٣

لە کتێبی:
بیرا قەدەرێ
بەرهەمی:
محەممەد ئوزون (1953-2007)
 9 خولەک  273 بینین

جانان هەردو دەستێن خوە دبە رۆیێ خوە و دگری، ب دەنگ، ب قیرین، دگری...

- مەگری دەلالێ، جەلادەت بەگ، ب خوە ژی کەلگری، دبێژە.

- سەڤگل جەجۆ، ما تو باوەری کۆ مەرڤ دکارە هەر رۆژ ب تایا ئەڤینێ بکەڤە، هەر رۆژ ژ یەکێ نۆ حەز بکە؟ ئەز ب تایا ئەڤینا تە کەتم، من ژ تە حەز کر و هەو... هەو... پشتی تە ژی من ژیانەکە هەبوو؛ ئەز ژیام، زەوجیم، کەتم ناڤ رەفێن شێنیان، بەدەنا من نێزیکی ل بەدەنەکە دن کر، دەستی یەکی دن ل سەر بەدەنا من گەریا، بیهن و هلما یەکێ دن ژ دۆرا من فووریا... لێ ئەڤین ل من حەرام بوو، حەزکرنەکە ئەڤینێ ژ من ب دوور بوو، تایا ئەڤینێ، جارەکە دن، روهـ و بەدەنا من ڤەنەگرت. ژ بەر کۆ تو هەبوویی، د کووراهیا بەدەن، جان، روهـ و دلێ من دە تاهم، دەنگ و پەژنێن تە هەبوون... جەجۆ... ب دوو تە رە، من فاهم کر کۆ ئەڤین خەونەکە ئابادینە، بهوشتا روهە. ب دۆ وندابوونا وان رە، من ئەڤ یەک فاهم کرن...

- چما، تو چما زەوجی، جەلادەت بەگ ژ قاهوا خوە قولتەک ڤەدخوە و دبێژە، چما؟.. ئو چما ب یەکێ دیپلۆمات رە؟

جانان ب دەستمالێ هێسترێن چاڤێن خوە پاقژ دکە، ب قاسی بیسکەکێ، ب نالین، ل وی دنهێرە و پاشی نێرینا خوە ژێ دزڤرینە و ل دەریا و پێلێن سپی یێن دەریایێ دنهێرە.

- ما تو ترکیێ، وەلاتێن شەرقێ ناس ناکی؟ ئەز ئێ چاوان ب تەنا سەرێ خوە بووما و رەحەت بژیاما؟ ما د جڤاتا مێران و سمبێلبۆقان دە، ژن دکارن وەها سەربەست و تەنێ بژین؟ من تەسەلیا خوە ژ تە بریبوو، هەو باوەریا من ب پێشەرۆژا مە هەبوو. من کۆزەکە ئاگر بەردا دلێ خوە و بریارا زەواجێ دا... وەهبی ناسێ باڤێ من بوو، بۆشناک بوو، تێگهیشتی، نەرم، بێدەنگ و مەدەنی بوو... ئو وێ ئەڤین و حەزکرنەکە خورت ژی، ژ من، نەدپا. وی تشتەکی ژ ژیانا من ئا بووری، ژ من، نەدپرسی. لۆما ئەز پێ رە زەوجیم. ئو من هەر تشت، نە ب تەنێ تو، هەر تشتێ ژیانا خوە یا بەرێ تەرک کر. وەها هین چێتر بوو، ژ بۆ هەرکەسێ، هەر تشتی. ئەگەر تو، د وێ شەڤا بالۆیێ دە دەرنەکەتیایێ پێشیا من، ئەڤ ژیانا نۆ دێ، د کەسەر و بێدەنگیا خوە دە، دەوام بکرا. لێ تو دەرکەتی و هاتی!..

- تو دبێژی کۆ وەهبی بەی مەرڤەکێ نەرم، بێدەنگ و مەدەنییە... لێ ئەو دخوازن من بکوژن، بدن کوشتن. وان لیستەیەکە کەسێن موخالف حازر کرنە دا کۆ ڤان کەسان بدن کوشتن. ئو د رێزا یەکەمین ئا لیستێ دە ناڤێ من هەیە...

- نا، جانان ل جەلادەت بەگ دنهێرە و دبێژە، نا، ئەز نە باوەرم. نە وەهبی نە ژی یێن دن تشتەکێ وەها ناکن. نە ژ ڤێ لیستا کۆ تو بەحس دکی، لێ هایا من ژ لیستەیەکە دن هەیە؛ لیستا کەسێن موخالف کۆ دڤیا بکەتنا بەر ئەفوویا کۆ مستەفا کەمال و هەڤالێن وی دفکرین. ناڤێ تە تێ دە هەبوو، تونەبوو، ئەز نزانم. لێ لیستەیەکە وان ئا وەها هەبوو.

- چیرۆکا ئەفوویا وان ژی، مینا چیرۆکێن لافۆنتێن؛ دەرەو بوو، ژێ تشتەک دەرنەکەت، جەلادەت بەگ ب کەن دبێژە و رۆیێ خوە بەر ب دەریایێ دزڤیرینە و ل دوور دنهێرە.

د رۆژەکە خوەش ئا بهارا لوبنانێ دە، دانێ ئێڤارێ، جەلادەت بەگ و جانان، ب دزیکا، ژ ئۆتەلێ دەرکەتنە و هاتنە رەستۆرانەکە ناڤدار ئا بێرووتێ. رەستۆران ل سەر گرێ منەتە ئەل هوسنە. ژ رۆژان پێنجشەمییە. جەلادەت بەگ و جانان ل بەخچێ هێنک ئێ رەستۆرانێ رۆنشتنە. بەخچە ساکینە، ژ وان پێ ڤە، چەند کەسێن دن، ژ وان دوور، پەرەگەندە، رۆنشتنە. ژ دوور ڤە دەنگێ تیز ئێ کەشتیان تێ. دەریا شین، پێلێن سپی یێن دەریا، لەنگەرگەها بۆش ئا بێرووتێ و کەشتیێن تێڤەل، ژ دوور ڤە، دخوین. جەلادەت بەگ و جانان ژ بۆ شیڤا ئێڤارێ هاتنە. ل ملەکێ ئەو دپەیڤن و ل هەڤ دنهێرن، ل ملەکێ ژی ئەو ل بەرگەهێن یەکتا یێن بهارا بێرووتێ دنهێرن؛ دەریا مینا خالیچەیەکە یەکرەنگێ یێ شین ل بەر لنگێن وان راخستییە. شیناهیەکە پر خوەش، پر بۆش هاوردۆر ڤەگرتیە. دار، دارستان و دەحل، ب کەسکاهیەکە بۆش، هلدکشن سەرێ زنار و چیایێن کۆ دۆر ل پشتا بێرووتێ گرتنە. ئەسمانا بێ عەور، مینا پەردەیەکێ ل سەر شناهیا دەریایێ، ب رەنگەکێ شین ئێ ڤەکرێ، دبرقە. لەنگەرگەهـ، ناڤەندا جیهانا لوبنانێ، مینا دایکەکە دلسۆز، کەشتیێن جهێ و پررەنگی هەمبێز دکە، یان ژی وان ب رێ دکە.

لەنگەرگەهـ؛ ناڤەندا چووین و هاتنێ، ئۆخر و خاترێ، نێزیکی و دووراهیێ... جەلادەت بەگ و جانان، زارۆکێن هەیامێن چووین و هاتنێ، هەم دپەیڤن، هەم ژی ل لەنگەرگەهێ دنهێرن.

نێرینا مە نە بێسەبەب بوو. جانانێ بچوویا، وێ دێ، ژ لەنگەرگەهێ، خاتر ژ من بخوەستا و بچوویا...

راستە، ژ رۆژان رۆژەکە پێنجشەمیێ بوو. ئەو ژی نە بێسەبەب بوو. هەر رۆژا پێنجشەمیێ، کەشتیەکە نازەنین، سپی و درێژ، ب نازداری، ئاڤ دقەلاشت، پێل ددان بەر خوە و دهات، ل لەنگەرگەهێ، لەنگەر داڤێت و دسەکنی. ناڤێ وێ کەشتیێ پیێر لۆت بوو. بەلێ، خوەدیێن کەشتیێ، ب بیربرنەکە یەکتا، ناڤێ پیێر لۆت، نڤیسکارێ فرانسز، دۆستێ وەلاتێ ئۆسمانی و یێن رۆهلاتێ، خوەدیێ رۆمانا «ئازیادە» کۆ من هێ د زارۆکتیا خوە دە خوەندبوو، ل کەشتیێ کربوون.

کەشتیا پیێر لۆت، هەر پێنجشەمێ، ژ ستەمبۆلێ، ژ باژارێ من ئێ کۆ ئێدی ل من قەدەخە بوو، دهات. پیێر لۆت ستەمبۆل دانی، بیهنا بیرا بەخچێ مالا مە یا کزلتۆپراکێ دانی، تاهما ماسیێن بۆسپۆر و خالیچێ دانی، کەنا مەزۆ و نێرینا کەسەرتژێ یا دایێ دانی. وێ زارۆکتێ و خۆرتیا من، شەڤ و رۆژێن وان و سیا ژینا من دانی.

هەر جارا کۆ ئەز ل بێرووتێ بووم، رۆژا پێنجشەمیێ، ئەز دادکەتم لەنگەرگەهێ دا کۆ تشتێن کۆ پیێر لۆتی ئانیبوون، وەربگرم... ئو پشتی چەند ساعەتان ژی، دیسان، پێ رە، سلاڤێن خوە یێن گەرمترین ژ ستەمبۆلا خوە یا گەرم رە بشینم...

وێ رۆژا کۆ ئەز و جانان ل بلنداهیێن منەت ئول هوسن رۆنشتبوون و مە ل لەنگەرگەهێ دنهێری، دیسان، چاڤێ مە ل پیێر لۆت بوو. وێ دێ، ئیجار ژی، پشتی هەفتەیەکێ، جانان ببرا. ئەز و وێ، ب تەمامی، سیهـ و سێ رۆژان، ل ئۆدا خوە یا ئۆتێلێ، ب هەڤ رە بوون. مە خوە دابوو ئالی. هەرکەس ل مە دگەریا ترک ل وێ، کورد ل من، فرانسز ژی ل مە هەردویان. کەسێن کۆ دزانیبوون، ئەم ل وێ ئۆتێلێ نە، ب تەنێ سسێ بوون؛ ئەو هەردو خۆرتێن کورد ئێن ژیر و دۆستەکێ من ئێ ئەرمەن، مر. پاپازیان کۆ دۆستێ من ئێ مان و نەمانێ بوو... بێگومان، وان ژ کەسەکێ رە نەدگۆتن. حەتا ژ رۆشەنێ رە ژی.

رۆشەن ئێ ب وی خۆرتێ هونەرمەند ئێ عەرەب، ئۆمەر مالک رە بزەوجیا و ئەز ئێ ژی د زەواج و داوەتا وان دە حازر بووما. من ژێ رە سۆز دابوو. لێ ئەز وندا بووبووم!.. رۆشەنا رەبەن! ئەو کەتبوو پەی من، جەلادەت ئامجا (یان ژی ئابێ) یێ خوە. وێ جیهـ نەهیشتبوو، ل من پرسیبوو. لێ عەرد قەلشیبوو و ئەز کەتبووم بنی. لۆما ژی، گاڤا ئەو زەوجێ، ئەز نە ل نک وێ بووم... (خوەدێ دزانە، کا هنگێ من د ئۆدا مە دە چ دکر!...) خۆرتان خەبەرا زەواجا وێ ب من گهاندبوون. من، ژ دل، سەرفرازیا وێ دخوەست. ئو من دزانیبوو کۆ گاڤا ئەز نە ل شامێ بووم، ئەو دچوو مالا من ئا شامێ، مال ددا هەڤ، گول و کولیلکێن دۆرا بیرا حەوشێ ئاڤ ددان، خوارنا شەنگێ ژی کێم نەدکر و دانێ ئێڤاران ئەحمەدێ فەرمان، دەنگبێژێ من ئێ کۆ من بێری لێ کربوو، دبر، دگەراند.

مە، من و جانانێ چ دکر؟ ئەم ل ئۆدێ بوون... ب تەنێ جارنا، ژ بۆ خوارنێ، ئەم دەردکەتن دەر، یان ژی، گاڤا بهنا جانانێ تەنگ دبوو، ئەم دچوون مەیدانا شەهیدان، تاخا کۆ هەموو سینەما لێ بوون، و مە ل فیلمێن نووهاتی تەماشە دکرن. بەری کۆ ئەم ژ ئۆتێلێ دەرکەڤن، مە ل کۆڤارا «رێڤەعم» دنهێری، تێ دە فیلمەکە نۆ هلدبژارت و پاشێ ژێ، بێیی کۆ کەس مە ببینە، ئەم دچوون و دکەتن سالۆنا تاری یا سینەمایێ. پرانیا جاران، مە فیلمێن مارلەنە دیتریچ و گرەێتا گاربۆ هلدبژارتن. ژ بەر کۆ جانان ب وان دما! فیلما «لەڤ» گەلەکێ تەسیر ل مە کر. گاربۆ تێ دە د رۆلا ئانا کارەنینا-یێ دە بوو. گاربۆ بووبوو جانان، جانان بووبوو ئانا کارنینا!.. پشتێ فیلمێ، بیسکەکە درێژ، جانان گریا. فیلمەک دن کۆ تەسیر ل مە کر، «ماتا -هاری» بوو. سەرپێهاتیا ماتا -هاری و بوویەرێن فیلمی کۆ د ئۆدە و کۆریدۆرێن دیپلۆماتان دە دەرباس دبوون، دیسان، ل ژین و قەدەرا مە دهات!..

ئەز چ ببێژم؟.. جانانێ بچوویا، ئەو ئێ ل کەشتیا پیێر لۆت سوار بووبا و تەرکی من، مێرێ خوە وەهبی بەی، شام، بێرووت و وەلاتێ گەرم ئێ رۆهلاتێ بکرا...

- جانان، ئەڤ دەفتەر تێ بیرا تە، جەلادەت بەگ دبێژە و ژ بەریکا چاکێتێ خوە دەفتەرا رەش و بچۆک دەردخە. تە ئەڤ دابوو من، ل ستەمبۆلێ، ل باژارێ خۆرتیا مە...

- جەلادەت... سەڤگل جەجۆ... تو ئاگر ب کەزەبا من دخینی...

- ژ رۆژا کۆ تە ئەڤ دەفتەر دایە من، ئەو هەرتم ل نک منە، ئەو شاهیدا ژین و حەسرەتا منە. تێ دە گۆتنێن من، گۆتنێن قەلس ئێن سەرپێهاتیێن من و گۆتنێن یەکتا یێن ئۆڤدوس هەنە. «پارا ئەڤینداران ب تەنێ ئەڤە؛ دلسۆژیەکە بێپایان و کێفخوەشیەکە کن و کورت...» ئۆڤدوس وەها دنڤیسە، جانان...

- خوەزی هەر تشت د دەستێ مەرڤ دە بوویا، خوەزی مەرڤ ب خوە بکاربوویا قەدەرا خوە بنڤیسیا!..

لێ نابە... ئەم چ ژێ بکن، نابە... لۆما ژی وەها هین چێترە.

- ئەز نە باوەرم کۆ وەها هین چێترە... و ئەز دزانم تو دێ پاشی پۆشمان ژی ببی... لێ هەکە تو نها وەها هین چێتر دبینی، بلا مینا تە بە.

- نابە، جەجۆ، نابە، ئەز هەو دکارم ژ تە رە ببم یار، هەو دکارم ل ڤان دەران بمینم، هەو دکارم ژ باژارێ خوە ستەمبۆلێ دەرکەڤم... نابە... ئەڤیندارێ روهێ من، نابە...

جەلادەت بەگ بەرسڤێ نادیێ، ب تەنێ ئەو ل دوور دنهێرە و گوهێ خوە ددە سەر دەنگێ کەشتیا کۆ هێدی هێدی ژ لەنگەرگەهێ ڤەدقەتە.