٢
من قرارا خوە دایە، جەلادەت بەگ دبێژە، ئەز ئێ بنڤیسم، دەست ب نڤیسینێ بکم. من دل ب جەریدەیەکێ، جەریدەیەکە کوردی هەیە.
مینا هەر جارێ، ڤێ ئێڤارێ ژی، دیسان، ل شامێ، تاخا کوردان، ل مالا فرەهـ ئا عەلی ئاغایێ زلفۆ، جڤاتا کوردی گەریایە. ئێڤار، ئێڤارەکە سار ئا زڤستانا ١٩٣٢ -ئانە. کەسێن کۆ ل ئۆدێ رۆنشتنە، گەلەکن؛ ژ جەلادەت بەگ پێ ڤە، هاجۆ ئاغا، تەڤی هەرسێ کورێن خوە حەسەن، چەچان و جەمیل، ئەکرەم و قەدری بەگێن جەمیلپاشا، عەلی ئاغایێ زلفۆ، بۆزان بەگێ شاهین، ئۆسمان سەبری، هەڤالێن جەلادەت بەگ ئێن ستەمبۆلێ مەمدوح سەلیم بەگ، هەمزە بەگێ موکسی و هین چەند کەسێن دن. شیڤا کۆ هەرتم ب بەرۆشان ل سەر ئێگرە، هاتیە خوارن، فراق رابوونە. جڤات قاهوا پشتی شیڤێ ڤەدخوە. قوتیا جخارێ ژ دەستەکێ ڤەدگوهەزە دەستەکێ دن. ژ ئۆدا گەرم دوومان رادبە. وەختا بەحس و گۆتنێ هاتیە.
توورێ دەرد و کول، برین و کەسەرێن کوردان ڤەبوویە، وەختا قسەیێن دژیتی و بەربەریێن ناڤا وان، خوەستەک و هەدەفێن وان کۆ تو جاری ب جیهـ نابن، هاتیە.
جەلادەت بەگ ل کەسێن ئۆدێ دنهێرە، ژ فینجانا قاهوێ قولتەکێ ڤەدخوە و دبێژە،
- مە جەریدەیەکێ، نا نە یەک، جەریدەنن، دڤێن... ملەت ب زمانێ خوە، ب خوەندن و نڤسینا خوە دبە ملەت. ب ڤێ تەرهێ، ملەت خوە ب مەدەنیەت و میەسەریێ دگهینن.
ئەو ب هێدیکا، گۆتن ب گۆتن، دپەیڤە. مینا کۆ ئەو نڤیسارەکە نڤیسکی دخوینە، یان ژی بەندەکێ دنڤیسە.
- بەلێ، ملەت ب زمانێ خوە هەنە. یەکیتیا ملەت ب زمێن چێدبە. یەکیتیا زمێن ژی ب خوەندن و نڤیسینێ، ب یەکتیا هەرفان چێدبە. کا ئەڤ یەکیتیێن مە، کا یەکیتیێن زمانێ مە؟ کا خوەندگەهـ، مەکتەب، کتاب، جەریدە و رۆژنامەیێن مە کۆ دێ ڤان یەکیتیان بینن پێ؟ کا؟.. ئەم شکەست ل سەر شکەستێ دخون، هەرتم ب هەڤ دکەڤن، چما؟ چما برانۆ؟
- میرێ من، گۆتنێن تە راستن، عەلی ئاغایێ زلفۆ، خوەدیێ مالێ، دبێژە. کەس نکارە ببێژە کۆ ئەڤ گۆتن نە د جیهـ دە نە، لێ جەریدە و رۆژنامە ژی ب قووەتێ، ب دراڤ و زانینێ، ب جەمائات و نڤیسەڤانان دەردکەڤن. ئیجار ئەز ئێ ژی بپرسم، کا ئەڤ ل کۆ نە؟.. ئەم هەموو ب چیرۆکا خوە دزانن، کورد فێری تشتێن وەها نەبوونە...
ئەکرەم بەگێ جەمیلپاشا جخارەیەکە پێچایی درێژی جەلادەت بەگ دکە و دبێژە،
- ب گۆتنا عەلی ئاغایە. فکرا جەریدێ خوەشە، پیرۆزە. لێ ئەو ئێ چاوان دەرکەڤە؟ مەبەستا من جەریدەیەکە کامل و خورتە. جەریدەیەک کۆ بکاربە هەر و هەر دەرکەڤە و ب وی ئاوایی ئالیکاری ل زمان و هەبوونا مە بکە. ئەز ئێ چ بکم ب جەریدەیەکە وەلێ کۆ ب تەنێ هەژمارەک، دو هەژمار دەرکەتنە، لێ پاشی هێڤیا خەلکێ قورمچاندیە و وندا بوویە!.. ئەز دبێژم، گەرەکە، مەرڤ سەرێ خوە باش ب ڤان پرسان بێشینە، دەهـ جاران بفکرە و پاشی گاڤەکێ باڤێژە...
گۆتنا ئەکرەم بەگ بوو، گۆتنا دۆستێ دلسۆز عەلی ئاغا بوو؛ ئەز ئێ دەهـ جاران بفکریاما و من ئێ پاشی گاڤەک باڤێتا... لێ ئەز نە ب تەنێ دەهـ جاران، هەیە کۆ بیست جاران، سیهـ جاران، چل جاران، پێنجی جاران، سەد جاران فکریبووم. ل ستەمبۆلێ، ل مالا خوەدێ بیر و بەخچە یا باڤێ خوە، گاڤا من رۆژنامە و کۆڤارێن مامێن خوە دیتبوون؛ ل ستەمبۆلێ، گاڤا ئەز ل رۆژناما «سەربەستی» خەبتیبووم؛ د کەشتیا کادکۆیێ دە، گاڤا من دەفتەرا بچۆک ئا جانانێ خستبوو بەریکا هوندر ئا چاکێتێ خوە و ئەو دابوو بەر دلێ خوە؛ ل مونیخێ، گاڤا من ب چەند کارتۆلان رۆژ بربوون سەرێ و بیسمارک، گۆتە و نیتشە خوەندبوون؛ ل وی گوندێ مونیخێ، گاڤا من و سافۆ، برایێ ئاخرەتێ، شایرێن فرەنسزی خوەندبوون؛ ل مسرێ، ل بەخچێ کەکێ من سورەیا، گاڤا من ل چاڤێن وەستیایی و کەسەرتژی یێن باڤێ خوە یێ نەخوەش نهێریبوون و ل وەسیەتا وی گوهداری کربوو؛ ل سەر تخووبان، گاڤا مە درێژێ ترکیێ کربوو و پشتی دۆنزدەهـ ساعەتان، دەستڤالا، فەدیکار، دیسان، ڤەگەریابوون؛ ل لوبنانێ، د جڤینا من ئا داوین ئا پارتیێ دە، گاڤا من ل لەج و شەرێن بێکێر ئێن هەڤالێن خوە تەماشە کربوو، هنگێ، هەر جار، ئەز فکریبووم.
ئەز فکریبووم و ب تەجروبێن خوە ژێ هین بووبووم؛ دەرمانێ جەهالەتێ نە لاقەلاق و گۆتنێن قەلاو ئێن فش و پاشگۆتنیێن دەر و دۆرێ بوون. دەرمان بەرهەم و ئەسەر، ئافرین و ئاڤاهی بوون. تاریا شەڤێ ب قیرەقیر، خرەجر و تەشقەلە نەدقولپی سەر رۆناهیا سبێ. ب زانین و هونەر، ب هەرف و هەڤۆکا نڤیسکی دبوو.
ئەز فکریبووم...
لۆما ژی گاڤا من کۆڤارا خوە وەشاند، د هەژمارەک ژ یێن پێشین دە، من بانگ ل خۆرتێن کوردان کر و وەها نڤسی؛ «خۆرتۆ! ب سەر کەلا مە دە گرتنە. ژ دەر ڤە دژمن درێژی مە کریە. ژ هەر ملێ ئێریش. د هوندرێ کەلێ دە شەرەکی دن، بێ ئەمان و ژ یێ پێشین مەزن و دژوارتر هەیە. شەرێ مە ب هەڤوودو رە. د مال دە ژی دژمن. هەری خۆرتۆ! برینا مە ئا مەزن و خەدار دەخسە (هەسوودێ)، بەربەرییە، ژانا دەخسێیە. ئەم سینگژارن. ژ دەر ڤە سەرما ل مە دخە. ل هوندر ئەم ب ژانێ دکەڤن...»
ئەز فکریبووم... مە دیسان شکەست خواربوو، ئەم دیسان ب هەڤ دە کەتبوون، دیسان دەخەسێ و بەربەریێ بیهن ل مە چکاندبوو. فرانسزان، دەستهلاتێن وەلاتێ سووریێ ژی، ل سەر داخوازا تورکیێ، ئەم هەموو، ئاغا و بەگ، شێخ و گرەگر، میر و رێبەرێن کورد، دابوون هەڤ، ژ دۆرئالیێن تخووب ب دوور خستبوون و ئەم هەموو ل شامێ جڤاندبوون. کوردێن شامێ دیسان، ب مێڤانپەروەریێ رابووبوون و مالێن خوە ژ دەرکەتی و نەفیان رە ڤەکربوون.
عەلی ئاغایێ زلفۆ ژی دەریێن مەزن ئێن مالا خوە یا مەزن ژ گرەگرێن کوردان رە ڤەکربوو. رەوش وەها نەخوەش بوو. هەچی ئەز بووم، ل بەر من دو رێ مابوون؛ یا من ئێ ژ وەلاتێ رۆهلاتێ رۆ بادا و بەرێ خوە، دیسان، بدا وەلاتێ رۆاڤا. یان ژی، دگەل هەر تشتی، ئەز ئێ ل لوبنان و سووریێ بماما، من ئێ سنگێ کۆنێ خوە یێ کۆچەر ل ئاخا قراچ ئا وەلاتێ عەرەبان داچکاندا. ژ وەلاتێ رۆاڤا، مۆنیکایێ بانگ من دکر، نامە ل سەر نامە دنڤیسی و دخوەست کۆ ئەز ڤەگەریاما ئالەمانیایێ. پەلکانا پەپووک ئا دلشەوتی ژی نامە دشاندن.
لێ ئەز فکریبووم... من ئێ کۆڤارەکە چاندێ و ئەدەبێ یا خوەرو و کوردی بوەشاندا...
تەڤێ کۆ ئێدی دەرەنگی شەڤێیە، جڤاتا کوردی هێ ژی گەرمە. هەڤال و دۆستێن جەلادەت بەگ، یەک ب یەک، ل سەر کۆڤارێ دپەیڤن، دیتن و پێشنیارێن خوە دبێژن. لێ ب تەنێ هاجۆ ئاغا بێدەنگە. ئەو تو تشتی نابێژە، ب تەنێ گوهدارێ دکە. چاخا هاجۆ ئاغا رادهێژە جخارەیەکێ، جەلادەت بەگێ کۆ ل کێلەکا وی رۆنشتیە، هنگێ، ب هەستە جخارا وی ڤێدخە و ژێ دپرسە،
- مامێ هاجۆ، تو مەزنێ مە یی. تو ژ مە چێتر ب حال و هەوالێن ئیمکان و زرووڤان دزانی. ئەڤ بوو چەندین جار کۆ ئەم ڤێ مەسەلێ دپەیڤن. لێ ئەز بالا خوە ددمێ، تو هەر بێدەنگ ئی... ما تو دیتن، نێرین و پێشنیازێن تە نینن؟
- میرێ من، ئەڤ ئەشق و داخوازا تە، بەست و کەلا تە زمانێ من کلیت دکە. ئەز هەو دزانم کا ئەز ئێ چ ببێژم...
- هەلبەت، هن تشتێن کۆ تو ببێژی، هەنە. چما ئەم ئێ ژ نێرینێن تە یێن هێژا بێپار بمینن؟
- میرێ من، تو میرێ مە یی، عەزیزێ دلێ مە یی. باڤ و کالێن تە میرێن ئەهل و عەشیرێن مە بوون. ب سەرێ باڤێ تە، تو دڤێ بزانبی کۆ ئەز دکارم، بێیی کۆ چاڤێن خوە بقرپینم، ڤان هەرسێ لاوێن خوە ل بەر تە سەرژێ بکم. تو ب ڤی باوەر بە. لێ هەچی جەریدەیە، هەکە ئەز د دەوسا تە دە بم، ئەز ئێ دەست ب جەریدە -مەریدان نەکم. تو میرێ کوردان ی، لێ تو وان ناس ناکی. هەکە تو ب کارێ کاخز و جەریدان رابی، ئەو ئێ هەزار ناڤی ب تە ڤە کن... ئاها، ترسا من ئەڤ ترسە.
- لێ چما؟ ئەز ئێ ڤێ جەریدێ، ژ بۆ وان، دەرخم، ڤی کاری ژ بۆ وان بکم. ئەز ئێ جەریدێ بکم کورسیا وان... چما؟
- ناخوە من گۆت، تو وان ناس ناکی. بلوورا ل بەر گا چیە؟ چرا ل بەر کۆرا چیە؟ ئەزبەنی جەریدە ژی بلوور و چرەیە. یەک -دۆ دۆستێن تە یێن تێگهیشتی دێ وەرن، تە پیرۆز بکن و ببێژن، «عافەرین، تو هەر بژی»، لێ ب سەدان، هەیە کۆ ب هەزاران کەسێن جاهیل و نیڤجاهیل ژی دێ ل دژی تە بپەیڤن. جەریدە دێ ببە سەبەبا گۆتن و زماندرێژیێ و ئەم ئێ ژی پێ قەهر بن... یان نا، ئەز دزانم کارێ کۆ تو پێ رادبی، پیرۆزە. ژ نها ڤە، ئەز تە پیرۆز دکم...