٢
- کێ دزانیبوو کۆ دۆتماما وی، ب گۆتنا دۆتمامێ، «جاریەت -ئول متباخا» وی، دێ ببوویا بەرمالیا وی؟
- من دزانیبوو، هاجۆ ئاغا دکەنە و دبێژە. نا، نە کۆ من دزانیبوو، لێ من تەخمین دکر. تە مال و حال دڤیا. ژ رۆشەن خانمێ پێ ڤە، کی دکارە مالا تە ئاڤا، حالێ تە گەش بکە؟
هەموو ب هەڤ رە دکەنن. جەلادەت بەگ و رۆشەن خانمێ هاجۆ ئاغا و هوسنی بەگێ بەرازی، هەردو کەسێن کۆ ئالیکاری ل زەواجا وان کرن، ئەزماندنە مالا خوە یا نۆ. ئەحمەدێ فەرمانێ کیکی، دەنگبێژێ مالێ و کۆڤارێ ژی، د سالۆنا مەزن ئا مالا نۆ دە، ل نک وان رۆنشتیە. پەنجەرێن مەزن ئێن سالۆنێ کۆ ڤەدبن حەوشا فرەهـ ئا مالێ، حەتا داوی، ڤەکرینە. تەڤێ کۆ ئێدی ئێڤارێ دەست پێ کریە و بایەکێ سڤک خوە، ب هێدیکا، دلڤینە، دنیا گەرمە، پر گەرم. دەستپێکا تەباخا ١٩٣٥ -ئانە. شام گەرمە، دوومانا تینا تاڤێ ژ شامێ و دەشتێن دۆرئالیێن شامێ رادبە. هەما چ بگرە هەموو گۆلێن بچۆک زووا بوونە، کاهنی و بیر مچقینە. هاڤینەکە گەرم ئا نەدیتی نەفەسێ ل شامێ و مەرڤێن باژێر دچکینە.
لێ ل سالۆنێ گەرماهیەکە دن هەیە. کەسێن کۆ ل سالۆنێ، ل سەر کورسیێن کۆ ژ دەستێن هۆستەیێن یەکتا یێن نەجارێن شامێ دەرکەتنە، رۆنشتنە، ب کەن، ب هەڤ رە دپەیڤن. ل عەردێ تو تشت نە راخستییە. رۆشەن خانمێ هەموو خالیچە و مەهفوور راکرنە و وێ سالۆن شوشتیە دا کۆ هنەکێ هێنک بە.
- میرێ من، مەمدوح بەگێ گۆتە مە کۆ تە شیرەک نڤیسیە و پێشکەشی من کریە، هاجۆ ئاغا قاهوا خوە ڤەدخوە و دبێژە. گەلۆ راستە؟
- ناخوە مەمدوح بەگ خەبەر ب وە گهاند؟ جەلادەت بەگ دبێژە و دکەنە. من دخوەست کۆ ئەز وێ، بێیی کۆ هایا وە ژێ هەبە، د ڤێ هەژمارا نۆ یا هاوارێ دە بوەشینم، ب قەولێ فرانسزان سورپرسەکێ بکم.
- ما تو نکاری وێ نیشانی مە بدی؟
- چما نا، لێ هەکە دۆتمام رێ بدە، جەلادەت بەگ دبێژە و ب کەن ل رۆشەن خانما کۆ ل سەر کورسیا کێلەکا هاجۆ ئاغا رۆنشتیە، دنهێرە. هوون ژ من چێتر دزانن، بەرمالیا مالێ، خوەدیا مالێیە. هەرچەند ئەو دبێژە کۆ ئەو «جاریە -ئول متباخ» ئە، لێ ئەو کەبانیا مالێیە.
رۆشەن خانم دکەنە و رادبە سەر پیان،
- بەری کۆ جەلادەت ئابێ تشتەکێ دن ببێژە، ئەز هەرم، ئەو دبێژە. ژخوە جیهێ من متباخە.
بەری کۆ ئەو ژ سالۆنێ دەرکەڤە، جەلادەت بەگ، ب کەن، گۆتنا خوە دگهینە وێ،
- ناخوە، تە فاهم کر کا ئەز ئێ چ ببێژم؟ ما نە راستە؟ مێر خولامێ مالا خوە، مێرخاس خولامێ ئالا خوەیە... ما نە وەلێیە؟
ئەو دکەنن. جەلادەت بەگ رادبە و دەرە ژ سەر رەفەکێ ژ رەفێن سالۆنێ یێن کتابان دەفتەرەکێ وەردگرە و ڤەدگەرە جیهێ خوە. ئەو رۆپەلێن دەفتەرێ ڤەدکە و د رۆپەلەکێ دە رادوەستە و سەرێ خوە ژێ رادکە، ل هاجۆ ئاغا دنهێرە،
- راستە، من ئەڤ شیر پێشکەشی وە کریە. ناڤێ شهیرێ «وەرە دۆتمام» ئە. بەرێ کۆ ئەم بزەوجن، من ئەو، مینا نەسیرێ، نڤیسیبوو، لێ من قالێ نەدکر. نها ئێدی وەختا وێ و چاپێ هاتیە.
- میرێ من، ما تو نکاری وێ ژ مە رە بخوینێ؟
- هەکە هوون ئێ ئەجز نەبن؟ جەلادەت بەگ دبێژە و بێیی کۆ ل بەرسڤا وان بپێ، دەست ب خوەندنێ دکە؛ دۆتمام وەلێیە، حەتا مرۆڤ خوە ناس دکت، مرۆڤ ئومرێ خوە خەلاس دکت... ئەز پیر بوومە. د دەرخکا جانێ من دە چل بوهار بشکڤینە. قورما بەدەنا من چل زڤستان دیتنە. ب سەدان با و باهۆزان ئەو هەژاندنە، بێ هەژمار بەرف و باران تێ رە چوونە... هەروەکی دبێژن؛ جوانێ بزانیا، پیرێ بکاریا. لێ پەسن ژ خوەدێ رە کۆ هێژ ئەوچەند نە پیرم کۆ نکارم... وەکێ ئەز ژی جوان بووم، سمبێل هێژ نۆ ئاڤێتی بوون سەر لێڤێن من، دلێ من ب هەڤینیا دەلالان هلداڤێت، هۆن نە یەک، نە دودۆ، نە دەهـ، نە بیست بوون. کەژ و گەور، ئەسمەر و گەنمی، بەژنبلند و ناڤین، کنێن وە ژی هەبوون... هۆن هەمی ژ من، ژ مە رە بوون، مە کیژان بخوەستا، نە ئەو ئێ، نە مامێن مە، نەدگۆتن نۆ. لێ من، مە هەمیان نزانیبوون. چاڤێن مە ب وە، ب بەدەویا جان و گیانێ وە نەدکەت... بیهنا وە یا خوەش، رەنگێ وە یێ گەش و برەوش تو دبێژی قەی نە ژ مە رە بوون. ئەم پێ نەدهەسیان. مە ئەو نەددیتن... رۆژەکێ، مە هەو دیت، گولستان بێ گول، دارستان بێ بلبل مایە... ئەم د هەمبێزا ژنێن بیانی، هۆن د بن چەنگێ مێرێن نەناس دە...
جەلادەت بەگ ل ور رادوەستە، سەرێ خوە ژ دەفتەرێ رادکە، ب قاسی کێلیەکێ، بێدەنگ دمینە، پاشی ژ پەنجەرێ ل دەر، حەوشێ دنهێرە و دبێژە،
- ئەز سەرێ وە نەئێشینم، شیر وەها دۆم دکە...
هێ وی گۆتنا خوە خەلاس نەکریە، رۆشەن خانم دکەڤە هوندر و بانگ وان دکە دا کۆ ئەو هەرن ئالیێ متبەخێ، ژ بۆ شیڤا ئێڤارێ.
گەلۆ د سالۆخدانا وێ دانێ ئێڤارێ دە، تو، نها، هنەکێ، نە شاش بی؟.. ئەز باوەرم، وەلێ نەبوو. راستە، من سەرێ خوە ژ خوەندنێ راکر و گۆت، «ئەز سەرێ وە نەێشینم...» لێ رۆشەن هەما هنگێ نەهاتە هوندر. هەکە ئەز نە شاش بم، پشتی گۆتنا من، هاجۆ ئاغا کۆ گەلەکی ژ خوەندنا شهیرێ مەمنوون مابوو، وەها گۆت،
- سەرێ ئێشاندنا چ، میرێ من، بلاکیس، دەوام بکە، ئەم ئێ کێفخوەش بن...
ئەز باوەرم، هوسنی بەگ ژی ئەو تەستیق کر. من ژێ دیسان دەست پێ کر و شیر خوەند. نە ب تەنێ جارەکێ. پشتی کۆ خوەندنا یەکان خەلاس بوو، هاجۆ ئاغا خوەست کۆ ئەز وێ دیسان بخوینم. من ئەو دیسان، خوەند. ئو ژخوە، پشتی دەمەکە کورت، ئەو د هەژمارا ٢٦ -ئان ئا کۆڤارێ دە وەشیا.
ئەز و رۆشەنێ زەوجیبوون. مە تو داوەت و دیلان نەکربوو. نە مە قووەتا دراڤی هەبوو نە ژی داخوازەکە وەلێ. هەچی ئەز بووم، مینا کۆ من د شیرێ دە گۆتبوو، من چل زڤستان دیتبوون، چل بهار د جانێ من دە بشکڤیبوون. حەتا چل و یەک!.. من تو داوەت نەدڤیا! لێ وێ شیرێ ئیلان کر کۆ ئەم زەوجیبوون. لۆما ئەو گرینگ بوو. هەیە کۆ هەموو شهیر ل رۆمانێ نایێ و تو ژی، ژ بەر وێ یەکێ، ناخوازی وێ، ب تەمامی، ڤەبگوهەزی سەر رۆپەلێن بیرا قەدەرێ. لێ ئەز تشتەکێ ببێژم؛ ئەو شیر نەینکا قەدەرا من بوو، یەک ژ نەینکێن قەدەرا من بوو. د داویا شیرێ دە ژی، من وەها دگۆت؛ نۆ! نۆ! دۆتمام، حەیرانیا پسمام، ئێدی بەسە، هەو ببە ژنا خەلکێ... ڤەگەرە، وەرە همبێزا پسمامێ خوە، پاخلا کورمامێ خوە... «ڤەگەرە» ئەڤ نە گۆتنەکە راستە. ئەم نکارن ژ تە رە ببێژن «ڤەگەرە». ژ بەر کۆ تو نەچوویی، مە تو رێکری. مە ب دەستێ خوە تو هنارتی مالا خەلکێ. همبێزا خوە ڤەکە، ئەز ژ تە رە تێم. من هەمبێز بکە. من وەک مێر، پسمام و هەر تشتێ خوە ماچۆ بکە... دۆتمام من ژ تە رە گۆت، ئەز پیر بوومە. لێ پیریێ ئەز هشیار کرم... بوهار جوانییە، زڤستان پیری. زڤستان پشتی بوهارێ تێت. د زڤستانێ دە بوهارێن ڤەشارتی هەنە... هەرێ دۆتمام وەرە، خوە بەردە هەمبێزا پسمامێ خوە. ئەز ئێ ژ تە رە، ژ زڤستانا خوە یا سار، بوهارەکە گەرم چێکم...
هەرێ، شیرێ وەها دۆم دکر... من هنەکێ درێژ کر، لێ ڤێ شیرێ هەر تشت دگۆت، ئێدی نە هەوجەیی گۆتنێن زێدە بوون. د داویێ دە، پشتی کۆ ئومرێ من ژ چلان ژی قولپیبوو، ئەز گهیشتبووم یەک ژ دۆتمامێن من ئێن بیهەژمار. هەیە کۆ خوەندەڤانێن بیرا قەدەرێ نها مەراک بکن و بپرسن کا زەواجا مە چاوان بوو؟ ئو ئەو ببێژن، «ما رۆشەن خانم نە زەوجی بوو، نە خوەدی زارۆک بوو؟..» بەلێ وەلێ بوو. لێ زەواجا وان ب سەر نەکەتبوو. پشتی کۆ ئوسەیما هاتبوو دنێ، وان هەو دکاریبوو زەواج بمەشاندا. ئۆمەر مالک خۆرتەکێ هێژا و زراڤبهیستیار بوو، لێ نە ل گۆرا رۆشەنێ بوو. چەند مەهان ب دوو ئوسەیمایێ رە، وێ خوەست دەڤ ژ سووریێ بەردە و هەرە پاریسێ بخوینە. من ب خوە ئالیکاریا وێ کر. چاخا ئەو ب رێ کەت ژی، من نامەیەک ژ بۆ کاموران نڤسی و دایێ دا کۆ کاموران ل پاریسێ ئالیکاری لێ بکرا. کاموران کۆ ل پاریسێ بوو، ئالیکاری لێ کر و ئەو ل یەک ژ خوەندەگەهێن هونەرمەندی یێن هەری باش ئێن پاریسێ، «ل -نێکول دێ بۆزار»دا خوەندن. ب چووینا ئۆمەر رە، رۆشەن، تەڤی کەچا خوە ئوسەیمایێ، ب تەنێ ما. هنگێ دیا رۆشەنێ ژێ چووبوو باخدایێ، نک مێرێ خوە یێ نو!.. ژنەکە جوان، تەڤی زارۆکەکێ، ل شامێ... نە خوەش بوو.
هنگێ من ژێ دەست پێ کربوو و ئێدی بیر ب قیمەت و هێژاهیا دۆتمامان دبر؛ ٩٩ زارۆکێن باپیرێ من میر بەدرخان هەبوون. بەلێ، تە چەوت نەبهیست، ٩٩. گەلەک ژ وان کەچ. ب سەدان زارۆکێن ڤان ٩٩ برا و خوەهان چێبوون. پرانیا وان کەچ. هەژمارا کەسێن مالا میر بەدرخان گهیشتە هەزاران. پرانیا وان کەچ. لێ تەڤی ڤێ، مال و مالباتا میر بەدرخان وندا دبوو. ژ بەر کۆ ئەم دچوون ب کەچێن نەناسان رە دزەوجین. کەسێن نەناس ژی دهاتن ب کەچێن مە رە دزەوجین. لۆما من «وەرە دۆتمام»، ب تەرهەکێ کۆ گەلەک ب یێ بۆدلێری دما و ب دەڤۆکا بۆتی، نڤسی و تێ دە قالا ٩٩ -ئان، کەچ و دۆتمامان، سعادەت ئابلا و رۆشەنێ کر. هەموو دۆتمام چووبوون، ژینا گەش ئا ستەمبۆلێ چووبوو، یار و ئەڤیندار چووبوون... لێ ل شامێ دۆتمامەکە تێگهیشتی، دلسۆز و فەدەکار هەبوو، مابوو. ما من نکاریبوو د زڤستانا ئومرێ خوە دە هێلینەکە گەرم ئا بوهارێ پێشکەشی وێ بکرا، پێ رە هێلینەکە وەها ئاڤا بکرا؟
رۆشەن خانمێ خوارنێن تایبەتی یێن عەرەبی چێکرنە. گاڤا جەلادەت بەگ، ئەحمەدێ فەرمانێ کیکی و مێڤان تێن متبەخێ، هەر تشتێ خوارنا ئێڤارێ، ل سەر ماسێ، حازرە. تاخما تەیفکێن زێرهێلێ کۆ رۆشەن خانمێ ب مەشا خوە یا یەکەمین ئا مامۆستایێ کرینە، ب ئووسل، ل سەر ماسێ، ل گۆرا پێنج کەسان، رێزکری نە. رۆشەن خانم جیهـ نیشانی وان ددە. جەلادەت بەگ و هاجۆ ئاغا ل کێلەکا هەڤ، هوسنی بەگ و ئەحمەدێ فەرمانێ کیکی ژی ل هەمبەر وان رودنن.
- برا میرێ من، حالێ جەریدێ چیە؟ هاجۆ ئاغا، گاڤا کۆ ئەو رۆدنە، ژ جەلادەت بەگ دپرسە.
- حالێ جەریدێ نە تو هالە، جەلادەت بەگ دبێژە، حال، حالێ گۆر و گۆرستانانە. هەکە وەها هەرە، جەریدە دێ بمرە.