ،
تەعڤا هاڤینێ دایێ،
ژۆردا حەلییا هاتە خوارێ.
خەزالێ ڤێ نەوالێ، کێفروشکا ل ڤێ پالێ،
برنجێ دەشتا عەجەمستانێ،
کشمشێ دەشتا عەجەمستانێ،
سەردلکا دلێ من عەڤدالی.
لێ وەردێ، ها وەردێ،
ئاڤ سەرە، تاسێ وەردێ،
بڕە سیارێ سیار بوونە،
دلێ منڕا چوونە جەردێ.
ئەو دلڤین بن پەلتی عەورا،
کو تەنێ تەیرا کربوون جیێ سەیرا،
وەکی ئەو روح و جانێ کەسری،
عەمرێ بەر کەرمێ تو نەستری،
هەڕە سەری چیێ عەوڕا هەمێزکە،
کین و کولێ خوە عەرشاڕا ڤەکە.
ل ڕۆئاڤایێ نۆلانی گندۆر،
تەڤا جنجری، نۆلی کورا سۆر،
خاترێ خوە خاست بەرە - بەرە،
دا پالییا پش چیایێ لاپی سەرە،
و وارێ خوە هیشت بۆی شەڤەڕەشێ.
ئەو کۆچێد درێژ سەکنین فێزا رێ،
بارخانێ گران دانینە عەردێ،
بۆی ڤەگرتنا کۆن دگرییان جیێ خاس،
هنەک دگریان، کوڕێ خوەیێ نەعس،
کو پاش کەتبون، بۆی وان، هەر جییا یەک،
دبێ کو وان داژۆت پەزا خوە کۆلک،
دلێ دێ - باڤێ خوە نە کەڤرە.
بۆی ئەولەدێ خوە تو ناسترە،
لێ کولفەتێ کورد - ئەوی جانپۆلات،
ئەوی دلبرین، ئەوی دلشەوات،
جەم وێیا تونە دەخەستی، جەلبتی،
بۆنا وی تونە کەسەر، رەحەتی،
ئەو زو تۆپ دکا دۆر - بەرا قرشا،
کوچک داتینە بن پاڕێ عەرشا،
هەڤیر دەسترێ و لۆشێ سێلێ،
زو بەلا دکە بۆی شیڤا ئێلێ.
هن ڤر، هن دەرا هان، ب یەک بانگی،
ل تەڤ ستەیرکا بێ حەساب و حەزار رەنگی،
ئاگرێ کوچکا ناڤ چۆلا شوخولی،
بینا نانێ لۆش، گۆشتێ قەلاندی،
شیرێ تەزەدۆتی، هەوا هنگاڤی.
حەتانی بانگا دیکێ نیڤێ شەڤێ،
دەنگ و حسێ کۆچەرڤانێ بەر هەوێ،
جی - جییا دور، نێزیک دهات، هەوا دهەژاند،
گوهدارییا مەرییا بەرب خوە دکشاند.
هەلە پش تۆپکێ شین پستە - پست بوو،
کێلەکا زنارا، سەر فێزا کانییا،
هەلە جی - جییا دهات دەنگێ دلکەتییا.
لێ خێنی شڤان و خێنی گاڤان،
و کەلبێد گورێخ - ئەو حونرێ وان،
هەر تشت حەوڕا چوو، هەر تشت سەقڕی،
سحەتەک - دودو سەر وانڕا فڕی.
هێ تەزە کەو کەتبو سبێ،
لەیل و مەجرووم دەرکەتن قولبێ،
کۆچەرڤان ژ خەوا شیرین زو رابوون،
کۆچی وان نۆلا زنجیرێ رێزبوون،
خاترێ خوەی چوینیێ ژی زۆزانا خوەستن،
قیز و بووکا ب زەلوولی کلام دگۆتن:
«زۆزانێ پڕکانینە،
کولیلکێ وانا هێسرێ خۆرت و قیزا هلدچینە،
خوەزلا من وی بەندیبە، کی چەعڤا دبینە،
دلەکی نا حەزار دلی حەبینە،
خۆرتێ تو سزڕا دچە دبە بەرمالی،
چیا و زۆزانۆ، وەرن مە ڤی حالی.
برا ئەو پێشی خێرێ وایێ قەت نەبینە،
کێ عەدەت هنارت شەرمێ سەر مەدا تینە،
وەکی دەرگیستی نە ب دلێ قیزێ بە، قیز نەستینە،
لێ وەکی بستینە، ئەو سەر سەرێ وێ، نۆلی روهیستینە،
نە ب دلێ خوە ئەو دچە دبە بەرمالی،
چیا و زۆرانۆ، وەرن مە وی حالی».
هەلا شینایی ژ قڕاڤنێ زوها نەبووبوو،
هەما وێ دەمێ پیرەکە بەلەنگاز وێ دەرێ پەیدابوو،
مێشکۆ هلدابوو ب کنجێد قەرپال،
ژ گوندێ نێزیک ئەو دەرکەتبوو ژ مال.
کۆچەرڤان پاشی رحەتبونا شەڤا گران،
هێدی ژ جی لەقیان و رێ کەتن،
پیرەکە بەلەنگاز، بێخوەی و خودان
ژ دەوسا کۆنەکی، دچو دەوسا کۆنێ دن.
وەکی چارەکێ حالێ خوەیە بەلەنگاز بکە،
ژ بەلەنگازییێ سحەت خشمی،
سەر و سورەتێ وێ تەمام قرچمی،
تمێ تو نەبوون بەر بەلەنگازا،
بەر ب دەولەتییا ناچە، ناخوەزە.
پیرا بەلەنگاز هاتبوو پارسێ،
دەستخە زیتۆلێ کەڤنە لباسێ،
یانێ پەعری نان، یانێ گۆرەکێ،
ژ دەوسا وارێ کۆن جۆلەکێ.
لێ نشکێڤا وێ ڤر دەنگەک بهیست،
دلێ پیرێ زوو داڤیت و دلیست،
ئەو نۆلی دینا، ئەو نۆلی سەما،
کاسکە دەستدا ل جێی خۆەدا ما،
رجفی ڤرا دەست و پێ وێ،
ژ دەست دەنگێ زاڕێ، ژ دەستی ساوێ.
گرینا زاڕێ دهات و دهات،
پیرێ چەعڤێ خوە وان دەرا گەڕاند،
وێ ژ گوهێ خوە قەت باوەڕ نەکر،
ترێ چڤیک بوو، دورڤا گازی کر،
گوهداری نەدا، گۆت: «گوهێ من سستن،
قاژینا تەیرا من ترێ زاڕە».
لێ گەڕا خوە وێ دیسا دەست پێ کر،
دەنگێ گری دیسا دورڤا دوجار کر،
پیرێ گازی مەلەکێد قەنجەیێ کر.
هێدی - هێدی خوە نێزیکی دەنگ کر.
و ناڤ پەلاخا حەتانی چۆکا،
وی دیت پێچەکا زارا بشکۆکا.
ئەو زار ئەوی ژ عەردێ هلدا،
و پێچەکا وی زو - زو وێ ڤەکر،
دەستێ وی ژ کنجک بەنکا ئازاکر،
ئەوی خورتک بوو، نۆلی سێڤا سۆر،
نۆلا بەلەکییا، نۆلا هنارا مۆر.
پیرێ لێ مەتا مابوو، دل لێ شابوو،
چاخێ دەست و لنگێ وی ژ پێچەکی ئازابوو،
ئەوی دەست و لنگێ خوەیە ئازاری باکر، شابوو،
ئەو نەدگرییا، نا، قەت نەدگرییا،
تە دگۆت قەی ئەوی شکیات دکر،
وەکی ئەو هیشتنە قو نتارا چیا،
و رەجا دکر ژ عەمرێ خوەی ئازا.
ب ئۆمدای ئەو زاڕ حەمێز کر،
نۆلی دییا حەلال سۆرەتێ سۆر پاچ کر.
نە ئەو ژی دێ بوو، دلێ وێ بوو کزین،
کی زانە، کێ بوو دییا کوڕکێ ئەڤین،
کی بوو باڤێ وی، یانێ بێ باڤ بوو،
دەست تو نەبوونێ، دەست چ سەخیرییێ،
دێ - باڤ زاڕ ئاڤیت ناڤ زەلولییێ.
زودابوو، هەلە گەلەک زوودا،
وەختا سەخیرتییێ دەرێ وێ کوتا،
ژ بەختێ پیرێ ورا بوو باگەر،
باگەرێ سۆتن پیرێ دل - جەگەر،
مێرێ وێ کوشتن، ئەو مانە ئێتیم،
بەر دەرگێ خەلقی، ئەو برچی و تی.
ناڤا سالەکێ زاڕێ وێ بنەڤش،
حەموو وەفات بوون دەست خوەرییێ رەش.
و ئەو تەنێ ما، نۆلی دارا بی،
بێ کوڕ و قیز و تمێ برچی.
نها دیسا جارەکە ماین،
بوو خوەیێ زاڕێ و گولا وێ گەش بوو،
دلێ وێ شابوو، ئەو بەختەوار بوو،
زاڕ برە هۆلکی خوەیە بنعەرد، تەعری،
زوو ئاڤ لێ کر و پێڕا، شابوو.
ژێڕا ب دلێ خوە کنجک دروت،
کرە جۆلانگێ، ژێڕا کلاما کوڕێ گۆت،
چمکی ئەوێ ئەو دیتبوو سەر رێ،
سەرێ رییا شێر و عەگیتێد سبحانییێ،
بۆنا ناڤ و دەنگێ وانە مێرانییێ.
دایکا:
لوری لاوۆ، تو تۆپراخا عەگیتا،
لوری لاوۆ، تووببە زۆر مێرخاسێ جماعەتا،
دەشتا سلێڤی، وێ ب چایرە،
تو مەزن بە نۆلی فێرزە،
لاوێ خورتک مەزن بە، چاوا عەگیت.
چ دەزسمالا گولی - گولی،
تژی سێڤا و تری،
پارا کوڕکێ منی خورتکی
چیا نەگەڕە، چیا سارن،
پێ گولا نەکە، ژ خوە بێزارن،
ئەز و کوڕێ خوە ڤان شێنکایا بگەڕن.
کەسەر دلێ من چوو خاردا،
سازبەند سازێ خوە ئانی ژۆردا،
نزام ئیسال چ گۆت، چ خەبەردا،
کوڕکێ منی نزانە و بێخەمە،
دایک دلوورینە، دلدا خەمە.
لوری لاوۆ، لاوێ من کوڕینە،
ئێلا مە وێ ب سترینە،
ئەزێ ناڤێ لاوێ خوە داینم،
سیابەندێ سلیڤیێیە.
ناڤێ تفال دانی سیابەندێ سلیڤییێ،
کوڕی چێ دەلالییێ پیری،
و پیرێ ژ دیتنا سیابەند شووندا،
رۆ - ب رۆ جاهل دبوو، گول ڤەددا،
رۆ - ب رۆ سحەتا تەزە،
دلێ وێی رەعمدا دبەزە.
شەڤ و رۆ، بەر ڤی دەری و وی دەری،
خەباتا خەلقێیە گرانە چەتنی،
خوەڕا ب زەلوولی ئەو مەزن دکر،
نۆلا کولیلکا پێ شادبوو بین دکر،
ب روحێ عەگیتییێ فێرز تەربەت دکر.
سیابەند بن دەستێ پیرکێی رەعمدا،
زو مەزن دبوو و گول ددا،
ئەو هەلا حەڤت سالی تنەبوو،
ژ ناڤ زاڕێ چاخێ خوەڕا بەرب چەعڤ بوو،
ب قەوەتێ و چاپکییێڤا ئەو خۆفا گشکابوو.
چاخێ سیابەند بوو دەهسالی،
هەر رۆ جینار، هەرڕۆ گوندی،
دهاتن بال دیا سیابەند شکیات،
- رایێ بکە کوڕێ خوەی هار،
ئەو ڕۆژێ سەرێ یەکی دشکینە،
ملێ یێ ماین جی دەردخینە.
گەلە تشتێ دوژمناتییێ پێشدا تینە، -
بۆرجێ گران دانە سەر پیر دایکێ،
سیابەند شیرەت کە، دەرخە ژ وێ دلکێ،
وەکی ئەو زاڕا نەچەرچرینە،
و وان نەخە، وان نەگەڕینە».
پیرێ دچە ناڤا مالێ،
سیابەندڕا دکە وێ حەوالێ:
«سیابەند، لاوۆ، سحەت و قەوەتا من،
تو ئۆرتا من و قەناتێ من،
تو چڕا ملێ زاڕا دشکێنی،
وانا دخی، دلا خوە دهێلی،
چی تە وان کەتییە، ئەوانا چ تە کرییە،
چ زرار دانە تە،
نا ئاخر ئەوانا هەڤالێ تەنە،
تەڕا دلیزن، ئەو گونەنە».
سیابەند:
«نا، نا، دایێ، ئەو زاڕێد خراب.
تو جارا نکارن منڕا ببنە هەڤال.
دایێ ئەوانا تەڕا راست نەگۆتنە،
ئەز دەست نادمە زاڕێد بەلەنگازانە.
راستە، من سەرێ قەرۆ شکێناندییە،
چمکی ئەوی مریشکا پیرکا زۆزا بەلەنگاز دزیبوو.
من ملێ چاچان جی دەرخستییە،
چمکی ئەوی حەسۆیێ فەقیر بچووک کوتایە،
دایە گریاندنێ و چێڕی وی کرییە.
من جوڕەکی ماین نەکرییە توجار،
چمکی ئەوانا نهەق بوون، دیا منە رەعمدار،
من بهیشتا گەدێ بەلەنگاز بکوتانا،
پایێ خوە بدانا و بێخەم بگەڕیانا؟
نە تە ئەز شیرەت کرمە، ب گلییێ خاس،
وەکی ئەز هەڕمە پشتا مەرییێ بەلەنگاز.
وەکی ژ دزا ئەم حەیفێ هلینن،
زۆر با زولمکاڕا بحنجرینن.
دایێ، فەعم دکە، وەکی سیابەندێ دەلال،
پشتا راستیێ سەکنییە تم جار،
گلیا فەعم دکە، راست دفکرە.
دایێ دوشورمیش دبە، عەنیا وی پاچ دکە.
ژ وێ یەکێ گەلەک سال دەربازبوون،
سیابەند رۆ - ب رۆ مەزن دبوو،
بوو خۆرتەکی فێرزی و رندی عەگیتی،
ب خیرەت، سەر خوە و هەڤال - حزکری،
ب دل ساخلەم و خوەیێ دلساخییێ،
لێ تو کەسیڕا نەچوو ئالچاخییێ.
جاهلا تمێ پەیێ سیابەند ددان،
ئەو کڤش دکرن سەر کارێ خوە،
چاخێ رەنجبەر دکەتنە تەنگاسییا گران،
گازی سیابەند دکرن، وەکی بکە ئالی وان،
پەز - دەوارێ دزی ئەو پاڕا بینە،
دزا، مفتەخورا بحنجرینە،
شڤان و گاڤانا بێی سیابەندێ سلیڤی
توجار نانێ خوە نەدکرنە نیڤی.
سیابەند ژی بلند دگرت قەدرێ وان،
تمێ مینا شێرا سەکنی بوو پشتا وان،
سیابەند هەرجار، حەتا بەربانگێ سبێ،
کێلەکا کال و پیرا چیرۆک دبهێ،
هینی گلی و گۆتنا دبوو،
بەیت و کلام هین دبوو،
یان ژی، رۆژێد تەعلی،
سەر سەرێ وانڕا گران بهووری.
شڤانێ کال:
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەردا،
ئەمێ حەتا ئێڤارێ کەتنە
تەفەکورییا وان زاڕێد خوەدا.
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەردا،
برا ئاگر بکەڤە مالا
ڤان بێشەرم و کەدخورا،
ڤی عەردی، ڤی عەزمانی،
ڤی دەردێ بێ دەرمانێ،
بلبلێ مال شەوتی.
سەر بەلگێ دارێ دکر گازی.
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەردا،
کەری دەرکەتنە ژ زۆزانا،
خوە دانە پالێد ڤان چیمانا،
کەتنە ناڤ گول و سۆسنا،
تێ کالینا بەرخا و بەرانا.
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەرا،
چیا بلندە رێ ل بەڕا،
کەسەک تونە ڤان دەرا،
مە خلاز کە ژ کەدخورا،
ئازایێ بینە ژ مەڕا.
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەردا،
دەردۆ تو نۆلی بووکا سالێ،
نۆلی کەڤۆتکا بەری پالێ،
دل و حناڤێد من بریندارن،
دەستی ڤان دەرد و کولا.
ئەمان دەردۆ، دەردۆ، دەردۆ،
دەردا دایە ل سەر دەردا،
رۆکێ شڤانەکی دەرهەقا ئەحمەددا،
گلی دکر و خەبەرددا،
سیابەند ئەو خەبەردان رۆکی بهیست،
وەکی نێزیکی حدودێت وەلاتێ عەرەبە،
گەرمی - گەرمستانی، دژی جماعەتا ل وی ئالی،
حەموشکا ددا ناڤێ ئەحمەدێ دەولەتی -
خوەیێ کەرییێد مییا و رەفێد هەسپا،
بۆشێ دەڤێ وی دچێرن بەستا.
سیابەند وێ رۆژی دەرەنگ ڤەگەڕییا،
رێڤا دوشورمیش دبوو، دەرهەقا گلییا،
دەرهەقا ئەحمەددا و وێ خیرەتێ،
خوەیێ گەلە هەبوون و دەولەت سیانەتێ.
وەختێ گهیشتە مالێ، بالا خوە دایێ،
سەرێ دایێ بەردا، ب دەستی تاڕکی،
دخەبتی، دەعن دکوتا و چەرچری،
دلێ سیابەند شەوتی، ئەو ڤر کەو گری،
چیکێ ئاگر دلێ وی فڕی،
چەعڤ تژی هێسر بوو، حش نەستری،
چاوا کوزکا سەر سێلا ئاگری.
ئەوی زەف ژ پیردایکا خوە حزدکر،
ئێدی نکاربوو خوە زەڤت کرا، ئەو حەمێز کر،
ب دلێ خوەی کوڕین، ب دلێ خوەی کەمال،
و گۆتە دییا خوە ب ئەڤینتییا دەلال:
- دایێ، ئەز مەزنم، فەعم دکم،
مرا شەرم و عەیبا حەتا مرنێیە،
وەکی تو بەر ڤی دەری،
ب پۆڕێ خوەی سپی خەلقێڕا بخەبتی،
قۆتە نان تینی و من خوەیی دکی.
وەکی تو دەستوورا من دها بدی،
ئەزێ هەڕمە خەباتێ ل بال ئەحمەدێ دەولەتی،
ئەزێ ژێڕا بکم رەنجبەرتییێ،
ئەمێ خلازبن ژ حالێ پارسەکچیتیێ.
وێ دەردێ پاکن ژ رێنجبەراڕا،
هەقێ باش و گوجلی ددنە رێنجبەرا،
ئەزێ بخەبتم، چقاس قەواتا من هەیە،
ئەو ئەمەکێ تە ل من کرییە،
ئەز وی تو جارا ل عەردێ ناخم،
تەمێ و شیرەتێ تەیە راست، بیرناکم،
نۆلا رۆنایا چەعڤێ خوە بقەدینم،
چاخێ کو ئەز هنەک هەبوون دەست بینم،
بنەلیتیێ ل وێدەرێ ئیزپات بکم،
ئەزێ بێمە پەی دییا خوە کەمال،
ب شابوون وێ ببمە مال،
دایێ، چ دبێژی، ئەز هەڕم یانێ نا؟..
یان سەر مەدا بێ شپوکا کولا،
قەت تو نابهێی ئاخینا دلا.
پیرێ بەر گۆتنێ وی تەعەمول نەدا،
کرە ئاخین و کوڕین کەتێ، گریا،
زانبوو، وەکی ئەمەکێ وێ نەچوو دەینا،
سیابەندێ وی بووبوو یەکی ئوسا،
چاوا کو ئەوێ دخوەست دیسا.
دایێ حەمێز کر کوڕێ خوەیە عەزیز،
دا بەر دلێ خوە، ئەو پاچ کر،
رجفی ئانجاخ خوە زەڤت کر،
ئیزنا سیابەند دا، دوعا - ئۆغرا وی کر.
«هەڕە، ئەولەدێ منی فێرزی دەلال،
برا مرازێ تە نیڤجی نەمینە!
برا قەدا و بەلا دووری تەبە،
برا خوەدێ تە خوەیکە و رووسپی کە
هەڕە، لاوۆ جان، ببهێ گلییێ من،
ببە خوەییێ کەسیب و فقارا،
چاوا رێدا، ئوسا ژی هەردەرا،
ئەڤە گۆتنا دایکێ ژ تەڕا،
بیرا خوەدا خوەی کە ئەڤانا گلییا:
«بەرف دحەلە، چیا دمینە،
چەم دکشە، بەعر دمینە،
شێر دمرە، چەرم دمینە،
مێر دمرە، ناڤ دمینە،
دنیایێدا تەنێ مێرانی دمینە.
هەڕە، کوڕێ من، ئۆغرابە تەڕا،
دلێ دایکا پیر نۆلانی بەعرا...»
دێ خەبەرا خوە کوتاکر،
هێسرێ چەعڤێ خوە تەمزکر،
وەکی سیابەند نەبینە هێسرا،
ئەوێ سەرێ خوە بلند نەدکر.
دەرخست ژ خورجا جهێز،
شەعرا خاسە، ئال - گەڤەز،
کو ئانیبون خازگینییێ بەرمراز،
گرێدا بەدەو دۆرا کۆلۆس.
«بمبارەکبە، ئەز ژ ڤێ ڕۆژێ رازی!»
سیابەند چۆک دا عەردێ،
راموسا دەستێ دێ،
دانی سەر چەعڤێ خوە،
شەعرێ دل دسۆت،
پاشێ رابوو، وا گۆت:
«دەما خاترێ تە، دایکا دەلال،
تو نەکە خەم و خیال،
ئەز نمز ناکم کۆلۆسێ دەلال،
ئەز بیرناکم گۆتنێ تە توجار.
- «بەرف دحەلە، چیا دمینە،
چەم دکشە، بەرف دمینە،
شێر دمرە، چەرم دمینە،
مێر دمرە، ناڤ دمینە،
دنیایێدا مێرخاسی دمینە».
و سیابەندێ سلیڤی کەتە رێ،
دچوو بەرب ئێلا ئەحمەد ئاغێ،
کو بدیتا خەبات و ستار،
وەکی ئەو ل دنێ نەمینن بێچار،
کلاما خەریبییێ دگۆت خوەڕا،
«ئەز رێویمە، ئەزی ل رێمە،
تەڤی - تەعڤی تەیرۆکا بەرفێمە،
ئەزێ کەتم جیکی خڕی - خالی،
نزانم رییا ئێلا ئەحمەد مایە کی ئالی.
لێ- لێ، وەیلێ،
ئەڤ چ دەشت و زۆزانن،
گول و چیمانن،
ئەزێ هەڕمە وەلاتێ خەریبییێ،
وەلاتێ خەریبییێ دلێ منڕا دورە،
با تێ، باران پێڕا دلیلینە،
بینا کولیلکا کەتیە گەلی- گوبێزانە.
لێ - لێ، وەیلێ،
ئەڤ چ دنیایێیە،
ئەم پێڕا کەتنێ.
دایێ، ئەزێ خەریبم ژ سلیڤێ،
ئەز وەعدەکی دەربازکم ل خەریبییێ».
دچوو چیاڕا و بانییاڕا،
دچوو گەلی و گوبێزاڕا،
دچوو دەشت و زۆزاناڕا،
دچوو ناڤا مێرگ و چیماناڕا،
رێویتی دکر جوڕە - جوڕە مەریڕا،
کۆمەک ددا فەقیر - فقارا.
زەعف جارا وەیسەت هلددا ژ وانا،
ب پرس و پرسییاڕا،
دیت ئێلا ئەحمەد ئاغا،
لە ما ژی گۆتن: مەرڤ ژ پرسێ،
دکارە هەڕە قودسێ.
رییا خوە وی گوهاست، بەرب وی ئالی چوو:
بەرب چیایێ بلند عەجەلە چوو،
خەملیبوو بەدەنا چیێ گول و رحانا،
دلڤین رەفێد بێرێڤانا،
کەرییێ پەز و بەرخا، رەڤۆیێ هەسپا،
ناخرێ دێوێر و بۆشێ دەڤە،
وی ب عەدەتێ کوردا سەلام دا وانا،
و ژ وانا پرسی ب دلێ ساخا:
«ئەڤ کەرییێ کێنە، گەلی برا؟»
شڤان مەتەل مان و جاب دان:
«کەرییێ پەزێ ئەحمەد ئاغایێ ئێلییە»
«لێ ئەڤ رەڤۆیێ هەسپا یا کێیە؟»
«ئەڤ ژی رەڤۆیێ هەسپێ کییە؟»
«لێ نها ئەحمەد ئاغایێ ئێلێ ل کویە؟»
ئەو سەر گلییی سیابەندا کەتن متالا،
ئەوان گەلەکی شکەربوون گلییا،
وانا نێتە کە دنێ برنە دلێ خوە.
خۆرتەکی دەستدا سەر قەفزا خەنجەرێ،
سیابەند نهێڕی ژ سەری حەتانی پێ،
پاشێ کەتن پەی مەعنییا پرسێ:
«لێ تو کێیە؟» خۆرت کەتە پەی حسێ:
دبە کو جەعسوسێ وی بازرگانباشییێ مەرزی
تو هاتی ڤان دەرا تشتا بحەسی؟
مالێ مە دەردی ب فەن و دەخەسی.
سیابەند:
ئەز تو بازرگانباشی نازناکم ڤرا،
ئەز سیابەندێ سلێڤیمە، ژ ئێلا سلیڤا،
ئەز دخوازم ببینم ئەحمەد ئاغا.
شڤان:
پرسا عەتب تێ تنەبە، بۆنا چ گلی،
تو دخوازی ئەحمەد ئاغا ببینی؟
سیابەند:
دە چ گلی مەبە، هونێ پاشێ بزانبن،
سیابەند:
تەنێ هون کۆنێ وی نیشانی من بدە.
لێ پزمام، دەستێ خوە سەر خەنجەری هلدە،
مەرڤ ئوسا بەربڕی مێڤانا نابە،
توجار تو شکبری من نەبە،
ب وێ یەکێ تو من ناترسینی،
ئەز نەیێ ترسێمە، ترس من دڕەڤە،
پاک ئەوە، ئەم پزمامتییێ هەڤڕا بکن!
کول - دەدرێد کەسیبا قەت نەهندکن،
تەنێ ئەمێ سبێ کێری هەڤدو بێن...
وەختا ئەڤ پرسانا شڤانێ کال بهیست،
تامارێ وی پێدا لیست،
- ئەم هەڕن، لاوۆ، وی گۆتە سیابەند،
ئەز دنهێڕم توی مێرێ مەرد...
مالا ئەحمەد ئاغادا مێڤان رونشتبوون،
ئەڤ ژی گرە گرێ ئێلێیە دەولەتی بوون،
ئەوانا جاب دانە ئەحمەدێ ئاغایێ بلند،
وەکی مێرەکی خەریب هاتییە ئێلا مەزن،
دخوازە تە ببینە. نزانم چما.
گۆت - وی بیننە هوندوڕێ کۆنێ مە،
سیابەند ڤر برنە ئالییێ دیوانێ.
سیابەند سەلام دا و تەمەنە بوو بەر ئاغێ،
ئاغا ئۆتاخێدا رونشتبوو سەر خالی - خالیچا،
تژی بەلگی بوون بەر پالا ویدا،
ریدان درێژ، پێچا سپی ل سەری،
دۆرێ رونیشتیبون سێ - چار ئێلباشی.
تزبی دکشاندن، کەتبوون شێورێ،
دەست واندا بوو بەختێ وێ دەورێ،
ب چەعڤێ قەلپ سیابەند دنێڕی،
ب فەنی پرس کر ژ وی:
ئەحمەد ئاغا:
چاوا دخونێ تو ژ ڤان دەرانی،
تو مەریکی خریب حاکمێ مێرانی،
بێژە کوڕێ من، گوتنا تە چییە؟
ب چ خزمەتێ تە دەردێ من ڤەکرییە؟
هەما وی وەختی ئاغاکی سەر کەچەل،
زک قالم، ب چەعڤ تەیرێ دەجال،
سیابەند نهێڕی ب فەنە گوڕی،
پاشێ بەر ب ئەحمەد زڤڕی.
ئاغێ:
لۆ ئەحمەد ئاغا، پزمام، مالاڤا،
چ لازمە مەرڤ بێ وەخت بێ بال وە،
هەر رێوێکی، پارسەکچی مردار،
بێ ئۆدێ، نۆلی گورێ هار،
کو ئۆدێدا کێفا جامێرا خرا بکە،
بەر مە بکەنە، خوە ناڤا گلی ڕاکا،
تە عەمر بدا خولام و خزمەتکارا،
برا بەر دەری کەریک نان بدن کۆچەرا،
و بەرێ وی بدن رێ و دربا،
لێ نەکو ئەو بێن دیوانا ئاغا،..
ئەحمەد ئاغا:
نا خێر، ئوسا پاک نینە، لێزم،
مێڤانێ من مەریکی هێژایە، سیانەت،
جەم وانا تونە دەلکا مخەنەت،
پاک نینە مەرییێ خەریب مەرڤ بێ حورمەت کە،
جارەکێڤا ئەو یەک جامێراڕا دەست نادە،
دەرێ ڤەکرییە، سڤرا من راخستییە،
هەرتم بۆنا رێوییا دلێ من ڤەکرییە،
دبە شوخولەکی وی هەبە، دلدا کول و دەردە،
یان ژی هاتییە شێورەکێ ژ من هلدە.
ئەحمەد ئاغا ڤەگەڕییا ئالییێ خۆرت،
خەبەرێ وی دلێ ئێلباشی دسۆت.
سیابەند، کو سەکنی بوو جیدا، نەدلپتی،
ئەوی پرس کر ژێ ب زارەکی شیرن،
چاوا باڤ پرس دکە ئەولەدێ حزکری:
ئەحمەد ئاغا:
بێژە، کوڕێ من، چما هاتی وەلاتێ مە،
خووەستن و خزمەتا تە چییە ڤرا جەم مە؟
سیابەند بەر خوە دکەت بۆی پرسێ گران،
یا وی ئاغایێ روونشتی جەم وان،
ژ زارێ ئێلباشین ئەو هات سەر حەمدێ خوە،
سیابەند تەمەنەبوو و گۆتە ئاغێ ورا:
«ساخییا تە دخوازم، ئاغایێ منی دەلال،
وەلاتێ مەدا دەرهەقا تە دبێژن گلییێ زەلال!
زەعف پەیێ تە ددن مەرییێ ریسپی،
چاوا مەریکی رەعم، جەم تە تونە قەلپی،
مە زەعف سەکرییە، لێ هندک دیتییە.
پش چیا و بانییا ژ جیکی دوور هاتمە،
ئەز تایێ تەنێمە، خۆرتەکی سەرێ خوەمە،
کەسەکی من تنە، خێنێ دایکا عەزیز،
دلێ وێی رەعم و دلێ تەمز.
من قرارکر، وەکی ئەز بێمە ئێلا تە،
خەباتەکێ ببینم، بنەلیتییێ ڤرا ئیزبات کم،
چکو من سەکرییە، ب چەعڤێ خوە ببینم».
ئەحمەد ئاغا:
ناڤێ خوە ببەخشینە، خۆرتێ دەلال:
سیابەند:
ناڤێ من سیابەندێ سلیڤییێ، ئەز خولام.
خەبەردانا سیابەند لێ تمێ شیرن،
ئەو بەژنا بلند و لێڤێد نارین،
ئەو دێمێد کوبار، نوور لێ دباری.
هەموو شک مەتەل مابوون وێ شەعرەزەتیێ،
و دەست- پێ وی مێرێ قوربەتییە.
ئەحمەد ئاغا:
فکری و لێ خوەش بوو بەشەر،
وەکی راستی وی هات ئەو خۆرتێ نەدەر.
وی بەگەمییا خوەدا سیابەندێ سلیڤی،
ئەو کڤش کر سەیسێ رەڤۆیێ هەسپێ عەرەبی.
وەختەک دەربازبوو، سیابەند ناسییا خوەدا،
مەرییا و ناڤا شوخولێ خوەدا قانخ بوو دها،
ئوسا ژی مەرییا ئەو دها ناس کرن،
و دلێ خوە سیابەندڕا ڤەکرن،
ئەحمەد ئاغا ئەو جێڕباند، کو چ مەرییە،
چاوا دخەبتە، حەیوان چ جوڕەیی خوەیدکە،
ب چ چەعڤی ملکێ وی و هەبوونێ دنێڕە.
بەرب چەعڤ بوو خەباتا سیابەند ناڤ حەمیا،
حەمیا بە گەم دکر دلخسییا ئازا،
و ناڤا واندا، چاوا شەرەزا،
ئەو کڤش کر سەرەکباشییێ سەیسێ هەسپا.
هێ سالا سیابەند تەمام نەبووبوو،
هەلا گەلەک گلیا ئەو نەحەسییابوو،
رۆژەکێ دیت، وەکی مەری تۆپ بوونە،
وێ تێن - دچن، هەر ئالییا دبەزن،
دکرنە پستە - پست ب ترسەکە مەزن.
دلێ حەمییادا ترس، چەعڤێ حەمییادا خۆف.
کالەمێر دبێن «ئاخ» ... ژنێ پیر دبێن «ئۆف»...
تە دگۆت سەر واندا تێ بایێ تۆفانا سەرت،
یان ژی بروسک ژ عەزمانا وانڕا تینە دەرد،
سیابەند نێزیکی وان بوو و دخوەست بزانبییا.
ئەو چ پستە - پستە و مەعنییا گلییا،
لە ئەو مێرا ڤرا بوون، زوو دزڤڕین.
تشتەکی دنێ دگۆتن و دەنگی خوە دبڕین.
سیابەند ب وێ یەکێ هات سەر وێ نێتێ،
وەکی ژ وی ڤەدشێرن وی تشتێ نەتێ.
ئەوی زانبوو، وەکی تشتەکی نەپاک قەومییە،
جماعەت ژ وی فەقی دکە، وێ قەوماندنێ.
حش - ئاقل ژ سەرێ سیابەند فڕی،
هندک ما، کو ئەو کەربا بگری.
زەعف بەر خوە دکەت، وەکی جماعەت،
وی گلی بەر وی ناکن مسلەت.
چاوا بەر مەریکی خەریب و دەرەکە،
ئەوانا سوڕا خوە وی ئاشکەرە ناکن.
ب گومان ئەو چوو چیێ، ناڤا شڤانا،
گازی وانا کر و پرسی ژ وانا:
- گەلی برا، چ قەومییە، چڕا هوون بێ کێفن،
چڕا هوون قەفلینە، وەرن بێژن من،
چ قەومییە، ژ من ڤرا ڤەدشێرن؟
وەختا ئەز نێزیکی وە دبم، هون نەوێرن،
وان گلییا بەر من سافی بکن،
نە ئەز هەوالێ وەمە، شەرم نینە وەڕا،
کو ژمن گلییێ خوە ڤەدشێرن؟
شڤانێ کالی دنێدیتی ژ رۆژا پێشندا
سیابەند زەعف بەگەم کربوو، نۆلی کوڕێ خوە،
و ئاخینەکە کوڕ ڕاهیشت، نێزیک بوو،
و دەست پێ کر ب مەلوولی شرۆڤە شرۆڤەکر...
- سیابەند، دەلالێ من، هەلا توو جاهلی،
تە عەمر نەدیتییە، نزانی هور گلی،
چ قەومییە، ئەڤی وەلاتێ مەیی شیرن،
دوژمن لێ بیتەربوونە، سەر مەدا تینن شین.
ناهێلن قەت تشتەک لێ بێژێ،
ناهێلن تشت بن رەعما خودێدا زێدەبە،
نە حەیوان، نە تەیرەدە، نە مەری،
وەکی ب خەباتا خوەیە حەلال بژی.
تەیر کەوێ دگرە و دپەرتینە،
پلنگ خەزالێ، گور پەز دڕەڤینە،
لێ زۆربە ژی - فەقیر و فقارا.
زۆر و زولمێ گەلەکی تینن کەسیباڕا.
گەلەک سال بەری هنگێ میرێ عەرەبا،
ئێرشی سەر مەکر، نۆلانی سەعبا.
سەربهارێ نۆلی رەفێ ئەلکا،
وانا ژ مە دبر کەرییێ می و بەرخا،
زاڕ دکوشتن، دبرن قیز و بووک،
و ئەم دەستێ واندا لاپ بونە پەپووک،
نها ژی وی کڤش کرییە حەرافباشی،
یێ کو سەر مەدا تینە نەخوەشی،
بۆی ملەتێ مە ئەو بوویە دوژمنێ خونخوار،
عەردی مەدا هەرجیا کوشتن و هەر جیا زارە - زار،
ئەو حەرافباشی، نۆلی تەیرێ دەجال،
مە ڤر پورت دکە، خوەڕا دبە مال.
هەر سال، هەرجار، مە حورمەت دکە،
تمێ چۆک ددە سەر روحێ مە،
زەفتکارا دشینە، خەرج دخوەزە،
جەهـ و گەنم، روون و پەنیر،
هەسپا و پەز، زێڕ و زیف.
یێ شوخولێ خوەدا مژوولە،
خوەستنا وی دەرەنگی دخە،
تێ دەستێ زۆرێ دکوتە و فڕ دکە،
کال و پیرا، زاڕێ تفال ناپرسە،
مالا مە خراب دکە، وارا ناهێلە سەر وار،
چ کو هەیە و تونەیە، دبە، مە دهێلە بێ پار،
کێ دکارە پێشبەری وی دەرێ،
یێ کو خەبەردە، زمانێ وی ژێ دکە،
جماعەتا مە قفلییە ترسا ساوا،
نکارە سەرێ خوە بلندکە توجارا،
نزانم کیدەرێ خەبەرەکە نە ب خێرییە،
گهیشتە مەدا، دو ل ڤێدەرێ،
حەڕافباشی دەرباز بوویە حدودێ،
مینا دەعبێ چۆلێ حوجوم دکە و تێ،
بازرگانێ وی سەکنیە سەر کانییا نەزروانێ.
وەختا سیابەند ئەو بهیست، وێدەرێ.
بیر ئانی پرسێ دەلالا پیرەدێ.
«کۆمەکێ بدە فەقیر - فقارا ئێلێ،
شێر دمرە، چەرم دمینە،
مێر دمرە، ناڤ دمینە،
دنیایێدا مێرانی دمینە».
سیابەند دها قەت نەسەکنی،
هەسپەکێ سیاربوو، لنگ کرە زەنگویێ،
قلبو بەرب ئێلا مەزنە خوە گوماک،
گهیشتە کۆنێ ئەحمەد ئاغا،
گرە گرێ گوند رونشتبوون کۆندا،
سیابەند ژ هەسپێ بانزدا عەردێ،
تەواقەکر، چو ئالییێ دیوانێ،
ئاغا ئەو یەک زانبوو زوودا،
سیابەند دنهێڕی پێڕا - پێڕا.
ئەحمەد ئاغا:
ئیرۆ چ قەومییە خۆرتێ دەلال،
کێ توو بێ حورمەت کری، کو هاتی مال؟
چما هێرسا تو رابووە، کوڕێ من،
دبە تە خۆش نایێ قەیدێ ئێلا من؟
سیابەند بالا خوە دا ئێلباشییێ کال،
تەمەنەبوو ل بەر، ب حورمەتی چوو بال،
ژ چەعڤا پریسکێ ئاگر دفڕیا،
و گۆتێ، - بباخشینە، ئەحمەد ئاغا،
ب ئیزنا تە ئەز هاتمە ڤرا،
زەعمەتێ ددمە دیوان هانا،
من ژ چیێ و ژ خۆرتا بهیست هێژا،
دوژمنێ ئێلا تە هاتییە ڤاندەرا.
حەڕافباشییێ نەمەرد و قەتلدار،
ل سەر کانییا نەزروانێ دانییە،
وێ خونێ بڕێژە، تالان ببە.
ژ دەستێ زولمیا وی جماعەت قەفلییە جیدا،
دەست بەر خوە هلنادە ژ دەستی ساوا،
دەنگێ دەستگرتییا و ژن قیزا،
هنگاڤتن ئەڤدەر، دگهێژە عەزمانا.
نها ئەز بۆنا ڤێ یەکێ هاتمە عەجەلە،
قەزیا کو هات، تونە مەجالا.
ئەز دخوەزم بێژم ئاغێ دەلال،
تەڕا بێژم فکرا خوەیە زەلال.
ئەحمەد ئاغا، ب دلەکی کول،
مڕوزکری، ب دەنگەکی زەلوول،
زو پرس کر ژ سیابەندێ دەلال:
- بێژە، کوڕێ من، فکرا تە چییە؟
ئەڤا دوو رۆژە ئەم رونشتنە ڤرا،
فکر دکن نابینن تو رییا،
کو ئازابن ژ خونڕێتنا،
ئەم رێکێ و دربەکێ نابینن خوەڕا،
ئەڤ چ زولمە، ئەم کەتنە ناڤدا،
ئالتکن بازرگان، چاوا سەبەبێ گلییا،
بێژە، لاوۆ، سیابەند، گۆتنا تە چییە؟
سیابەند:
جی و رفاقەتێ بدە من هەر دەرا،
ژ تەولەخانێ هەسپەکێ خوەڕا،
هلدم، رما دوو مۆڤکی ژ ناڤا رما،
ئەزێ هەڕمە پێشیا حەڕافباشی.
من منەت تنە قەت وی دوژمنێ،
ئەزێ تەمییێ دیا خوە بینمەسەرێ،
ئەزێ ژ تەڕا بینم سەرێ حەڕافباشی،
کەسەک من ناس ناکە ناڤا ئێلا تەدا،
ئەز بێمە کوشتن، نابە کەسەر دلدا،
ئەز خەریبم، دوورم، لێ نە ژ ڤان دەرا،
کوشتن دنێ هەیە تەنێ بۆنا مێرا،
وێ من بزانبن، ئەز ڤرا نەناسم،
دبە ئەڤ قوربەتی منڕا ببە پەسن.
ئەحمەد ئاغا قاسەکێ فکری خوەڕا،
سەرێ خوە بەرژێر کر کەتە متالا.
سەرێ خوە بلندکر، سیابەند نهێڕی،
چەعڤێد وییە رەش ئاگر ژێ دباری.
بەژنا وییە بلند جیناری،
ناملا وییە پەعنە مرتالی،
فەعم کر، وەکی زولما وای عەگیتی،
وێ ب ناموسی بکە مێرانی!
نا، نا، ئەو توجارا ئوندا نابە ڤی واری.
ئەو هێدی - هێدی ژ جیێ خوە رابوو،
ب دەلکی نێزیکی سیابەند بوو،
دەستێ خوە دانی سەر ملێ وی بەر،
ب قەلپی ژێڕا گۆت ئەڤ خەبەر:
- هەڕە، ئەولەدێ من، برا تەڕا ئۆغربە!
ژ تەولێ هلدە هەسپێ من،
رما قەسایە دەستێ من،
برا تە خۆش حەلال بە کوڕێ من!
هەڕە، کوڕێ من، ئەو تە بمبارەک بە،
شیرێ بەدەنا دییاتە تە حەلال بە،
برا خوەدێ تەڤی ئۆغرا تەیە راست بە.
ئەحمەد ئاغا حەیف دانی،
هەسپێ شێ، رما قەسای
وان بدە وی خولامی،
ئەو نە هێژای وی قیمەتی.
لێ دترسییا ژ حەڕافباشی،
ئەوێ خونخور وێ ب زۆرتێ،
بسینە رما قەسایە دەستێ وی،
وی بکوژە و ببە هەسپێ شێی عەرەبی.
قرارکر ڤی تەحەری:
سیابەند ب چەک - سلیح بشینە،
پێشییا دوژمنێ خۆی عەسەیە،
وەکی سیابەند بێ کوشتن، نە کەدەرە،
وەکی ئەو حەڕافباشی ئالتکە،
ئەزێ خلازبم ژ ئاگرە.
سیابەند بەر ئەحمەد ئاغا داوەستییا،
سەرێ خوە نمزکر، دەستێ وی راموسا.
چو تەولێ، هەسپێ شێ تیمارکر،
چەعڤێ وی راموسا، دێل و بژی شەکر،
زینێ زەری مێردینی ل پشتێ کر،
تەنگ و بەرێ هەسپێ شێ قەوین کر،
دەرخستە سڤدەرێ، گەم کر.
لنگێ خوە زەنگویا زێڕین،
دا ئۆرتا خوە و زینێ زەوی مێردینی،
رما قەسایە چاردە موڤکی.
ژ جماعەتا تۆپکری خاتر خاست.
خاترێ خوە خاست بە شیرنی
هەسپێ شێ زنگو کر ب عەشیری.
ئەوی کرە حیڕین، نۆلا تەیرا فڕی،
ژ بن سمێ وی پریسک دچروسی.
تۆز عەردێ بێبەلوسکی بلند بوو،
ژ مەریا ترێ ئەو باگەڕا خوەلییێ بوو.
نۆلا بێبەلوسکێ دورڤا ئوندا بوو،
ژ چیا و بانییا دەرباز بوو،
ئێدی گەلەکی ژ جماعەتا ئێلێ دوور بوو،
چەند ژنێ سەرە گریان، کرنە ئاخین،
حەیفا خوە گەلە ل سیابەند ئانین،
قیزکا کەسەر کشاند، دلێ وان بوو چرکین،
کلاما ماشوقیێ ئاڤیتنە سەر و گرین،
و کۆما قیزا بن بندارووکا،
کلامەکە زەلوول وا ستران:
«رۆ دەرتێ ژ هنداڤا،
برا خوەدێ خراب بکە مالا سەبەبا،
وێ چاوا ئۆجاخێ مە دانە بەر خوناڤا.
سیابەندێ سیلڤی دچە پێشییا جەردباشی،
تەعڤێ زەرقاندییە زین، گوستیلک و قاشی،
برا خوەدێ مالا میرێ خراب بکە،
سیابەند خەریبە، دل مە دماشی.
نزام چما تەعڤا ئیرۆ هێدی دەرتێ،
سیابەندێ سلێڤی بەرێ خوە دایە وێ قوربەتێ،
برا خراب بە مالا میرێ عەرەبا،
مە نزانبوو گێیما حەڕاف بەژنا وی تێ.
سیابەندۆ، دلێ من مەعرومێ کول و دەردە،
هەسپێ تو قوبەیە، قامچییا لێ مەدە،
وەکی حەڕافێ مەیدانێ دەربەک تە کەڤە،
ئەز مەعروم نزانم کێ بێ برینا تە گرێدە».
سیابەند گهیشتە کانییا نەزروانێ،
دزگینا هەسپێ شێ کشاند، دا سەکناندنێ،
ژ هەسپێ پەیا بوو، چۆک دا سەر کانییێ،
ئاڤا کانییا نەزروانێیە سار ڤەخوار،
ئاڤا کانییا سار دل و هناڤێ وی هینک کر.
دەستێ خۆ دا بەر عەنییا خوە، مەجالا چێ کر،
چار ئالییێ خۆ نهێرێ، تەبی را چەعڤ کر.
جیێ هێوارندنا بازرگان ئەوی نهێڕی،
حەڕافباشی، حازربوە ددیت، وی چاخی،
دخاست مەرییا بشینە ئەحمەد ئاغا ببینە،
خەرج - خەراجێ زوترێ ژێ بستینە،
حەڕفانەک زوو بەزیا هوندوڕ،
مەعلوماتی حەڕافباشی کر،
وەکی سیارەکی تەنێ سەکنییە،
ئەژدەرهارە، ل سەر کانییا نەزروانێ،
دەستێ خوە دانییە ل سەر عەنیێ،
دۆرا خوە دنهێڕە، نۆلا مێرێ مەوتێ،
قەی دبێ مە دگەڕە ل ڤی دەرێ.
حەڕافباشی ئەو جاب سەکر،
ما عەجێبمایی و ساو - کوف کر،
ب خۆف چادرا خوەیە رەش دەرکەت،
ب چەعڤێ خوە ل سەر کانییێ سیار دیت،
دەوسگرتیێ خوە نهێڕی، ژێڕا گۆت:
«یێ کۆ ناڤ و دەنگێ مە سەکرییە،
حەتا رۆژا ئیرۆ توروش نەکرییە،
سەر رێ و دربێ من بسکنە،
هەڕە بنێڕە ئەو چ مەرییە،
ل سەر کانییێ ئوسا بێ ترس سەکنییە!
دبە وەکیلێ ئەحمەد ئاغایە،
خەرج و خەراجێ ئێلێ زو - زو مەڕا ئانییە،
یان ژی رێویکە، ئەو ئیرۆ خالفیە،
دەربەکە گران ناڤ چەعڤا خینە،
هەسپێ شێ بستینە، زو منڕا بینە،
هەر گێ خەبەردە، پۆز و کەپیێ وی ژێکە،
دیل بگرە، دەربێ گران لێکە،
عەردێڕا کاشکە، ژ مڕا بینە».
کۆمەکدارێ وی پڕا - پڕا تەمەنەدا،
بەر بەگێ خوە پەیێ خوە دا،
هەسپ کشاند، تەنگ و بەر شداند،
ل هەسپێ سیاربوو، بەیتەکە قورئانێ خاند،
ئاژۆت بەر ب کانییا نەزروانێ چوو،
گهیشتە جیێ سەکناندنا سیابەند،
پێشبەری سیابەند قوڕە و کوبار سەکنی.
- هێ، تو کیی، چ شوخولێ تە هەیە ڤاندەرا،
ل ڤان جیی و مەسکەنێ پێرا؟
تو ژ ئێلا ئەحمەد هاتی ڤرا،
تە خەرج و خەراج چما نانییە مەڕا؟
یانێ تە ناڤێ حەڕافباشی سەنەکرییە،
وەکی ل سەر خانییا نەزروانێیە،
ناڤا چایر و چیمان، گول و سۆسنا،
ئیزنا تو کەسی تونە بسەکنە.
تەیر کو تەیرتییا خوە دفڕە،
ئەم دچن وی هەوا دگرن،
پەڕ و باسک ل وی دبڕن،
و پاشێ ئەم وی بەر ددن.
ئەزێ نها گوهێ تە ڤر ببڕم،
ژ حەڕافباشیڕا ببم،
هەسپێ شێ و رما قەسای ژ تە بستینم،
ژێڕا چاوا کو پێشکێش ببم.
لێ بال کانییا نەزروانێ ئیزن تونە،
وا بێ خەبات و بێ تەبات مەری بسەکنە،
سیابەند:
هەی سیارۆ، ئەز سیابەندێ سلیڤیمە،
تو بخوە، پاشێ بشێکرینە!
من خەرج و خەراجێ ئەحمەد ئاغا ئانییە،
وەکی بدمە حەڕافباشییێ وە.
لێ ئەحمەد ئاغا خەرج هندک شاندییە،
دەوسا خەرج من بۆی وە ئانی رما قەسایە.
سیابەند وێ دەقێ هەسپێ شێ زەنگو دکە،
سیار نزە دکە، ژ هەسپێ ژۆردا تینە،
درانێ وی ژپودیا دکشینە،
پۆز و کەپیێ وی ژێ دکینە،
دران نەعتکا ویدا دوکوتینە،
پۆز - کەپییا دکە جێڤا وییە،
پاڕا سەر حەڕافباشیدا ڤەدگەڕینە.
و پاشێ دبێژە وی مێرکی:
- من جارا ئەولن هون ساخ هیشتن،
هەڕە و عەلامی ویکە، کێ تو شاندی،
برا خوەخوا بێ سەر کانییا نەزروانی،
نیڤێ خەرجێ ماین بستینە ب قەول و نیشانی،
کۆمەکدار ناڤ خونا لجمیدا،
دەست سیابەنددا تەنگەزاربوو،
ئانجاخی ل هەسپێ سیار بوو،
هەسپ ئاژۆت نێزیکی چادرێ بوو.
چاخێ حەڕافباشی دەوسگرتیێ خوە دبینە،
دل دلەرزە، ژ چەعڤا هێسر دبارە،
هەلا تو کەسی ئەو بێ حورمەت نەکربوو ل دنێ،
ئەوێ چاوا ساخکە وێ کول و برینێ.
وێ دەمێ دورڤا دەنگێ کلاما،
سیابەندە مێرانی دهاتە وانا،
«ئەز هەمە سیابەندێ دینم،
تیمارێ ل هەسپێ شێ دخینم،
لێ دکم زینێ زەری مێردینییە،
ددمە ئۆرتا خوە و زینێ زەری مێردینییە،
رما چاردە موڤکیێ قەسایە،
بۆی خاترێ ڤێ کانییێیە».
حەڕافباشی ناڤ ئەمرێ خوەدا
هەلا توجارا نەدیتبوو عەجێبا ئوسا،
وەکی هەیە مەریکی وا ب سەر خوە،
بوی ژ دیا خوەڕا، ریا وی بگرە پێڕا.
پۆز و گوهێد کۆمەکدارێ وی ژێکە،
وێ بێ ناموسکە، پاشدا ڤەڕێکە.
ئوسا ژی ب کلاما، گەفا ل من دخوە،
دبێژی قەی مێرا نابینە بەر خوە.
«ئەز هەمە، سیابەندم، سیابەندێ دینم،
تەنگ و بەرێ هەسپێ دشدینم،
ئەزێ حەزار مێرێ حەڕافا بکوژم،
سەرێ حەڕافباشی ئاغێڕا پێشکێش بینم».
حەڕافباشی دین بوو، هێرسا وی رابوو،
چەک هلدا، ل هەسپێ سیاربوو،
بەر ب سیابەند ئاژۆت هار و سپیچۆلکی بووبوو.
سیابەند ژی هەسپێ شێ تیمارکر،
زینێ زەری مێردینی سەر پشتێکر،
لنگێ خوە زەنگویێ رکێب کر،
شەڕێ گران وێ بەستێ دەست پێ کر.
سیابەند سێ دەنگا سەرەکباشییێ حەڕافێ،
ب دەنگێ مێرانی دکە گازی و دبێ:
- لۆلۆ - لۆلۆ، حەڕافباشییۆ،
لاوۆ، تو چاوا هاتی سەر ڤێ کانییێ،
ئەڤ کانی ل ڤرا نە بێخوەیە.
ئەز هەمە: سیابەندێ دینم،
تیمارێ ل هەسپێ شێ دخینم،
لێ دکم زینێ زەرێ مێردینییە،
رما چاردە مۆڤکە قەسایە،
ددمە ئۆرتا خوە و زینێ،
ئەزێ سەرەکباشییێ حەڕافێ بکوژم،
بۆی خاترێ کەسیب - فقارانە،
ڤرا پێشدا هات شەڕەکی گران،
پریسکێ رمێ دپەکیا عەزمان،
تە دگۆت هەڤدو کەتن دو چیا،
بن وانادا عەرد دحەژیا،
هیڕینا هەسپا دکەتە راستا،
قوژینا مێرا دکەتە بەستا،
حەڕافباشی خوەست پێ نزا رمێ،
سیابەند ژ زین بخە - باوێژە عەردێ
لێ سیابەند وێ دەمێ رما خوە دا ڕێ،
و پێ قەما گران سەرێ وی پەکاند،
جەرد حودودا کوردا ڕاقەتاند.
هەرێ سیابەندێ شەنگینە ئاڵتدارییێ،
ب روسپیتی دەست تینە،
سەرێ حەڕافباشی دپەکینە،
ئەحمەد ئاغاڕا پێشکێش تینە،
ئای ل منێ، ئای ل منێ، سیارۆ.
جاب گهیشتە ئەحمەد ئاغایێ ئێلێ،
وەکی سیابەند حەڕافباشی دا ئاڵتکرنێ،
سەرێ حەڕافباشی پەکاندییە،
ژ ئەحمەد ئاغاڕا پێشکێش ئانییە.
قیزکێد جاهل کلاما دگۆتن،
خورتا جرید دکرن و دلیستن،
تەمامییا جماعەتا ئێلێ ب دەف - زوڕنە،
ب ئەشق و شایا ئاڵتدارییێ کڤش دکرن
مەیدان، گۆڤەند گرتن ڕەقسین:
ها گولا میرا، ها گولا میرا،
سۆرەتێ سۆر دەوسا تیرا،
ها گولاڕەزا، جاف گولا ڕەزا،
سۆرەتێ سۆر دا بەر گەزا.
ها گولا وەمە، جان گولا وەمە،
گەنمێ سۆری بژارەمە،
ها ل بەر کوژێ تێڕا وەمە،
من نەکوژە، ئەز گونەمە،
ئەز بەردێلیا مالا تەمە،
کەفیل دەمان، ئەز یا تەمە.
ها گولا ئاغا، جان گولا ئاغا،
سورەتێ سۆر دا بەر داغا.
ها گولا میرا، ها گولا میرا،
پەڤکەتنە مینا یارا،
ها گولا وەمە، جان گولا وەمە،
قەول، قرار ئەز یا تەمە.
ها گولا یەمان، جان گولا یەمان،
ها ل مە چوونە سال و زەمان.
کالێ مە چون، پیرێ وەمان،
ها گولا وەمە، جان گولا وەمە.
مەخوە دا بەر دەرێ ئاش،
مێرکێ تە مر، جانێ من خوەش،
ها گولا ئاشا، جان گولا ئاشا،
سورەتێ سۆر، چاوا دماشیا.
خۆرتا، قیزا، جاهلا، زاڕا دکرە گازی:
«سیابەند ئەم ئازاکرن ژ حەڕافباشی،
ئەم خلاز کرن ژ خەرج و خەراجێ زولمکارە.
عەگیتێ مە دوژمن ژێکر ئانی ڤر.
دە لۆلۆ، لۆلۆ، سیابەندۆ قوربا،
کانییا نەزروانێ وێ ب دوزە،
ئاڤا کانییێ سارە، نۆلی بوزە،
سیابەند دلێ مەدا گەلە عەزیزە.
سیابەندێ مە سیارێ هەسپێ شێیە،
ئیساڵ پێڕا بویە مێرخاسی ئێلانە
سەرێ حەڕافباشی ژێکرییە ئاغێڕا ئانییە،
وێ جماعەتا ئێلێ خلازکرییە ژ دوژمنایە.
کانییا نەزروانێ ب شیلانە
سیابەندێ عەگیت مێرخاسێ عەیانە.
سەرێ حەڕافباشی ژێکرییە، ئاغێڕا ئانییە،
وێ جماعەتا ئێلێ خلازکرییە ژ دوژمنایە
کانییا نەزروانێ وێ ب چیلە،
سیابەند جەردا حەڕافباشی گرتییێ دیلە،
وێ ئەم خلازکرنە ژ حالێ قولتیێیە،
سیابەندۆ، برا تو ساخبی ل دنێیە!
دە، مێرخاسۆ، نازکۆ، تو دەلالێ مە حەمیانۆ.
گری و شینا جماعەتا ئێلا ئەحمەد ئاغا،
بو عەشق و شایی، بو رۆژا ئالتکرنێ»،
ئەو بوو عەگیت، دەلالی و پزمامێ وان،
چقا مەریا کێف دکر، بەر ب سیابەند دچوون،
ئەحمەد ئاغا ئێلباشییێ ئێلێ، خوەخوا چوو،
پێشیا سیابەند، ئەو حەمێز کر و پاچ کر.
سیابەند پڕا - پڕا ژ هەسپێ پەیابوو،
بەر ئەحمەد ئاغا و جماعەتا ئێلێ دانی،
سلاڤ دا جماعەتێ و تەمەنە بوو.
سەرێ حەڕافباشی ژۆردا ئانی،
ئەحمەد ئاغا دیسان سیابەند حەمێزکر،
عەمرکر، وەکی تەختێ کێفێ حازرکن،
دەعوەتێ تەشکیل کن، کێفێ حازرکن،
بۆنا حورمەتا سیابەندێ ئالتدار و مێرخاس.
ئەحمەد ئاغا تەختێ مەزن راست کر،
بەرخ، میی، جانەگا، نۆ گن سەر ژێ کر.
وەختێ ئەشق و کێفیێ گران گەڕییا چاوا برا،
ئەشقا ئالتدار ڤەخوارن، کێفکرن فۆرما برا،
عەبا مەزن ناڤ ملێ سیابەند وەرکر.
چاپا شابونا جمعەتا ئێلێ تنەبو،
بۆنا مێرخاسێ وان، بۆنا عەگیتێ وان.
ژ وێ رۆژێ شوندا سیابەند بوو عەگیتێ وان،
ئەحمەد ئاغا بێی سیابەند نەدما،
سەرێ دیوانێ سیابەند، بنێ دیوانێ سیابەند.
وێ رۆژیدا توجارا گلیێد فەرز
ئەوی بێی سیابەند نەدەکر لەز،
وێ رۆژێدا بۆنا قەداندنا حەموو گلییا،
ژ سیابەند دشێوری و دپرسیا.
کولفەت ناڤێ سیابەند دانی.
«پلنگ، مێرخاسێ ئەڤین»،
ب ناڤێ سیابەند سۆند دخوارن،
تمێ ناڤێ وی دهاتە وەکلاندن،
ئوسا جماعەتا ئێلا ئەحمەد ئاغا
ب قەدر و کوباری هلددان،
ناڤێ میرخاسێ خوە، عەگیتێ ئێلا خوە.
سال دەربازبوون ب خێری و شایی.
بهارەک ژ وێ رۆژا کوردا ئازادی.
دەربازبوو، دوورکەت، خاتر ژ ئێلێ خوەست.
و کەتە زڤڕا عەمرێ خوەی راست،
دیا سیابەندە ئەمەکدار ڤر کەتە بیرێ،
ئەو دوشورمیش بوو، کەتە تەفەکورییێ.
لێ ژ دلێ وی نازکی کوڕینییێ
دەرنەدکەت حوبا شیرنتییا دێ،
ب ناڤێ وێ تمێ دچوو جەردێ.
رۆژەکێ چوو جەم ئەحمەد ئاغێ ئێلێ،
تەواقەکر، ئیزن خوەست دەرهاقا دێ،
وەکی هەڕە وێ خلاز کە ژ بەلەنگازییێ.
- ئەحمەد ئاغا، ئەز بێ حەساب رازیمە،
ژ نان و خوێیا تە، قەدر - قیمەتێ تە!
لێ ئەڤا دو سالە ئەز ژ دیا خوە دوور کەتمە،
ئەڤا دوو سالە ئەز هاژ پێ تونەمە،
نزانم چاوانە، حالێ وێ چییە،
نزانم ئەو ساخە، یانێ مرییە،
وەکی چەعڤێ وی ڕێ نەمینە،
ئیزنێ بدە هەڕم دیا خوە ببینم،
تو ئیزنێ بدە، وەکی هلدم بینم.
وی ئەڤ گلییێ سیابەند سەکر،
دلێ وی تژی بوو، سەرێ خوە بەرژێر کر،
حەڤسودی کر، وەکی لێ تونە،
کوڕەکی مێرخاس و عەگیت،
ئوسایی ب سرافەت و شیر حەلال،
نۆلی سیابەند بەژن - بلند و دەلال،
ئەوی سیابەند ب قەلپی حەمێزکر،
و ب دلەکی نەزەلال گۆت:
- هەڕە، تەڕا ئۆخربە، ئەولەدێ من،
تو چقاس مێرخاسی و بێ ترسی،
هەوقاسی ژی تو دلخاسی،
هەوقاسی ب رەعمی و شیرحەلالی،
هەوقاسی بۆی مە توی کەمالی،
هەرگێ دخوەزی دیا خوە ببینی،
ئەز نکارم ئیزنا تە نەدم.
هەڕە، ریا تە ڤەکرییە، ئەولەدێ من،
تو هێژایی حەموو قەدر و قیمەتی.
هەڕە، هەسپێ منی شێ پێشکێشی تە،
شوورێ من، رما من پێشکێشی تە،
هەڕە، ب ئیزنا خوەدێ تویی دیا خوە
سلامەت ببینی، کێفا وێ بپرسی،
ب خێر و سلامەت، دل ئەشق ڤەگەڕی.
پیرە دایکا خوە تو خوەڕا بینی،
دەرێ من شەڤ و رۆ وێڕا ڤەکری،
ئەولەدێ من، تو گەلە ئەگلە نەبی،
زو ڤەگەڕە وەرە، منڕا تو مز گینی.
پاشی ڤێ گۆتنێ ئەحمەدێ ئێلباشی،
ب حەزار تو لە نانێ لەواشی،
خورجا سیابەند تژی کر و گرێ دا،
عەنییا وی پاچ کر، ڤەڕێ کر رێدا.
هەرێ، سیابەندێ منی شەنگینە،
تیمارەکێ ل هەسپێ شێ دخینە،
لێ دکە زینێ زەری مێردینییە،
تەنگ و بەرێ هەسپێ دشدینە،
لنگێ خوە دکە زەنگویێیە،
ددە ئۆرتا خوە و زینێ مێردینییە،
رما قەسایە دۆنزدەهـ مۆڤکییە،
بەر ب پیرەدایکێ ئاژۆتییە چوویە،
ئای سیارۆ، دەلالۆ، مێرخاسۆ سیارۆ.