٥

لە کتێبی:
بیرا قەدەرێ
بەرهەمی:
محەممەد ئوزون (1953-2007)
 7 خولەک  298 بینین

د ناڤ دەنگێن نالین و شەهوەتێ دە، جەلادەت گوهـ دبە سەر دەنگێ موسیکا کلاسیک ئا گوستاڤ ماهلەر ژی. دەنگێ موسیکا ماهلەر، بەدەو، ب دووزان و ئاوازەکە خوەش، هێدی هێدی، بلند دبە. هەموو دەنگ، هەموو ئاواز، هەموو ئالەتێن موسیکێ، د ناڤ ئاهەنگەکە پر خوەش لهەڤهاتی دە نە. هەموو ب هەڤ رە موسیکەکە بێپایان تینن پێ کۆ هش دکە سەرمەست، دل دکە ئارام.

جەلادەت ب هێدیکا چاڤێن خوە ڤەدکە و ل چاڤێن مەزن ئێن مۆنیکایێ دنهێرە. چاڤێن وێ، کاهنیا حەز و حەزکرنێ، مینا دو ستێرکان دبرقن. چاڤ مینا زەریایەکێ کۆ ب تیرێژێن تاڤێ دبرقە، ئەوچەند بۆش و خوەش دکەنن. د چاڤێن مۆنیکایێ دە کاهنیا هەیەجانێ، زەریا حەزکرنێ دخوین. جەلادەت، ب گەرماهیا روهـ و دلێ ئاگر پێکەتی، ب کووراهیا هەیەجانا هەزێ، ل سینگ و بەرێ جوان، پۆرێ زەر، چاڤێن زەریا و لێڤێن خورمە دنهێرە.

- پاسەراتتا میا، میا... جەلادەت ب نالین دبێژە.

مۆنیکا بێدەنگ دکەنە، خوە ل سەر جەلادەت خوار دکە و لێڤێن وی دخە ناڤ لێڤێن خوە. ئاگر ب لێڤان دکەڤە، ئاگرێ کۆ ب لێڤان دکەڤە، خوە پێل ب پێل، ب هەموو بەدەنێ دگهینە. دلێ جەلادەت ئێ ئاگر پێ کەتیە، نها دچرووسە، ژێ چرووسک دفرن. بەدەنا مۆنیکا یا گەرم و نەرم جەلادەت رادپێچە، ڤەدگرە. ئاگر ژ بەدەنا جەلادەت رادبە. مۆنیکا تلیێن هەردو دەستێن خوە، پێهت، دخە ناڤ تلیێن جەلادەت و وان دگوڤشینە. مۆنیکا، ژنا بەخچێ ئەڤینێ، یارا جۆشێن بلند، دخوازە هەردو بەدەنان بکە یەک، هلم، بیهن، دەنگ و پەژنێن بەدەنان ب هەڤ ڤە گرێبدە.

تیرێژێن تاڤا دانێ ئێڤارێ یێن مۆر ژ سەرێ چیایێن ئالپێ خوە دگهینن ئۆدا وان. ئۆدە د ناڤ رۆناهیەکە سۆر دەیە. پەنجەرا ئۆدێ حەتا داویێ ڤەکریە و بایەکێ سڤک ئێ پاقژ تەڤی گەرماهیا ئۆدێ دبە. مۆنیکا و جەلادەت، ژ بۆ هەفتەیەکێ، هاتنە گوندەکێ تەنها، ساکین ئا سویسرێ کۆ د ناڤ گەلی، لەهی، داهل، گۆل و چیان دەیە؛ سلس مارا. دنیا گەرم، هەیام هاڤینە. لێ هاوا پاقژ ئا زۆزانان هێنکە. مۆنیکا کۆ فەلسەفە خوەندیە و ل سەر ریا فەیلەسۆفی یێ یە، جەلادەت ژی وەرگرتیە و ب هەڤ رە هاتنە وارێ فیلوسوۆفەکێ مەزن؛ فرێدریک نیتشە. مۆنیکا کۆ هەموو بەرهەمێن نیتشە خەتم کرنە، نە ب تەنێ ل پەی بیر و دیتنێن وییە، لێ ئەو کەتیە پەی شۆپێن ژیانا وی ژی. نها ئەو هاتنە گوندێ بچۆک کۆ نەتزسجهە هاڤینان دهاتێ. وان ئۆدەیەک ل مالەکە پەنسون پرڤاتە کۆ پشتا خوە دایە چیان و خوەدیێ بەخچەیەکێ خوەش و بیرەکە لێکرییە، کرێ کرنە و رۆژێن خوە، ژ بلی خوەندنا بەرهەمێن نیتشە، گوهداریکرنا موسیکا ماهلەر و یەککرنا بەدەنان، ب گەرا ناڤ دار و دارستان، داهل و نەوال، گۆل و چەمان کۆ نیتشە جار ب جار زیارەت کربوون، دەرباس دکن.

مە دابوو پەی شۆپا نیتشە، هەم ب بیر و باوەرێ هەم ب جان و دل. نیتشە، نڤیسکار و فەیلەسۆفێ سوودخراب و کەسەرکوور، پشتی سالێن درێژ ئێن بێدەنگ و تاری، د دەستپێکا سالێن ٢٠ -ئان دە، ب جارەکێ، بووبوو ستێرکا ئەسمانێن فیلسۆفیێ و چرووسکا هەڤیێ کۆ مەرڤ ل پەیی بوون. نیتشە، خوەدیێ بەدەنا ئەجێب ژار و فکرا ئەجێب خورت، مینا گەلەک کەسێن دن، پر تەسیر ل من ژی کر. هەر گۆتنەکێ وی مینا لەهیەکێ گور، هەر دەنگێ وی یێ کۆ ژ ناڤ رۆپەلان بلند دبوو، مینا نەوالەکە کوور، هەر فکرەکە وی مینا چیایێن ئالپێ بلند بوو. نیتشە، قەدەرا وی یا کەسەرکوور، تەنێتیا وی یا بێپایان، دەرکەتی و کەتیبوونا وی یا بێتاسویر، ئارمانج و هەدەفێن وی یێن بلند، پر بلند، ل من و قەدەرا من دهات. مینا گەلەک کەسێن دن، من ژی دگۆت؛ نیتشە ژ بۆ من، قەدەرا من، وەلات و گەلێ من نڤسیە. وی «ئەکو هۆمۆ»، «ئالسۆ سپراک زاراتوسترا» و ئەسەرێن خوە یێن دن ژ بۆ من، ب تەنێ ژ بۆ من نڤیسیبوون. ما گۆتنا نیتشە یا فرانسزی کۆ وی هەر دگۆت، دێکادەنت، کەتی، نە گۆتنا ئومرێ من و قەدەرا ملەتێ من بوو؟ ما رۆپەلێن «ئالسۆ سپراک زاراتوسترا» ئەز نەدگیهاندم رەهـ و رێچێن من ئێن وندابوویی؟ ما گۆتنێن وی هوویەتا من ئا پرالی، روهێ من ئێ پەرەگەندە نەددان بەر زۆمپان؟

نیتشە ئەز بووم، ئەز نیتشە بووم... چاخا رۆپەلێن وی، تەڤی موسیکا ماهلەر، ئەز دبرم سەرێ چیایێن جیهانا وی یا تایبەتی، رەنگین و دین، ئەز وەها دفکریم.

ماهلەر، موسیکا ماهلەر، پێوەندیا دەنگێ موسیکێ و دەنگێ روهـ و دل ژێ دیسان، ب خێرا نیتشە، بوون پاردارێن ژینا من. ماهلەر، هەڤال و هۆستایێ نیتشە، دژمن و ڤاژیێ وی، روهێ من ئێ پێلدار، ب سایا نیتشە، هینی ئارامی و ئاهەنگێ کر. هەر چاوان تلیێن من ئێن قەلاو و بپرچ پشتا نەرم ئا مینا ماسیان دفرکاند، موسیکا ماهلەر ژی روهێ من دفرکاند.

ئەز، نەڤیێ میر بەدرخان، شاگرتێ ئۆڤدوس، خوەندەڤانێ ئەدەبیات و مەدەنیەتا فرانسزی، هین دبووم، من دیسان دەست ب شاگرتیێ کربوو؛ ئەز هینی کەتی و کۆتیبوونێ، نەچارێ و خزانیێ، روهێ داکەتێ و شکەستێ یێ ئالەمانی، بەدەنا نەرم ئا گەنمێ و دارستانێن وی یێن شل و زەر، فەلسەفە و ئەدەبیاتا جۆمەرد ئا گەرمەنی دبووم. نە ب تەنێ نیتشە، تەڤی وی، من گۆتە و بیسمارک ژی دخوەندن. نیتشە، گۆتە و بیسمارک د وان رۆژان دە، ژ هەر تشتی بێتر، ژ هەرکەسێ زێدەتر، دبوون ئالیگرێ من، دبوون دەرمانێ روهێ من ئێ بریندار. گۆتنێن نیتشە مینا شوورێ ژ کالانان کشیایی، ب هێز، ب دیسیپلن، هەر ب خۆف و هلاوەستی بوو. گۆتنێن گۆتە، یێن مینا «ئونس ئومسپۆلەن هوندەرتاوسەند ڤۆگەن، ئالەس رایزت ئونس، مانجهەرلەر گێفێلت»، مینا هەورەشیما هەری نەرم و تەنک، ب سترانێن بەدەو ئێن خەونان، دلێ من دفرکاندن. هەچی گۆتنێن بیرانین و تەجروبێن بیسمارک بوون، وان ئەز دبرم نک باپیرێ من، میرێ وەلاتێ باڤ و کالان، میرێ وەلاتێ من ئێ خەونان. من هەرسێ ژی دڤیان. هەرسیان ژی روهێ من ئێ شەرپەزە دجەبراندن.

- Fürst، mein Fürst، مۆنیکا، ب نالین، دبێژە.

موویێن سمبێلێ جەلادەت ئێن رەش ل سەر موویێن تەنک ئێن مۆنیکا یێن زەر، گران گران، دگەرن. بەدەنا مۆنیکا کۆ ب بیهنا حەز و خویدانێ، ب هێدیکا، دلڤە، خوە، ب هەموو جۆمەردیا خوە، تەسلیمی تلیێن گرس و موویێن سەرت دکە. ل گۆرا سمبێل و لێڤان، بەدەن رادبە و دادکەڤە، مینا کۆ بەدەن ژی گوهـ ددە موسیکێ و ب ئاهەنگا وێ خوە دلڤینە.

- ئاڤ، دکاری هنەکی ئاڤ بدی من، ئەز تێ بووم، مۆنیکا دبێژە.

پشتێ بیهنەکێ، جەلادەت خوە ژ بەدەنا نەرم ددە ئالی، ژ سەر جیهان رادبە و بەر ب ماسا بچۆک کۆ ل کێلەکا پەنجەرێ راوەستایە، دەرە. ستیلەکە بچۆک تژی ئاڤ کۆ جەلادەت ژ بیرا بەخچێ کشاندیە و تاسەک ل سەر ماسێیە. جەلادەت دەرە بەر پەنجەرێ، هنەکێ رۆیێ خوە بەر ب مۆنیکا کۆ سەر رۆ درێژ بوویە، دزیڤرینە و ل وێ و بەدەنا وێ دنهێرە. ب قاسی کێلیەکێ، ئەو وەلێ لێ دنهێرە، ب دۆ رە، ژ پەنجەرا ڤەکری، ل بەخچێ، بیرێ و چیایێن بلند ئێن هەمبەر دنهێرە. بایەکی هەنک رۆ، سینگ و خویدانا سەر پرچێن سینگا وێ مست ددە.